ფრანკო მოდილიანი
ფრანკო მოდილიანი (18 ივნისი, 1918 — გ. 24 სექტემბერი, 2003) იტალიელ-ამერიკელი ეკონომისტი და 1985 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი ეკონომიკის დარგში. ის იყო ურბანა-შამპეინის ილინოისის უნივერსიტეტის, კარნეგი მელონის უნივერსიტეტისა და მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიის ინსტიტუტის სლოუნის მენეჯმენტის სკოლის პროფესორი.
ადრეული ცხოვრება და განათლება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მოდილილიანი დაიბადა 1918 წლის 18 ივნისს, იტალიაში, რომში, პედიატრი მამის და სოციალური მუშაკის ებრაულ-იტალიურ ოჯახში.[11]
მან ჩვიდმეტი წლის ასაკში ჩააბარა უნივერსიტეტში და ჩაირიცხა რომის საპიენცის უნივერსიტეტის იურიდიულ ფაკულტეტზე.[12] საპიენცის უნივერსიტეტში სწავლის მეორე წელს, მისმა პროექტმა რომელიც სახელმწიფოს სტუდენტური ორგანიზაციის მიერ იყო დაფინანსებული, გაიმარჯვა საქვეყნო კონკურსში და პირველი პრემია მოიპოვა, ხოლო მოდილილიანმა ჯილდო მიიღო ბენტო მუსოლინის ხელით.[11][13] იგი წერს რამდენიმე ნარკვევს ფაშისტური ჟურნალისთვის „სახელმწიფო” [14] ფაშისტურ იტალიაში მის ადრეულ ნაშრომებს შორის იყო სტატია სოციალისტურ ეკონომიკაში წარმოების ორგანიზებისა და მართვის შესახებ, რომელიც დაწერილი იყო იტალიურად და ეყრდნობოდა ადრეული ბაზრის სოციალისტებს, როგორებიც იყვნენ აბბა ლერნერი და ოსკარ ლანჟი .[15]
იტალიაში რასობრივი წესების დაკანონების შემდეგ, 1938 წელს, მოდილიანიმ თავის მაშინდელ შეყვარებულთან, სერენა კალაბთან ერთად, დატოვა იტალია და პარიზში, მშობლებთან გაემგზავრა. რომში დაბრუნების შემდეგ, ქალაქის უნივერსიტეტში ლაურეას თეზისის განხილვის შემდეგ, მან დიპლომი მიიღო 1939 წლის 22 ივლისს და დაბრუნდა პარიზში.[13]
იმავე წელს, ყველა მათგანი ემიგრაციაში წავიდა ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ხოლო ფრანკო ჩაირიცხა ახალი სკოლის სოციალური კვლევის ჩამბარებელ ფაკულტეტზე. მისი დოქტორის ხარისხის სადისერტაციო ნაშრომი, რომელიც ჯონ ჰიქსის IS-LM მოდელის შემუშავებას და გაფართოებას ეხებოდა, დაიწერა 1944 წელს ჯაკობ მარშაკისა და აბბა ლერნერის მეთვალყურეობის ქვეშ და ითვლება ინოვაციურად.[15]
კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1942 წლიდან 1944 წლამდე მოდილიანი ასწავლიდა კოლუმბიის უნივერსიტეტსა და ბარდის კოლეჯში, როგორც ეკონომიკისა და სტატისტიკის ინსტრუქტორი. 1946 წელს, იგი გახდა ამერიკის შეერთებული შტატების ნატურალიზებული მოქალაქე. 1948 წელს, იგი შეუერთდა ილინოისის უნივერსიტეტის ერთ-ერთ ფაკულტეტს ურბანა-შამპეინში. 1952 წლიდან 1962 წლამდე იყო კარნეგი-მელონის უნივერსიტეტის ფაკულტეტის წევრი.[16]
1962 წელს შეუერთდა მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიის ინსტიტუტის ფაკულტეტს ინსტიტუტის პროფესორის რანგში.[16]
წვლილი ეკონომიკურ თეორიაში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მოდილიანი, 1950-იანი წლებიდან, არის სასიცოცხლო ციკლის ჰიპოთეზის შემქმნელი [17], რომელიც ცდილობს ეკონომიკაში დაზოგვის დონის ახსნას.[18] ჰიპოთეზში შემოთავაზებულია, რომ მომხმარებლები მიზნად ისახავენ მოხმარების სტაბილურ დონეს მთელი ცხოვრების განმავლობაში (მაგალითად, სამუშაო წლების განმავლობაში დაზოგვით, შემდეგ კი პენსიაზე გასვლის შემდეგ ხარჯვით).
ეკონომისტების ნაწილის აზრით, რაციონალური მოლოდინების ჰიპოთეზა [19] სათავეს იღებს მოდილიანის და ემილ გრუნბერგის სტატიაში, რომელიც დაიწერა 1954 წელს და რომელმაც მოგვიანებით საკმაოდ დიდი გავლენა იქონია ეკონომიკის დარგში.[20].[21][22]
როდესაც ის იყო კარნეგი-მელონის უნივერსიტეტის ფაკულტეტის წევრი, მან 1958 წელს, მერტონ მილერთან ერთად ჩამოაყალიბა მოდილიანი-მილერის თეორემა კორპორატიული ფინანსების შესახებ.[23][24] თეორემა ამტკიცებს, რომ გარკვეული ვარაუდების თანახმად, ფირმის საერთო ღირებულებაზე არ ახდენს გავლენას დაფინანსების სხვადასხვა ტიპი — იქნება ეს კაპიტალი (აქციების გაყიდვა) თუ დავალიანება (ნასესხები თანხა), რაც ნიშნავს, რომ დავალიანება-კაპიტალის თანაფარდობა უმნიშვნელოა კერძო ფირმებისათვის.
1960-იანი წლების დასაწყისში, მისმა პასუხმა მილტონ ფრიდმანის და დევიდ მეისელმანის 1963 წლის სტატიაზე,[25] რომელიც ალბერტ ანდოსთან თანაავტორობით დაწერა,[26] წამოიწყო ე.წ. „ფულადი/ფისკალური პოლიტიკის დებატები“ ეკონომისტთა შორის, რაც სამოც წელზე მეტი ხნის განმავლობაში გაგრძელდა.
1975 წელს მოდილილიანმა, ნაშრომში,[27] რომლის თანაავტორი იყო მისი ყოფილი სტუდენტი ლუკას პაპადემოსი, გააცნო მკითხველს „NAIRU”-ს კონცეფცია, უმუშევრობის არაინფლაციური მაჩვენებელი, რომელიც „უმუშევრობის ბუნებრივი მაჩვენებლის კონცეფციის“ აშკარა გაუმჯობესება იყო.[28] კონცეფციის პირობები ეხება უმუშევრობის დონეს, რომლის ქვემოთაც იზრდება ინფლაცია.
1997 წელს მოდილილიანმა და მისმა შვილიშვილმა, ლეა მოდილილიანმა შეიმუშავეს ის, რასაც ახლა „მოდილიანის რისკის რეგულირებად შესრულებას“ უწოდებენ. იგი არის რისკების კორექტირებადი ინვესტიციის პორტფოლიოს საზომი, რომელიც გამომდინარეობს შარპის კოეფიციენტიდან.[29]
ჯილდოები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1985 წლის ოქტომბერში მოდილიანს მიენიჭა ყოველწლიური ნობელის პრემია ეკონომიკაში „დაზოგვისა და ფინანსური ბაზრების პიონერული ანალიზისთვის“.[30]
1985 წელს მოდილილიანმა მიიღო მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიის ინსტიტუტის ჯეიმზ რ. კილიანის ფაკულტეტის მიღწევების ჯილდო. 1997 წელს მან მიიღო საპატიო ხარისხი მართვის მენეჯმენტში ნეაპოლის ფედერიკო II-ის სახელობის უნივერსიტეტისგან.
გვიან ცხოვრებაში, მოდილილიანი გახდა „ეკონომისტები მშვიდობისა და უსაფრთხოებისთვის“ ორგანიზაციის, (ყოფილი „ეკონომისტების გაერთიანება იარაღის შემცირებისთვის“) რწმუნებული [31] და ითვლებოდა „გავლენიან მრჩეველად“. 1960-იანი წლების ბოლოს, ფედერალურ რეზერვთან ხელშეკრულების საფუძველზე მან შეიმუშავა „მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიის ინსტიტუტისა და პენსილვანიის სოციალური მეცნიერების კვლევის საბჭოს“ მოდელი, ინსტრუმენტი, რომელიც "ხელმძღვანელობდა მონეტარულ პოლიტიკას ვაშინგტონში მრავალი ათწლეულის განმავლობაში." [16]
მოდილილიანის ნაშრომების კოლექცია განთავსებულია დიუკის უნივერსიტეტის რუბენშტეინის ბიბლიოთეკაში.
კრიტიკა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]მოდილიანის ნაშრომებს ფისკალური პოლიტიკის თემაზე და მის NAIRU-ს კონცეფციას აკრიტიკებდნენ პოსტ-კეინესიური ეკონომიკის მიმდევრები. მიუხედავად ამისა, ისინი ეთანხმებოდნენ მის აზრს XX საუკუნის უმუშევრობის პრობლემის შესახებ.
პირადი ცხოვრება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]1939 წელს, პარიზში ყოფნისას, იტალიის დატოვების შემდეგ, მოდილიანი დაქორწინდა სერენა კალაბზე. მათ ორი შვილი ეყოლათ, ანდრე და სერხიო მოდილიანები. მათი შვილიშვილები იყვნენ ლეა, ჯულია, დევიდი და ამელია, ხოლო მათი შვილთაშვილები მიქაელა, სოფია, სერენა და კიარა.[32] როდესაც ფრანკო მოდილიანმა მუშაობა დაიწყო მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიის ინსტიტუტში (MIT), წყვილმა იყიდა სახლი ჩრდილოეთ გზაზე, ვენახების ხედით, ჩილმარკის მახლობლად,[33] სადაც ისინი მთელი ცხოვრების განმავლობაში ცხოვრობდნენ.[16]
მოდილიანი გარდაიცვალა 2003 წელს, კემბრიჯში, მასაჩუსეტსი. ჯერ კიდევ მასაჩუსეტსის უნივერსიტეტში მუშაობდა და ასწავლიდა სიცოცხლის ბოლო თვეებამდე.[34] სერენა მოდილილიან-კალაბი, რომელიც იყო საკმაოდ აქტიური პროგრესულ პოლიტიკაში, განსაკუთრებით კი ამომრჩეველ ქალთა ლიგასთან მუშაობდა და მონაწილეობითი დემოკრატიის აშკარა მორწმუნე იყო.[33] იგი გარდაიცვალა 2008 წელს.[32]
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- (2008) Franco Modigliani (1918–2003). Liberty Fund.
- მოდილიანის ნამუშევრები
- გარეგნობა C-SPAN-ზე