Éde:Corrèccions et aponses : Noms comons
Apparence
![]() |
Cela pâge est ècrita en arpetan supradialèctâl / ORB lârge. | ![]() |
Vê-que na lista de corrèccions et aponses ux noms comons en ORB :
Lègenda[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]
- Los mots en nêr sont de novèles entrâs.
- Los mots en orange sont de corrèccions, prècisions, variantes ou ben agrantissements.
- Los mots en vèrd sont de proposicions.
- Los mots marcâs d’un’ètêlèta* sont de fôrmes en atendent que meritont pôt-étre na corrèccion que vindrat ples târd.
Abrèviacions[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]
FR (Fribôrg), VD (Payis de Vôd), GE (Geneva), NE (Nôchâtél), VS (Valês), AO (Vâl d’Aoûta), Ly (Liyon), SE (Sant-Etiève), VdG (Vâr-de-Giér).
Lista[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]
Arpetan | Francês | Sôrsa |
---|---|---|
abatouèr m (SE) | abattoir m | ORB 4.9.18 |
âbè m → âbèchon m (dimin., SE) |
abbé m ; vicaire m → petit abbé loc nom m |
ORB 4.9.18 |
abiatar / amiatar v (Forês, Ly) | amadouer v, dompter v | ORB 4.9.18 |
acropola f | acropole f, var. acropole f | Govèrt 2003[1] |
adolèscence f | adolescence f, var. adolèscença f, étot : jouenèssa f | Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
afâres fpl | économie f, commerce m, affaires fpl, var. aféres fpl, étot : veyes fpl (Forês) | Verèt 2023 |
ambulance f → ambulanciér a m & m, ambulanciére a f & f → ambulant a m, ambulanta a f |
ambulance f, var. ambulança f, étot : embulance f → ambulancier a m & m, ambulancière a f & f, étot : embulanciér a m & m → ambulant a m, ambulante a f, étot : embulant a m |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
analisa f | analyse f, var. analise f | Govèrt 2003[1] |
anèstèsia f → anèstèsient a m, anèstèsienta a f → anèstèsient m → anèstèsisto m, anèstèsista f |
anesthésie f, var. anèstèsie f → anesthésiant a m, anesthésiante a f → anesthésiant m → anesthésiste m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
antropologia f → antropologo m, antropologa f |
anthropologie f, var. antropologie f → anthropologue m / f, anthropologiste m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
architèctura f → architècto m, architècta f |
architecture f → architecte m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
arpentar v → arpentior a m & m, arpentiosa a f & f |
arpenter v, mesurer v ; marcher v, var. arpeyér v, étot : meserar v → arpenteur a m & m, arpenteuse a f & f, géomètre m / f |
Verèt 2023 |
arquéologia f → arquéologo m, arquéologa f |
archéologie f, var. arquéologie f → archéologue m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
âstro m | astre m | Govèrt 2003[1] |
astrologia f → astrologico a m, astrologica a f → astrologo m, astrologa f |
astrologie f, var. astrologie f → astrologique a env → astrologue m / f, astrologiste m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
astronomia f → astronomico a m, astronomica a f → astronomo m, astronoma f |
astronomie f, var. astronomie f → astronomique a env → astronome m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
astronôto m, astronôta f → astronôtica f |
astronaute m / f → astronautique f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
atomo m → atomico a m, atomica a f → atomisacion f → atomisar v |
atome m → atomique a env, corpusculaire a env → atomisation f → atomiser v, var. atomisiér v |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
balyif m (bise du cârro) | bailli m, étot : sèchâl m | Govèrt 2003[1] |
ben-éso a m, ben-ésa a f | content a, bien aise loc a, euphorique a env, var. bon-éso a m | Fâvro 2005[2] |
bètonâjo m | bétonnage m | Govèrt 2003[1] |
bon-éso a m, bon-ésa a f | content a, bien aise loc a, euphorique a env, var. ben-éso a m | Fâvro 2005[2] |
buyandar v → buyandiosa f |
lessiver v, faire la lessive loc v, var. buyar v → lave-linge m |
Govèrt 2003[1] |
chalonge f → chalongiér v → chalongior m |
défi m, challenge m (Sport), étot : dèfi m → mettre au défi loc v, défier v, challenger v (Sport), étot : dèfiar v → défieur m, challengeur m (Sport) |
viely arpetan *chalonge, dedens Govèrt 2003[1] |
chèrchior a m & m, chèrchiosa a f & f → chèrcherél a m & m, chèrcherèla a f & f (Èneci) → chèrchior m |
chercheur a m & m, chercheuse a f & f (Sciences), étot : chèrcherél a m & m (Èneci) → chercheur a m & m, chercheuse a f & f (Sciences) → chercheur m (Astronomia) |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
chimie f → chimica f (Chambèri) → chimicament adv → chimico a m, chimica a f → chimisto m, chimista f |
chimie f, var. chimica f (Chambèri) → chimie f → chimiquement adv → chimique a env → chimiste m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
chirurgie f → chirurgicâl a m, chirurgicâla a f → chirurgicalament adv → chirurgien m, chirurgièna f |
chirurgie f → chirurgical a m, chirurgicale a f, var. chirurgicâlo a m → chirurgicalement adv → chirurgien m, chirurgienne f, var. chirurgiènna f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
chognes fpl | déjections fpl, matières évacuées loc nom fpl ; choses laides et méprisables loc nom fpl | Govèrt 2003[1] |
cllinica f → cllinico a m, cllinica a f |
clinique f → clinique a env |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
clloro m | chlore m | Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
cosmonôto m, cosmonôta f | cosmonaute m / f | Govèrt 2003[1] |
cosmos m → cosmico a m, cosmica a f |
cosmos m → cosmique a env |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
cras m → crasse f |
crasse f, saleté f (surtot du cuir chevelu), var. crasse f → résidu m ; crasse f, saleté f (surtot du cuir chevelu) |
Govèrt 2003[1] |
crèva f | maladie (grave) (loc nom) f, crève f, grippe f ; épidémie f (de grippe), var. créva f | Verèt 2023 |
cronomètro m | chronomètre m | Govèrt 2003[1] |
dèbouesâjo m | déboisement m | Govèrt 2003[1] |
dècènia f | décennie f | Govèrt 2003[1] |
dèfi m → dèfiar v |
défi m, challenge m (Sport) → mettre au défi loc v, défier v, challenger v (Sport) |
Govèrt 2003[1] |
dèforèstâjo m | déforestation f | Govèrt 2003[1] |
dègradacion m | dégradation f | Govèrt 2003[1] |
demengiê f | week-end m, étot : fin de semana loc nom f | Govèrt 2003[1] |
dèsèrtefiâjo m | désertification f | Govèrt 2003[1] |
diètètica f → diètèticien m, diètèticièna f → diètètico a m, diètètica a f |
diététique f → diététicien m, diététicienne f, var. diètèticiènna f → diététique a env |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
dioxina f | dioxine f | Govèrt 2003[1] |
doctor m, doctora f → doctorâl a m, doctorâla a f → doctoralament adv → doctorat m → doctorèssa f (Suisse) |
docteur m, docteure f, var. doctorèssa f (Suisse) → doctoral a m, doctorale a f, var. doctorâlo a m → doctoralement adv → doctorat m → docteure f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
èconomia f → èconomètria f → èconomicament adv → èconomico a m, èconomica a f → èconomisto m, èconomista f |
économie f, var. èconomie f, étot : afâres fpl → économétrie f, var. èconomètrie f → économiquement adv → économique a env → économiste m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
ècovélyes fpl → ~ de mêson loc nom fpl → ~ nuclèâres loc nom fpl → ècovelyére m |
balayures fpl, déchet(s) m(pl), var. ècovelyes fpl, étot : râcllura f → ordures ménagères loc nom fpl → déchet(s) nucléaire(s) loc nom m(pl) → décharge (publique) (loc nom) f, déchetterie f (Ècovélyes, Endustria) |
Govèrt 2003[1] Fâvro / Stich 2005 |
égoues dècaties loc nom fpl | eaux usées loc nom fpl, étot : mèrderê m | Govèrt 2003[1] |
ègzotico a m, ègzotica a f | exotique a env | Govèrt 2003[1] |
èlèctron m → èlèctronica f → èlèctronicien m, èlèctronicièna f → èlèctronico a m, èlèctronica a f |
électron m → électronique f → électronicien m, électronicienne f, var. èlèctroniciènna f → électronique a env |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
embulance f → embulanciér a m & m, embulanciére a f & f → embulant a m, embulanta a f |
ambulance f, var. embulança f → ambulancier a m & m, ambulancière a f & f → ambulant a m, ambulante a f |
Verèt 2023 |
encafar v → encafâblo m |
empocher v, metre en poche loc v, enfiler v → (téléphone) portable (loc nom) m, mobile m, natel m (Suisse) |
Govèrt 2003[1] |
enfatar v → enfatâblo m |
empocher v, metre en poche loc v, enfiler v, var. encafar v → (téléphone) portable (loc nom) m, mobile m, natel m (Suisse), var. encafâblo m |
Govèrt 2003[1] |
èpidèmia f → èpidèmiologia f → èpidèmiologico a m, èpidèmiologica a f → èpidèmiologisto m, èpidèmiologista f |
(grande) épidémie (loc nom) f, var. èpidèmie f, étot : trêna f, crèva f → épidémiologie f, var. èpidèmiologie f → épidémiologique a env → épidémiologiste m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
èra f | ère f, étot : temps m | Govèrt 2003[1] |
èspâço m | espace m | Govèrt 2003[1] |
ètnologia f → ètnologico a m, ètnologica a f → ètnologo m, ètnologa f |
ethnologie f, var. ètnologie f → ethnologique a env → ethnologue m / f, ethnologiste m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
èvaniment m | évanouissement m, var. èvania f (Arbanês) | Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
fesica f → fesico a m, fesica a f |
magie f ; physique f, var. fisica f → physique a env, var. fisico a m |
Govèrt 2003[1] |
filosofia f → filosofico a m, filosofica a f → filosofo m, filosofa f |
philosophie f, var. filosofie f → philosophique a env → philosophe m / f |
Govèrt 2003[1] |
fin de semana loc nom f | week-end m, var. fin de semanna, fin de senana, fin de senanna loc nom f | Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
fisica f → fisico a m, fisica a f |
magie f ; physique f → physique a env |
Govèrt 2003[1] |
fotografia f | photographie f | Govèrt 2003[1] |
fouénârd a m & m, fouénârda a f & f | fouineur a m & m, fouineuse a f & f, fureteur a m & m, fureteuse a f & f ; fouinard a m & m, fouinarde a f & f, espion m, qui aime voir sans être vu loc-frâsa | Verèt 2023 |
frustapot m | harmonica m, étot : harmonica m | Govèrt 2003[1] |
gâzo charbonox loc nom m | gaz carbonique loc nom m | Govèrt 2003[1] |
gèno m → gènètismo m → gènètisto a m & m, gènètista a f & f |
gène m → génétisme m → génétiste m / f (Filosofia, Psicologia) |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
geologia f → geologicament adv → geologico a m, geologica a f → geologo m, geologa f |
géologie f, var. geologie f → géologiquement adv → géologique a env → géologue m / f |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
geomètria f → geomètricament adv → geomètrico a m, geomètrica a f → geomètro m, geomètra f |
géométrie f, var. geomètrie f → géométriquement adv → géométrique a env → géomètre m / f, étot : arpentior m, têsior m |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
gouétar v → ~ de prés loc v |
regarder v, dévisager v, guetter v, var. agouétar, agouétiér, gouétiér v → examiner attentivement loc v, regarder avec curiosité ou soin loc v, observer v |
Fâvro / Stich 2005 Verèt 2023 |
groupo m → ~ sanguin loc nom m → groupament m → groupar, regroupar v → regroupâjo m → regroupar v |
groupe m, var. groupa f, étot : benda f, côrp m, tropa f → groupe sanguin loc nom m → groupement m → grouper v, regrouper v, rassembler v, réunir v → groupage m, regroupement m, var. groupâjo m → regrouper v |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
gzilofono m | xylophone m | Govèrt 2003[1] |
harmonica m | harmonica m | Govèrt 2003[1] |
de l’homo loc a env | humain a m, humaine a f, qui concerne l’homme loc-frâsa, var. d’homo loc a env | Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
humen a m, humèna a f | humain a m, humaine a f, étot : de l’homo loc a env | Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
joueno a m & m, jouena a f & f → jouenèssa f → jouve a m & m, jouva a f & f (Bèssans) → jouveno a m & m, jouvena a f & f → jouventu f (Bèssans) |
jeune a env & m / f, adolescent a m & m, adolescente a f & f, var. jouegno, jouenno, jouéno a m & m → jeunesse f, adolescence f, var. jouenèsse, jouennèssa, jouennèsse f, étot : jouventu f (Bèssans) → jeune a env & m / f, adolescent a m & m, adolescente a f & f → jeune a env & m / f, adolescent a m & m, adolescente a f & f, var. jouvégno, jouvenno, jouvéno a m & m → jeunesse f, adolescence f ; jeunes gens loc nom fpl |
Govèrt 2003[1] Fâvro / Stich 2005 Verèt 2023 |
menuta f → menutar v → menuterie f → menutor m |
minute f, var. ménuta, meruta f → minuter v, var. ménutar v → minuterie f, var. ménuterie f → minuteur m, var. ménutor, ménutœr m |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
mèrda f → mèrdasse f → mèrderê m |
merde f → immondices fpl → eaux usées loc nom fpl |
Govèrt 2003[1] |
mètèorita f | météorite f | Govèrt 2003[1] |
mètèoro m | météore m | Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
milènèro m → milènèro a m, milènèra a f |
millénaire m → millénaire a env |
Govèrt 2003[1] |
montra f | chronomètre m, étot : cronomètro m ; montre f, var. motra f | Govèrt 2003[1] |
motra f | chronomètre m ; montre f, var. mothra f | Govèrt 2003[1] |
muetin m, muetena f | mutin m, étot : rebêniér m | Govèrt 2003[1] |
navèta espaciâla loc nom f | navette spatiale loc nom f | Govèrt 2003[1] |
nuclèâr a m, nuclèâra a f | nucléaire a env | Fâvro / Stich 2005 |
nuésence f | nuisance f | Govèrt 2003[1] |
obsèrvar v → obsèrvâbla f → obsèrvâblo a m, obsèrvâbla a f → obsèrvacion f → obsèrvatior m → obsèrvior a m & m, obsèrviosa a f & f |
observer v, examiner attentivement loc v, regarder avec curiosité ou soin loc v, étot : gouétar de prés loc v → observable f (Fesica) → observable a env, étot : qu’on pôt vêre loc a env → observation f ; surveillance f, examen approfondi loc nom m → observatoire m, var. obsèrvatouèr, obsèrvatouèro m → observateur a m & m, observatrice a f & f, var. obsèrvator, obsèrvatœr a m & m |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
oxigèno m | oxigène m | Govèrt 2003[1] Fâvro / Stich 2005 |
ozono m | ozone m | Govèrt 2003[1] Fâvro / Stich 2005 |
planisféra f | planisphère m | Govèrt 2003[1] |
polo m → ~ nord loc nom m → ~ sud loc nom m → ètêla polèra loc nom f → polèra f → polèro a m, polèra a f |
pôle m → pôle nord loc nom m (Magnètismo) → pôle sud loc nom m (Magnètismo), var. ~ sudo loc nom m → étoile polaire loc nom f → polaire f, veste en tissu très chaud loc nom f → polaire a env |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
polucion f | pollution f' | Govèrt 2003[1] Fâvro / Stich 2005 |
psicologia f | psychologie f | Govèrt 2003[1] |
putafinâjo m | gaspillage m | Govèrt 2003[1] |
quèrrior m, quèrriosa f | chercheur m, chercheuse f, qui cherche qq. ou des animaux loc-frâsa | Verèt 2023 |
râcllar v → râcllons mpl → râcllura f |
racler v ; gratter v ; écharner v (une peau) ; grasseyer v, parler gras loc v ; frôler v (un mur) ; écailler v (du poisson) ; enlever v (les soies du porc) ; nettoyer, curer, récurer v, enlever la saleté loc v → ce que l’on racle pour ne rien laisser perdre loc-frâsa (reste de pâte à pain...), chose récupérée loc nom f ; restes, reliefs de repas loc nom mpl → raclure f, déchet m |
Fâvro / Stich 2005 Verèt 2023 |
rebêna f → Granta Rebêna loc nom f → rebênâda f → rebêniér m, rebêniére f |
révolte f, étot : rèvolta f ; rébellion f, étot : rebèlion f → Grande Rebeyne loc nom f → révolution f, étot : rèvolucion f → mutin m ; rebelle m / f, étot : rebèlo m |
viely arpetan *rebeyna, dedens Govèrt 2003[1] |
rebèlo m, rebèla f → rebèlion f |
rebelle m / f → rébellion f |
Govèrt 2003[1] |
rebiolar v | régénérer v, étot : regènèrar v | Govèrt 2003[1] |
rècupèrâjo m | recyclage m | Govèrt 2003[1] |
regènèrar v | régénérer v | Govèrt 2003[1] |
rèssiér v → rèssosa f |
scier v, tronçonner v → tronçonneuse f, var. rèssiosa f |
Govèrt 2003[1] |
rèvolta f | révolte f | Govèrt 2003[1] |
rèvolucion f | révolution f | Govèrt 2003[1] |
sèchâl m (mié-jorn du cârro) | bailli m, étot : balyif m | viely arpetan *seschal, dedens Govèrt 2003[1] |
seconda f | seconde f, var. segonda f | Govèrt 2003[1] |
segonda f | seconde f | Govèrt 2003[1] |
simbolo m → simbolica f → simbolicament adv → simbolico a m, simbolica a f → simbolisar v → simbolismo m |
symbole m → symbolique f → symboliquement adv → symbolique a env → symboliser v, var. simbolisiér v → symbolisme m |
Govèrt 2003[1] Verèt 2023 |
sistèmo solèro loc nom m | système solaire loc nom m, étot : sistèmo du solely loc nom m | Govèrt 2003[1] |
socialismo m | socialisme m | Govèrt 2003[1] |
solely m → sistèmo du ~ loc nom m |
soleil m, var. çolely, chelely m → système solaire loc nom m |
Verèt 2023 |
tèlèfono m | téléphone m | Govèrt 2003[1] |
temps m | temps m, époque f, période f, ère f ; température f ; temps pour faire loc nom m, loisir m, var. tiemps m | Fâvro / Stich 2005 Verèt 2023 |
tèoria f | théorie f | Govèrt 2003[1] |
têsa f → têsior m, têsiosa f |
toise f, var. têse, touèsa f → géomètre m / f, var. têsiœr m, têsiœsa f |
Verèt 2023 |
trêna f | (chose) traînée (loc nom) f ; épidémie f, mal qui court loc nom m, maladie épidémique peu grâve loc nom f ; indisposition qui dure, qui se prolonge loc nom f, var. trênna f | Verèt 2023 |
uforico a m, uforica a f | euphorique a env, étot : bon-éso / ben-éso a m | Govèrt 2003[1] |
utopico a m, utopica a f | utopique a env | Govèrt 2003[1] |
ventolar v → ventoliére f |
tourner / tournoyer au vent loc v → éolienne f |
Govèrt 2003[1] |
vêre v → qu’on pôt ~ loc a env |
voir v, var. vêr, vér v → observable a env |
Fâvro / Stich 2005 Verèt 2023 |
vèssél espaciâl loc nom m | vaisseau spatial loc nom m | Govèrt 2003[1] |
veyes fpl (Forês) | économie f, commerce m, affaires fpl | adaptacion |
Rèferences[changiér | changiér lo tèxto sôrsa]
- (fr) Gzaviér Govèrt, Lexique onomasiologique des néologismes et des termes spécialisés du francoprovençal, dedens Dictionnaire francoprovençal-français et français-francoprovençal per Domenico Stich, Tonon, Le Carré, 2003, pp. 421-464.
- (fr) Alen Fâvro, Domenico Stich, Diccionèro de fata savoyârd-francês, francês-savoyârd, Fouènant, Yoran Embanner, 2005.