"Vikipedi:EP" buraya yönlendirilmektedir. Vikipedi Eğitim Programı için Vikipedi:Eğitim Programı sayfasına bakınız.
Bu sayfa Vikipedi'nin resmî politikalarından biridir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak kullanıcılar tarafından benimsenmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin kullanıcılardan onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir kısım varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin.
Ceviz kabuğuna sığacak şekilde bu sayfa: Kullanıcı hesapları, IP adresleri ve IP adresi aralıkları; Vikipedi'nin işleyişi aksatıcı davranışlardan korunması amacıyla engellenebilirler.
Engelleme, kullanıcıların Vikipedi'de değişiklik yapmalarının teknik olarak önlenmesi için hizmetliler tarafından kullanılan bir yöntemdir. Engellemeler; kullanıcı hesaplarına, IP adreslerine veya IP adresi aralıklarına, sonu belli ya da belirsiz bir süre boyunca, tüm sayfalar ya da sayfa alt kümeleri için uygulanabilirler. Engellenen kullanıcılar Vikipedi'ye erişmeye devam edebilseler de, engellendikleri sayfalarda herhangi bir değişiklik yapamazlar (kimi durumlarda kendi kullanıcı sayfaları da buna dahildir). Birçok durumda, tüm sitede değişiklik yapması engellenen kullanıcıların yalnızca kendi kullanıcı mesaj sayfalarında değişiklik yapmalarına izin verilir.
Engellemeler, kullanıcıları cezalandırma amacıyla değil, Vikipedi için zarar verici ya da işleyişi aksatıcı davranışların önlenmesi amacıyla verilir (§ amaç ve hedefler başlığına bakınız). Engellemenin gerekli olabileceği düşünülen bu tip davranışlar, ilgilenilmesi amacıyla, herhangi bir kullanıcı tarafından hizmetlilere bildirilebilir (§ engelleme talep etme başlığına bakınız).
Engellenen kullanıcı veya diğer kullanıcılar, uygunsuz bir engelleme yapıldığını düşünerek bu engelin incelenmesi veya kaldırılması talebinde bulunabilirler (§ engel kaldırma talepleri başlığına bakınız. Hizmetliler, engellemenin uygunsuz olduğu ya da artık geçerli olmadığı kanaatine varırlarsa bu engellemeyi sona erdirebilir ya da engel süresinde değişiklik yapabilirler.
Engellemeler, Vikipedi'yi veya diğer kullanıcıları, işleyişi aksatıcılıktan veya uygunsuz davranışlardan koruma ve bunların ilerleyen dönemde tekrarlanmamaları amaçlarını güderler. Cezalandırma amacı barındırmazlar. Sorunlar tekrarlanırsa, engellemeler de zaman içinde artabilir. Engelleme yetkisi, hizmetlilerin sahip oldukları en güçlü araçlar arasında yer aldığından, müdahil olunmadan önce durumlara hakim olmaları ve gerçekleştirdikleri her engellemeyi gerekçelendirmeleri gerekir.
Genel olarak bir konu "soğumuş" ve mevcut işleyişi aksatıcı durum net bir şekilde sona ermişse, geriye dönük bir engelleme işlemi gerçekleştirilerek bu konunun tekrar açılması genel olarak uygun değildir. Bu durumda, devam eden endişeler varsa, mevcut olan çeşitli anlaşmazlıkların giderilmesi süreçleri ile uygun tartışmalar yürütülerek kullanıcının engellenmesi konusu tartışılabilir.
Engellemelere itirazda bulunulabilir (§ engel kaldırma başlığına bakınız). Engel kaldırma taleplerinde de önlem ve caydırıcılık ışığında hareket edilir. Engellenmiş bir kullanıcı, engellenmesine yol açan durumda ısrarcı olmuyor ve durumu anlamış görünüyorsa ya da engele yol açan geçici durum artık sona ermişse, olması gerekenden erken bir engel kaldırımı söz konusu olabilir. Benzer şekilde, daha önceki engellerinin kaldırılmasının ardından, engele neden olan davranışlarını sergilemeye devam eden kullanıcıların engel kaldırma talepleri; değişimin önemi ile bu tip davranışların kabul edilemez olduğunun vurgulanması amacıyla reddedilebilir.
Vikipedi'ye zarar verici veya işleyişi aksatıcı nitelikteki, olması yakın ya da halihazırda olan faaliyetleri önlemek
Halihazırda devam eden işleyişi aksatıcı davranışları sona erdirmek
Topluluk ilkeleri dahilinde daha verimli ve uyumlu katkı ortamının oluşmasına teşvik etmek
Önleyicilik, tekrarlanma olasılığına dayanır. Örneğin, kısa bir süre önce bir kullanıcıyı engellemek haklı olabilirken, özellikle eylemler o zamandan beri durduysa veya davranış sorunları çözüldüyse böyle bir engelleme şu anda artık haklı olmayabilir.
Engel verilirken göz önünde bulundurulması gereken temel nokta, bir şüphe varsa engel uygulanmaması ve diğer hizmetlilere danışılmasıdır. Potansiyel olarak tartışmalı bir engelleme gerçekleştirilirse, hizmetli duyuru panosunda bu engellemeyle ilgili bir hizmetli incelemesi talebinde bulunulabilir.
Hizmetliler, yeni kullanıcılarla ilgilenirken daha özenli olmalıdır. Yeni kullanıcılar genelde Vikipedi politika ve yönergelerine hakim olmadıklarından ötürü bazı davranışları ilk bakışta işleyişi aksatıcı gözükebilir. Yeni kullanıcılara ölçüsüz bir güç kullanımı, ilerleyen zamanda değişiklik yapmaları konusunda heves kırıcı olabilir (konuyla ilgili olarak Vikipedi:Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız yönergesine bakınız).
Bir kullanıcı, Wikimedia Vakfı ile kullanıcıları veya topluluğunun haklarını, güvenliğini ve mülkiyetini koruma amacıyla engellenebilir. Aşağıdaki durumlarda koruma gerekçesiyle engelleme yapılabilir:
Yaşayan insanlar hakkında ısrarlı bir şekilde kaynaksız, zayıf ya da yanlış kaynaklandırılmış veya potansiyel olarak karalama amaçlı içerik eklemek
Acil durum önlemi olarak, başkası tarafından ele geçirilmiş olduğu düşünülen hesaplar (örneğin bir hesabı, onu oluşturan kişiden farklı bir kişinin kullanması)
Kişisel bilgilerin ifşası veya kullanıcıları tehlikeye sokan durumların gerçekleşmesi sebebiyle verilen engellemeler sonrasında, ilgili kısımların silinmesi için gözetmenlerekalıcı silme talebinde bulunulabilir.
Kullanıcılar, Vikipedi'deki nazik ve dayanışma temelli ortama aykırı, bir ansiklopedi oluşturma amacıyla kullanıcıların birlikte ve uyum içindeki çalışmalarında zorluk çıkaracak şekilde çeşitli işleyişi aksatıcı faaliyetleri sonucunda engellenebilirler. Aşağıdaki durumlarda işleyişi aksatma gerekçesiyle engelleme yapılabilabilir:
Belli bir şekilde davranmaları için kullanıcıları, Vikipedi süreçleri dışında, site içi ya da dışında olması fark etmeksizin tehdit etmek
Özellikle de üç geri dönüş kuralı olmak üzere değişiklik savaşı ihlalleri, kullanıcıların ya bu ihlalleri gerçekleştirdikleri sayfalardan ya da tüm siteden engellenmeleriyle sonuçlanır.
Aşağıdaki noktalara uyan kullanıcı hesapları, işleyişi aksatıcı olarak değerlendirilirler ve uyarı yapılmaksızın, genellikle süresiz bir şekilde engellenebilirler:
Vandalizm yapmak gibi, yalnızca aksatıcı amaçlarla kullanılan hesaplar
Değişiklik geçmişlerine dayanılarak, yegâne ya da ana amacı bir kişiyi, şirketi, ürünü, hizmeti veya kurumun reklamını yapmak olan hesaplar (Vikipedi:Çıkar çatışması ve Vikipedi:Reklam sayfalarına bakınız)
Açık vekillerin Wikimedia projelerinde değişiklik yapmaları yasaklanmıştır. Açık vekil sunan anonimleştiriciler ve diğer kurum veya kuruluşlar bir hizmetli tarafından süresiz şekilde engellenebilirler. Kalıcı anlamda vekil olmayan statik olmayan IP'lerin veya makine adreslerinin, IP'nin aktarılmasının, açık vekilin kapatılmasının veya IP'nin dinamik olarak tekrar atanmasının muhtemel oluşu sebebiyle, daha kısa süreler için engellenmesi gerekir. Bir çok Tor vekil, sadece kısa bir süre için "çıkış düğümleri"dir ve bu vekiller, bu durumlar dikkate alınmadan süresiz olarak engellenmemelidir.
Hizmetliler, kasıtlı bir şekilde engel delmeye çalışan kullanıcıların engel sürelerini yeniden başlatabilirler. Bu durum ısrarlı bir şekilde devam eder ya da engel süresince başka ihlaller gerçekleşirse, mevcut engel süresinin uzatılması da mümkündür. Engel delme amacıyla kullanılan kullanıcı hesapları veya IP adresleri de engellenmelidir.
Engellenmiş kullanıcılar tarafından ya da adına yapılan değişiklikler[değiştir | kaynağı değiştir]
Engellenmiş bir kullanıcının engel delerek yaptığı değişiklikler, üç geri dönüş kuralı dikkate alınmadan ve ek bir gerekçe sunulmaksızın, herhangi bir kullanıcı tarafından geri alınabilir. Ancak bu, sırf engel delen bir kullanıcı tarafından yapıldı diye her değişikliğin geri alınması gerektiği anlamına gelmez. İmla ve yazım düzeltmesi, vandalizmin giderilmesi gibi faydalı değişiklikler kabul edilebilirken tartışmalı durumlardaki ya da bu durumlara yol açabilecek değişiklikler geri alınmalıdırlar.
Kullanıcıların, içeriğin doğrulanabilir veya yapıcı olması ve bunların yapılması için bağımsız gerekçelerinin olmaları dışında, engellenmiş bir kullanıcının yönlendirmeleri doğrultusunda içerik ekleme veya değiştirmeleri yasaktır. Engellenmiş bir kullanıcıyla benzer nitelikte davranışlar sergileyen ve Vikipedi'de yalnızca bu amaçla değişiklik yapan yeni kullanıcılar, o kullanıcının davranışlarını taklit ediyormuş gibi değerlendirilerek birtakım yaptırımlara maruz kalabilirler (konuyla ilgili olarak Vikipedi:Kukla § Canlı kuklalar sayfasına bakınız).
Engellenmiş kullanıcıların engelli oldukları süreçte açtıkları sayfalar, G5 kriterince hızlı silinebilirler. Herhangi bir kullanıcı bu sayfalara {{sil}} şablonu ekleyip ilgili kritere atıfta bulunarak bu sayfaların silinmelerini sağlayabilirler. Bu sayfalara ya da bu sayfaların tartışma sayfalarına, engelli olan kullanıcı dışındaki, diğer kullanıcılar da iyi niyetle önemli katkılar yapmışlarsa, nezaket gereğince bu kullanıcıların da durumdan haberdar edilmesi ve her bir olay bazında neler yapılması gerektiğine karar verilmesi yönünde bir karar alınması gerekir.
Hizmetliler, bir içerik anlaşmazlığına müdahil olarak etkileşime geçtikleri kullanıcıları engellememeli, bunun yerine durumu diğer hizmetlilere bildirmelidirler. Hizmetliler ayrıca, müdahil oldukları sayfa ya da konularda, potansiyel anlaşmazlıkların olabileceğinin farkında olmalıdırlar. Bir hizmetlinin, kendi kullanıcı sayfasında bariz bir vandalizm yapan kullanıcıyı engellemesi ise kabul edilebilir bir davranıştır.
Sinirlenmiş bir kullanıcının yalnızca "soğuması" amacıyla engellenmesi uygunsuzdur ve bu niyetle yapılan engellemelerin genelde aksi yönde etkisi olur. Bununla birlikte sinirlenmiş bir kullanıcı aynı zamanda işleyişi aksatıcı faaliyetlerde de bulunuyorsa, bu durumun önlenmesi amacıyla engel verilebilir.
Kullanıcıların engel günlüğünde uyarı ya da diğer olumsuz faaliyetlerin bir kaydını tutma amacıyla engel verilmemelidir. Pratikte, çok kısa süreli engeller, genelde cezalandırıcı ve aşağılayıcı görülür. Çok kısa süreli engeller, hatalı ya da kazara yapılan engellemelere dair bir özür ya da kabullenmenin açıklaması gibi durumların kayda geçirilmesinde kullanılabilir.
Engellenmiş bir hizmetlinin bu engeli veren hizmetliyi engellemesi, ancak ve ancak hesabın tehlikeli bir hâle gelmesi gibi net ve acil ihtiyaç anında, istisnai durumlarda gerçekleşmelidir. Engellemelerin, bir anlaşmazlığı ileri taşıma veya ilk engeli veren hizmetliye karşı bir misilleme amacıyla verilmesi yasaktır. Böyle bir durumun yaşandığına dair şüpheler varsa, hizmetli duyuru panosunda bu durum dile getirilebilir.
Bariz vandalizm gerçekleştiren kullanıcılar için kullanıcı engelleme talepleri sayfasında engel talebinde bulunulabilir. Engel talebinde bulunan kullanıcılar, neden engel gerektiğine dair güvenilir kanıtlar sunmalıdırlar. Bu taleplerle ilgilenen hizmetliler, engel vermek zorunda değillerdir ve her bir durumu inceleme haklarına sahiptirler. Talep üzerine bir engel verilmeden önce hizmetlilerin, tüm duruma hâkim olmaları beklenir (§ Engellerin açıklanması başlığına bakınız).
IRC ya da Telegram gibi Vikipedi ile ilgili meşru amaçlara sahip iletişim yöntemlerini kullanan hizmetliler; bazı kullanıcıların yer almamalarından ötürü bu ortamlarda gerçekleşen tartışmaları, Vikipedi içerisinde gerçekleşen tartışmalarla eşdeğerde olmadığının farkında olmalıdırlar. Engelle ilgili konulardaki fikir birliği, Vikipedi dışında aranmamalıdır.
Vikipedi dışındaki "engel alışverişi" tasvip edilmeyen bir davranış olup acil ve herhangi bir hizmetlinin karşı çıkabileceği durumlar dışında (seri bir şekilde devam eden vandalizm ya da yaşayan insanların biyografileri politikasının ciddi ihlalleri gibi) Vikipedi dışındaki ortamlarda bir hizmetliye yapılan engel taleplerine verilecek en uygun yanıt, Vikipedi içerisindeki mekanizmaların kullanılması gerektiğini bildirmek olacaktır.
Kimi zaman kullanıcılar, kendilerini bir Vikimola'ya zorlamak gibi nedenlerle kendi hesaplarının engellenmeleri talebinde bulunabilirler. Bu istekleri bazı hizmetliler reddetse de, bazı hizmetliler bunu uygulama taraftarıdır ve uygularlar. Kendi kendini engelletmeyi istemeye alternatif olarak, kullanıcılar bir kullanıcının oturum açmasını engelleyebilen bir "kullanıcı komut dosyası" olan Wikibreak Enforcer'ı kullanabilir.
Herhangi bir engel işlemi uygulanmadan önce kullanıcılar, Vikipedi politika ve yönergeleri hakkında bilgilendirilmeli, bunlarla çelişen bir davranış sergilendiklerinde uyarılmalıdırlar. Yeni kullanıcıları hoş karşılayın, ısırmayın ve iyi niyetle yaklaşarak birçok kişinin buraya zarar verme değil, katkı sağlama amacıyla burada bulunduklarını varsayın. Politika ve yönergelerdeki ifadelere uygunsuz davranışlar gözlemlenirse, o kullanıcıları çeşitli uyarı şablonları ya da elle yazılmış metinlerle uyarın. Engele yol açabilecek davranışlar sergileyen bir kullanıcının bu davranışlara devam ederse engellenebileceğine dair uyarılar, hizmetlilerin yanı sıra hizmetli olmayan kullanıcılar tarafından da yapılabilir.
Tüm bunlarla birlikte uyarılar, engelleme için bir ön koşul değildir. Genel olarak hizmetliler; iyi niyetle hareket eden kullanıcıların, politika ve yönergelerden haberdar olmalarından, engelleme öncesinde davranışların düzeltilmesi için kullanıcılara uygun bir fırsat vermeli ve iletişim kurmayı denemelidirler. Öte yandan, kötü amaçlı davranışlar sergileyen ve tek ya da ana amaçları kuklacılık ve vandalizm gibi yasaklanmış faaliyetlerde bulunmak olan kullanıcılar, öncesinde herhangi bir uyarı yapılmadan engellenebilirler.
Vikipedi topluluğu, engellemelerin yalnızca iyi amaçlarla, gözden geçirilebilir kanıtlar ve mantıklı muhakemeler doğrultusunda yapılmasını bekler. Engellemeyi destekleyen her etmen, talep edildiği takdirde bağımsız bir hizmetli denetimine tâbi tutulabilir.
Hizmetliler, kullanıcıları neden engellendiklerine dair açık ve yeterince detaylı bir gerekçe sunmalıdırlar. Şuradaki listeden bazı hazır gerekçelerin yanı sıra ek gerekçeler de kullanılabilir. Engellenen kullanıcıların mesaj sayfalarına bir mesaj bırakılarak kendilerinin engellendiklerinden haberdar edilmeleri ve daha iyi anlayabilmeleri açısından mümkün olduğunca Vikipedi terimlerinden arındırılmış bir engel gerekçesiyle durum açıklanmalıdır. Bu açıklamalar, halihazırda bulunan şablonlardan uygun olanlarının kullanılmasıyla da gerçekleştirilebilir. Engelleme gerçekleştirildiği esnada bu açıklamaların yapılması, olayın üstünden zaman geçtikten sonra yapılmasından daha faydalıdır.
Engellemeleri gözden geçirecek hizmetlilerin bu işlemle ilgili bilmesi gereken ya da hizmetliler arasında oluşabilecek bir anlaşmazlığı gidermeye dair herhangi bir durum veya öneri varsa, engeli veren hizmetlinin bu bilgileri engelleme notuna düşmeleri faydalı olacaktır. Örneğin:
Göz önünde olmayan ya da tam anlamıyla değeri anlaşılamayan bir bilgi veya kanıt
Herhangi bir hizmetlinin engellemenin kaldırılmasına dair öncelerden kalma bir isteği ya da buna dair bir fikir birliği
Bir kullanıcının, tüm hizmetlilere gösterilmeyecek bir bilgiye dayanılarak engellenmesi gerekiyorsa, bu bilgi bir denetçi ya da gözetmene gönderilmelidir. Bu haklara sahip kullanıcılar, herkese açık olmayan kanıtları inceleme ve bunları değerlendirerek harekete geçme yetkilerine sahiptirler.
Aynı zamanda denetçi veya gözetmen haklarına da sahip olan hizmetliler, denetçi aracı aracılığıyla elde ettikleri herkese açık olmayan veya gözetmen yetkileri aracılığıyla ortadan kaldırılarak hizmetlilerin erişimine açık olmayan bilgileri kullanarak kullanıcıları engelleyebilirler. Bu gibi durumlarda engelleme, denetçi veya gözetmen yetkileriyle değil hizmetli yetkileriyle yapılır.
Engel verme ve kaldırma ile engelleme arayüzüne ait teknik bilgiler, mw:Help:Blocking_users/tr sayfasında yer alır. Aşağıda ise Vikipedi'deki engelleme ve engel kaldırmayla ilgili tavsiye ve uygulamalar bulunur.
IP adresleri değişebileceğinden ve ileride başka kişiler tarafından kullanılabileceğinden, bir IP adresi engellenirken ileride başka kullanıcıların da etkilenebileceği ihtimali göz önünde bulundurulmalıdır. Bir IP adresini engellemeye niyetlenen hizmetlilerin, en azından bu adresteki faaliyet geçmişini incelemeleri ve engel süresini titizlikle seçmeleri gerekir. IP adresleri nadiren de olsa süresiz engellenebilirler. Engellenen bir IP adresi, hassas bir kuruluş ya da bir kamu kuruluşuna aitse, bu durumun Wikimedia Vakfına bildirilmesi gereklidir.
IP adresleri aralıklarına verilen engellemeler, bu aralıkta bir IP adresi kullanan kullanıcıların da istemsizce engellenmesine neden olur. Bu tip engellemeler öncesinde, en azından önemli bir süreliğine, bu engellemeden istemsizce etkilenebilecek kullanıcıların olup olmadığını kontrol etmek gerekir. Kayıtlı olmayan kullanıcılar için Range Contributions aracını kullanarak kontrol yapılabilirken kayıtlı kullanıcılar için bir denetçiyle iletişime geçilmelidir. Bu kontrollerin ardından etkilenebilecek bir kullanıcı bulunursa, bu durumun yaşanmaması için bir IP engellemesi muafiyeti verilmelidir.
Engellemelerin amacı cezalandırma değil, önleme olduğundan engel süreleri de kullanıcıların uygunsuz davranışlarını tekrarlamalarını önleyecek kadar olmalıdır. Tekrarlanan ve daha büyük boyuttaki işleyişi aksatıcı davranışlar için uygulanan daha uzun süreli engellemeler, bu kullanıcıların işleyişi aksatıcı ya da zararlı davranışlarına gelecekte daha sık bir şekilde devam edeceği öngörüsü nedeniyle hizmetlilerin yükünü azaltacaktır.
Bir kullanıcının engel süresini belirlerken hizmetliler, davranışların şiddetini ve daha önce buna benzer davranışların sergilenip sergilenmediğini göz önünde bulundurmalıdırlar.
Paylaşılmış ya da dinamik IP adreslerine verilen engellemeler, bu tip hesapların ileride başka kullanıcılar tarafından kullanılma ihtimali göz önüne alınarak, kayıtlı hesaplar ile statik IP adreslerine verilen engellemelerden genellikle daha uzun sürelidir.
Engel süreleri birtakım etmenlere ve durumlara bağlıyken bazı standartlar şu şekildedir:
İşleyişi aksatıcı davranışlar sergileyenler için bir ya da birkaç gün engel verilirken durum ısrarlı bir şekilde devam ederse bu süre artış gösterir.
Yalnızca işleyişi aksatıcı davranışlarda bulunan hesaplar, uyarı yapılmaksızın süresiz engellenebilirler.
Koruma amaçlı engellemeler, genellikle süresiz olmak üzere bu koruma durumunun devam etmesi gereken süre kadardır.
Engelin sona ermesi için bir sürenin belirlenmediği süresiz engeller, genellikle önemli derecede işleyişi aksatıcı davranışlar ya da işleyişi aksatıcı davranış tehditleri veya politikaların ciddi bir şekilde ihlal edilmesi durumlarında uygulanır. Bu gibi durumlarda, sorunlar tartışılarak çözülünceye kadar ve daha fazla işleyişi aksatıcı davranışı önleme adına, daha büyük sorunlara yol açılmaması amacıyla açık uçlu engeller uygun olabilir.
Süresiz engeller, "sonsuz" ya da "kalıcı" anlamı taşımazlar. Süresiz engel almış kullanıcıların engelleri, uygun durumlarda kaldırılabilir.
Eğer bir engelleme bir tartışma sonucunda verilmişse, bu tartışmanın bir bağlantısının da engel günlüğüne eklenmesi ve engelin bu nedenle verildiği notunun düşülmesi gerekir. Tartışmadaki fikir birliği, engel konusunda topluluğun incelemesinden ziyade sıradan bir hizmetli incelemesi yapılması gerektiği yönündeyse, Vikipedi:Engelleme politikası § Kabul edilemez engel kaldırma başlığı gereğince, bu durumun da engel günlüğünde belirtilmesi gerekir.
Site genelinde engel, kullanıcıların kendi kullanıcı mesaj sayfaları dışındaki Vikipedi'de yer alan herhangi bir sayfada değişiklik yapmalarını önler. Bir engelleme gerçekleştirilmeden önceki varsayılan seçenek budur ve yalnızca vandalizm yapan ya da açıkça ansiklopedi inşa etme amacıyla burada bulunmayanlar gibi, herhangi bir sayfada işleyişi aksatıcı davranış sergileyebileceğine dair mantıklı düşünceler olan kullanıcılar için uygulanmalıdır.
Kısmi engelleme, kullanıcıların, belli bir gruptaki ya da belli bir ad alanındaki sayfalarda değişiklik yapmalarını önler. Bu iki seçenekteki biri seçilebileceği gibi her ikisi de seçilebilir. Yazılımsal açıdan, engelleme başına en fazla 10 sayfada değişiklik yapılmasının engellenmesi gibi bir sınır vardır ve bu sınırın üzerinde bir sayfada değişiklik yapılmasının engellenmesi isteniyorsa, site genelinde engel verme seçeneği düşünülmelidir.
Kullanılan tüm IP adreslerini otomatik olarak engelle seçeneği, hesabın kullandığı son IP adresinin yanı sıra, engel sonrasında bu hesabın kullanacağı diğer IP adreslerinden de değişiklik yapılmasının otomatik olarak engellenmesini sağlar. Eğer muafiyet verilmemiş farklı bir kullanıcı hesabı, otomatik olarak engellenmiş bir IP adresinden giriş yapmasının ardından değişiklik yapmaya çalışırsa, bu kullanıcı da otomatik olarak engellenir. Bu seçenek, bir engelleme yapılırken varsayılan olarak seçilmiş hâldedir. Sahiplerinin ya da o IP adresini kullanan diğer botların engelden etkilenmemesi adına, onaylanmamış ya da hatalı çalışan botlar engellenirken bu seçenek kapatılmalıdır.
Hesap oluşturmayı engelle seçeneğiyle kullanıcının, engel süresi boyunca hesap oluşturma işlevini gerçekleştirmesi engellenir. Bu seçenek, bir IP adresi ya da IP adresleri aralığına verilen engeller için seçilirse, mevcut durumda veya ilerleyen dönemde bu IP adresini ya da IP adreslerini kullanacak olan, onaylanmış durumları ile, sahip oldukları yerel ya da küresel kullanıcı hakları fark etmeksizin tüm kullanıcı hesaplarının da yeni hesap oluşturmalarını önleyecektir. Bu seçenek, bir kullanıcı hesabı engellenirken seçilirse, engellenmiş kullanıcının kullanmakta olduğu IP adresi kullanılarak gerçekleştirilebilecek yeni hesap oluşturma girişimlerini engeller. Uygunsuz kullanıcı adına sahip hesaplar engellenirken, bu kullanıcıların uygun bir kullanıcı adı seçerek yeni bir hesap oluşturmalarına fırsat verme adına, bu seçeneğin seçilmemiş olması gerekir. Diğer kullanıcılara hakaret niteliğinde olanlar gibi kötü amaçlı kullanıcı adlarına sahip hesaplar ya da yalnızca vandalizm faaliyetlerinde bulunan hesaplar engellenirken bu seçeneğin seçili olması gerekir.
Kullanıcının e-posta göndermesini engelle seçeneğiyle kullanıcının, engel süresi boyunca e-posta gönderme işlevini gerçekleştirmesi engellenir. Bu seçenek, varsayılan olarak seçilmemiş hâldedir ve engellenen kullanıcının bu durumu istismar etmesi veya rahatsızlık verme, tehdit etme, korkutma veya diğer kullanıcılara karşı işleyişi aksatıcı davranışlar sergileme durumlarının olmaması süresince bu seçenek seçilmemelidir. Bu tip durumların gerçekleşeceğine dair hizmetlilerin bir öngörüsü varsa, bu durumun önlenmesi adına takdir haklarını kullanarak bu seçeneği seçmeleri düşünülebilir. Bu seçenek seçildiğinde, engellenen kullanıcının kullanıcı mesaj sayfasının korunmamış olması ve Engel Kaldırma Bileti Sistemi gibi yöntemler aracılığıyla engel kaldırma yöntemlerinin farkında olmaları gerekir. IP adresi veya IP adresleri aralığı engellemelerinde bu seçeneğin seçilmesi, kayıtlı olmayan kullanıcıların e-posta gönderme işlevine erişimlerinin olmamasından ötürü, engellemede herhangi bir değişiklik yaratmaz.
Engelli olduğu süreçte kullanıcının, kendi mesaj sayfasında değişiklik yapmasını engelle seçeneğiyle kullanıcının, engelli olduğu süreçte, engel kaldırma isteği oluşturmak da dahil olmak üzere, kendi mesaj sayfasında değişiklik yapması engellenir. Bu seçenek, varsayılan olarak seçilmemiş hâldedir ve kullanıcı mesaj sayfasının açık olmasının, engellenen kullanıcı tarafından istismar edildiği durumlar dışında genellikle seçilmemelidir. Engellenmiş kullanıcıların kullanıcı mesaj sayfalarında, kukla hesaplar ya da engellenmiş kullanıcılar tarafından sürekli olarak tekrar eden işleyişi aksatıcı faaliyetler olması durumundan koruma politikasında bahsedilir.
Bu IP adresi üzerinden giriş yapan kullanıcıların değişikliklerini engelle seçeneğiyle, engellenen IP adresi veya IP adresleri aralığından giriş yapmasının ardından değişiklik yapmaya çalışan tüm kullanıcıların değişiklikleri de engellenir. Bu seçenek, varsayılan olarak seçilmemiş hâldedir ve yalnızca IP adresi ile IP adresleri aralığına yönelik engellemelerde seçilebilmesi mümkündür. Uzun süreli istismar, kukla kullanımı, önemli ve yüksek derecede istismar geçmişi olan IP adresleri veya açık bir vekil ya da konum sunucusu olan IP adreslerinin engellenmesi dışındaki durumlarda bu seçenek seçilmemelidir.
Kayıtlı hesaplara verilebilecek iki tarz engel vardır.
Yumuşak engelde, yalnızca belirli bir hesabın değişiklik yapması engellenir. Hesabın son kullandığı IP adresine otomatik bir engel uygulanmaz ve bu IP adresinden giriş yapan diğer hesaplar, normal bir şekilde değişiklik yapabilir. Bu tarz engel, genellikle uygunsuz kullanıcı adı taşıyan hesapların, uygun bir kullanıcı adı taşıyan yeni bir hesap oluşturmalarını sağlama ya da hesap oluşturmaktan vazgeçmişlerse, anonim olarak değişiklik yapabilmelerine izin verme amacıyla gerçekleştirilir.
Sert engelde, bir hesabın değişiklik yaptığı son IP adresi otomatik olarak engellenir. Engel süresi boyunca bu hesabın değişiklik yapmaya çalıştığı diğer IP adresleri de otomatik olarak engellenir ve otomatik engel listesine eklenirler. Bu IP adreslerinden katkı yapmaya çalışan ve herhangi bir IP engel muafiyeti verilmemiş hesaplar da otomatik olarak engellenmeye devam ederler. Yine bu IP adreslerden yeni bir hesap oluşturma da, ilk hesabın engeli devam ettiği müddetçe mümkün değildir. Bu tarz engel genel olarak, vandalizm ya da diğer işleyişi aksatıcı davranışları önleme amacıyla gerçekleştirilir.
IP adreslerine de verilebilecek iki tarz engel vardır.
Yumuşak IP adresi engeli, vandalizm ve değişiklik savaşı da dahil olmak üzere, genellikle işleyişi aksatıcı davranışların sergilendiği ve yalnızca anonim kullanıcıların değişiklik yapmalarını önleme amacıyla verilir. Bu tarz bir engelde, bu IP adresiyle bir hesap oluşturulmasının yanı sıra bu IP adresinin arkasında bir kullanıcı hesabı varsa, bu hesabın değişiklik yapması da önlenmiş olur. Eşsiz ve özel durumlarda, engellenen IP adresi kullanılarak hesap oluşturma hakkı geri verilir.
Sert IP adresi engeli, bir IP adresini kullanan kayıtlı (IP engel muafiyeti verilen kayıtlı hesaplar, engellenmiş IP adresini kullanarak değişiklik yapabilir; ancak yeni hesap oluşturamazlar) ya da kayıtsız kullanıcıların tüm değişiklik yapma ve hesap oluşturma haklarını önler. Bu tarz engel genel olarak, "uyduruk" hesaplar oluşturularak yapılan vandalizm ya da işleyişi aksatıcı davranışlar, bu IP adresiyle yapılan tüm değişikliklerin önlenmesi gerekliliğini gerektirecek bir durum varsa uygulanır. Tespit edildikleri zaman açık vekillere bu tarz engellemeler verilirken Tor IP adresleri ise Tor engel eklentisi sayesinde otomatik olarak bu tarz engele tâbi tutulurlar.
Otomatik ya da yarı otomatik botlar, çeşitli nedenlerden ötürü kimi zaman istenildiği gibi çalışmayabilirler. Bu duruma yol açan sorunlar giderilene kadar bu tip botlar engellenebilirler. Botlara yapılacak engellemelerin, aynı IP adresini paylaşan diğer botların engellenmemesi adına yumuşak engelleme olmaları gerekir. Botun arıza verdiği görevler, diğer faaliyetlerinden ayrıysa ve bir şekilde bu görevler durdurulabiliyorsa; bu görevlerin durdurulması ve diğer görevleri yerine getirmeye devam etmesi, botun engellenmesinden daha uygundur.
Onaylanmamış ya da bir botu andırmayan ad taşımalarından ötürü kullanıcı adı politikasını ihlal eden botlar, sahiplerinin ya da kendi kullanıcı sayfalarının dışında değişiklik yapmaları gibi bot politikasını ihlal eden bir davranış sergiledikleri anda süresiz olarak engellenmelidirler.
Bir botun değişiklikleri, bottan sorumlu kullanıcının değişikliklerinin bir uzantısı olarak değerlendirilir. Bundan ötürü, bir bot sahibi engellendiğinde, o kullanıcıyla bağlantılı tüm botlar da aynı süre kadar engellenmelidirler.
Kullanıcılar, "temiz bir başlangıç" vurgusu yaparak kullanıcı adlarını değiştirebilir ve bu değişimin ardından eski kullanıcı adlarının açık olmamasını isteyebilirler. Bu kullanıcılar daha önceleri bir engel almışsa, eski kullanıcı adının silinmesi talebinde bulunan hizmetlinin, bu iki hesap arasındaki bağlantının doğrulanması amacıyla bir denetçiyle iletişime geçmesi gerekir. Bunun ardından denetçi, kullanıcının eski hesabının engel kaydında yer alan engellerin yeni hesabının engel kaydına da işlenmesi adına, bu eski engellerden ve sürelerinden bahsettiği kısa süreli engeller verebilir. Hatalı bir şekilde verilen ve kısa bir sürede kaldırılan engellemelerden ise bahsedilmesine gerek yoktur. "Temiz bir başlangıç" eğer Vikipedi dışı taciz nedeniyle yapılmışsa, bu kısa engellemelerde de bu durumun korunarak eski kullanıcı adından bahsedilmemesi ve topluluk tarafından bir kukla incelemesi başlatılması ihtimalinin de bertaraf edilmesi gerekir.
Engel kaldırma ya da engel süresini düşürme, en yaygın olarak engellenmiş kullanıcının engele itiraz etmesi sonrasında gerçekleşir. Konuya müdahil olmamış bir hizmetli, engel kaldırma talebinin kabul edilip edilmeyeceğine karar verme adına; engele yol açan durumları, engellenmiş kullanıcının önceki davranışlarını ve engellenmiş kullanıcı veya diğer kullanıcılar tarafından sağlanan ek bilgileri bağımsız bir şekilde inceler. Durumların değişiklik göstermesi, kullanıcının değişeceğine dair taahhüt vermesi, engeli veren hizmetlinin bu engel öncesindeki durumlara tam olarak hakim olmaması veya bariz bir şekilde hatalı bir engellemenin yapılmış olması gibi durumlarda bu engel kaldırılabilir.
Hizmetlilerin kendilerine verdikleri engeller hariç; kendi hesaplarının, alternatif hesaplarının ya da botlarının engellerini kaldırmaları[1]
Denetçi ya da gözetmen yetkilerine dayanılarak verilen engellemelerde, engeli kaldıran hizmetlinin bu yetkilere sahip olmaması durumunda, bu kullanıcı gruplarına mensup kullanıcılardan birinin iznine sahip olmadan yapılan engel kaldırma
Yukarıda bahsedilen biçimlerde yapılan bir engel kaldırma işlemi, ilk kez yapılmış olsalar bile, hizmetlilik araçlarının uygunsuz kullanımı olarak değerlendirilir ve hizmetli yetkilerinin geri alınması dahil birtakım yaptırımlara yol açabilir.
Bir kullanıcının yapacağı engellemeyi kaldırma istekleri için önceden tanımlanmış bir sınır yoktur. Bununla birlikte, engellemeyi kaldırma şablonunun rahatsız edici kullanımı, bir hizmetlinin engellenen kullanıcının mesaj sayfasını düzenlemesini de engellemesi ile sonuçlanabilir.
Bir engel kaldırma talebinin bir parçası olarak, müdahil olmamış kullanıcılar bu engeli tartışabilir ve engellemeyi gerçekleştiren hizmetliye de engelin incelenmesi, tartışmaya katılması veya engelle ilgili daha fazla bilgi vermesi çağrısında bulunabilir. Engel kaldırma taleplerinin amacı üçüncül kullanıcıların inceleme yapması olduğundan hizmetlilerin, engelledikleri kullanıcıların engel kaldırma taleplerini reddetmemeleri gerekir. Bununla birlikte, aynı engelle ilgili tek bir kaldırma talebinde bulunulması yeterlidir.
Engelleri inceleyen hizmetliler, ilk bakışta açık bir şekilde görülmesi mümkün olmayan bazı geçmiş faaliyetleri de göz önünde bulundurmalıdırlar. Kukla kullanımı, taciz veya özel konularla ilgili durumlarda karar vermek özellikle zordur. Bu durumlarda tekrar eden engeller gerekebilir. Bilgilendirme yapılmadan kaldırılan engeller, birtakım sorunlara yol açabilir. Bu gibi engellemeleri gerçekleştiren hizmetliler, engel bildiriminde bu özel durumlardan bahsedebilir.
Bariz bir hata ya da engele yol açan durumlarda önemli ölçüde değişiklikler olması istisnaları dışında hizmetlilerin, engeli veren hizmetliyle iletişime geçip konuyu tartışmadan engel kaldırmalarından kaçınmaları gerekir. Engeli veren hizmetliye ulaşılamıyor ya da kendisiyle bir anlaşma sağlanamıyorsa, hizmetli duyuru panosunda bir tartışma başlatılması önerilir.
Engellenmiş kullanıcılar tarafından yapıcı katkı yapma isteklerinin dile getirilmesine rağmen kendilerinin açık sözlülüğüyle ilgili şüpheler varsa, engel kaldırma talebinde {{ikinci şans}} şablonu kullanılarak, ansiklopediye nasıl katkı yapacaklarına dair bu kullanıcılara bir şans verilir ve devamındaki duruma göre engel kaldırma talebi sonlandırılabilir.
Engel kaldırma taleplerinde tüm kullanıcılar görüşlerini paylaşabilir, ancak talebin olumlu ya da olumsuz bir şekilde sonlandırılması yalnızca hizmetliler tarafından yapılır.
Aşağıda bahsedilen birtakım geçici durumlara bir tepki olarak verilen bazı engellemelerin, bu durumlar artık devam etmiyorsa geri alınmaları gerekir:
Açık ya da anonim vekillere verilen engeller, bu vekillerin kapandığı doğrulandığı zaman kaldırılmalıdırlar. Bazı açık vekillerin yalnızca belli sürelerde açık olma ihtimali göz önünde bulundurularak bu vekillerin gerçekten bu şekilde olmadıklarından emin olunmalıdır.
Onaylanmamış ya da hatalı çalışan botların engelleri, onay alınca ya da sorunlar giderilince kaldırılmalıdır.
Hukuki tehdit yapılması gerekçesiyle verilen engeller, yapan kişi tarafından bu tehditlerin kabul edilerek geri çekilmesi ve artık geçerliliğini yitirmesi durumunda kaldırılmalıdırlar.
Kullanıcıların engelleri, engellerinin durumlarını ilgilendiren tartışmalara bir karşılık olarak, geçici ve birtakım koşullara bağlı bir şekilde kaldırılabilir. Bu tip engel kaldırmalar kullanıcıların, kendi kullanıcı mesaj sayfaları ve engel kaldırma tartışmalarının döndüğü sayfalar dışındaki herhangi bir sayfada değişiklik yapmamaları koşuluyla yapılır. Bu sayfalar, engeli kaldıran hizmetli tarafından kullanıcıya bildirilmelidir. Tartışma sona erdiğinde kullanıcı engelleri, kaldırılması yönünde bir karar alınmamışsa kaldığı yerden devam ettirilmelidirler.
Hizmetliler, özel olarak "denetçi engellemesi" olarak tanımlanan engellemeleri, bir denetçiye danışmadan geri almamalı veya değiştirmemelidirler.[2] Bu durumun ihlalinde, hizmetli yetkilerinin geri alınması düşünülebilir. Eğer bir hizmetli, denetçi engellemesinde bir hata olduğunu düşünüyorsa, bu durumu engelin verilmesine yol açan denetçiyle tartışmalı ve tatmin edici bir sonuç elde edilmemişse, durum hizmetli duyuru panosunda dile getirilmelidir.
Hizmetliler, özel olarak "gözetmen engellemesi" olarak tanımlanan engellemeleri, bir gözetmene danışmadan geri almamalı veya değiştirmemelidirler. Bu durumun ihlalinde, hizmetli yetkilerinin geri alınması düşünülebilir. Bu tip engellere, incelenmesi için Türkçe Vikipedi'deki gözetmen takımına gönderilen bir e-posta ([email protected]) ile itiraz edilmelidir.
Hizmetliler, bazı koşulların yerine getirilmesi şartıyla engellemenin kaldırılması konusunda, engellenen kullanıcıyla anlaşabilir. Engellemeyi kaldırma koşulları, engele neden olan davranışın tekrarlanmasını önlemek için tasarlanmıştır (örneğin; daha fazla değişiklik savaşını önlemek için bir sayfa engellemesi yapılması).
Engellenen kullanıcı, engelin kaldırılması için herhangi bir hizmetli tarafından önerilen şartlara katılmıyorsa, kullanıcının engel durumu devam eder.
Hizmetliler, şu durumların karşılanması hâlinde kendi inisiyatiflerine göre engel kaldırma şartlarının geçerlilik süresini uzatabilirler:
Bir yıl ya da daha az bir sürede sona erecek engeller için engel kaldırma şartları, bir yıldan az bir zaman için geçerlidir.
Bir yıldan fazla bir sürede sona erecek (süresizler de dahil) engeller için engel kaldırma şartları, süresiz de olmak üzere herhangi bir süre kadar geçerli olabilir.
Site genelinde bir engelleme yapıldığında, engel kaldırma şartlarını sağlama amacıyla kısmi bir engel kullanılabilir.
Kullanıcılar, engel kaldırma şartlarını ihlal eder ya da engel gerektirecek yeni ihlaller yaparlarsa, tekrar engellenebilirler.
Engelli kullanıcının şartları kabul etmesi ve engelinin kaldırılmasının ardından, engeli kaldıran hizmetliye ya da hizmetli duyuru panosuna şartlara karşı bir itiraz yapılabilir.
Engelli kullanıcının engeli kaldırıldığında, bu işleme dair şartlar kendisinin kullanıcı mesaj sayfasında belirtilmeli ve engel kaldırma işlemi engel kaydına işlenirken, bu şartların yer aldığı bir kalıcı bağlantı, kullanıcının engel kaydına eklenmelidir.
Kısmi engeller, engel politikasının kalan kısımlarıyla uyumlu olacak bir biçimde herhangi bir hizmetlinin takdirine ya da topluluk kararına göre uygulanabilir. Şartlı engel kaldırmaların bir gerekliliği olarak kısmi engeller uygulanabilir.
Kısmi engele maruz kalmış kullanıcılar; § engel kaldırma başlığında listelenen yolları izleyerek, {{engel kaldır}} şablonunu kullanarak ya da hizmetli duyuru panosunda itirazını dile getirerek bu engelin kaldırılması talebinde bulunabilir. Herhangi bir hizmetli, engelin mesnetsiz ya da artık geçerli olmadığını düşünürse, engelleme politikasına uygun bir şekilde engeli kaldırabilir.
Küresel beyaz listeye alma ile, bir IP adresinin küresel engeli, yerel bir hizmetli tarafından Özel:KüreselEngelBeyazListesi sayfası kullanılarak, yalnızca bu Viki projesinde değişiklik yapacak şekilde yerel olarak kaldırılabilir. Küresel kilitlemelere yerel projelerden herhangi bir müdahale yapılması mümkün değildir.
Küresel bir engele ya da kilitlemeye itiraz etmek için, bu engele sahip olan IP adresleri ya da kilitli kullanıcıların, [email protected] adresine bir e-posta göndererek itirazlarını dile getirmeleri gerekir. Küresel engellenmiş IP adresleri, burada da değişiklik yapmaları engellenmemişse Meta'daki kullanıcı mesaj sayfalarında da itirazlarını yapabilirler.
^Hizmetlilerin kendi engellerini kaldırmaları daha önceleri teknik olarak mümkündü, ancak bu özellik Kasım 2018'de kaldırıldı ve yalnızca kendi kendilerine verdikleri engelin kaldırılması özelliği bırakıldı. Kâhyalar ise kendi engellerini kaldırabilme hakkına sahiptirler.
^Denetçi olmayan kullanıcılar, bir kullanıcının masum olduğunu iddia etmesi veya teknik bulguların geçerliliğini sorgulaması gibi denetçi verilerine erişim gereken denetçi engellemelerini incelememelidirler.
