Abenduaren 20

Abenduaren 20a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta berrogeita hamalaugarren eguna da, 355.a bisurteetan. 11 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Miguel José Azantza Jaiotza: Agoitz, 1746 Heriotza: Bordele, 1826ko ekainaren 20a Mikel Álvaro Jaiotza: Amurrio, 1982 Raúl Gañán Jaiotza: Bilbo, 1974 Domingo Moriones Jaiotza: Leatxe, 1823 Heriotza: Madril, 1881eko urtarrilaren 4a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Mahathir Mohamad Jaiotza: Alor Setar (en) , 1925 eta 1925 Leon X.a Jaiotza: Florentzia, 1475 Heriotza: Erroma, 1521eko abenduaren 1a Kylian Mbappé Jaiotza: Paris, 1998 Mihai Eminescu Jaiotza: Botoșani, 1850 eta 1850 Heriotza: Bukarest, 1889ko ekainaren 15a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 20ko jaiotzak Friederike Mayröcker • Jonah Hill • Ashley Cole • JoJo • Aziz Nesin • Alain de Botton • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Jose Maria Gonzalez de Etxabarri Bibanko Jaiotza: Gasteiz, 1875eko ekainaren 11 Heriotza: Valladolid, 1950 Agustin Armendaritz Jaiotza: Viana, 1786ko apirilaren 1a Heriotza: , 1875 José María Lasarte Jaiotza: Donostia, 1912 Heriotza: Donostia, 1974 Jorge Giménez Jaiotza: Irun, 1956ko urtarrilaren 15a Heriotza: Irun, 2023 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan John Steinbeck Jaiotza: Salinas (Kalifornia), 1902ko otsailaren 27a Heriotza: Harlem, 1968 Carl Sagan Jaiotza: Brooklyn, 1934ko azaroaren 9a Heriotza: Seattle, 1996 Maimonides Jaiotza: Kordoba, 1138ko martxoaren 30a eta 1135eko martxoaren 30a Heriotza: Kairo, 1204 Frederiko II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa Jaiotza: Jesi, 1194ko abenduaren 26a eta 1195eko urtarrilaren 2a Heriotza: Fiorentino (en) , 1250 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abenduaren 20ko heriotzak Bobby Darin • Raoul Bott • Stanley Milgram • Eskuz gaurkotu

Gertaerak John Steinbeck. 1955 - Cardiff edo Caerdydd (irudian) Galesko hiriburu izendatu zuten. 1973 - ETAk Luis Carrero Blanco presidentea lehergailu baten bitartez hil zuen Madrilen. 1989 - Estatu Batuek Panama inbaditu zuten. 1998 - Ziklogenesi lehergarri batek eragindako olatu erraldoiek Marero euskal arrantza-ontzia eta zortzi arrantzaleak irentsi zituzten Bizkaiko golkoan. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abendua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Astelehena 2022: Asteartea 2023: Asteazkena 2025: Larunbata 2026: Igandea 2027: Astelehena Izendegia Santutegia: Domingo Siloskoa Seaska egutegia: Harbeltz eta Mairu.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1973 – ETAk Luis Carrero Blanco Espainiako presidentea erail zuen Madrilen kotxean zihoala bonba bat leherraraziz. Berarekin batera, kotxean zihoazen beste bi pertsona hil ziren.
• 1980 – Euskotrenen Bilbo eta Plentziako trena bere bidetik atera zen Ibarrekolanda parean, eguraldi txarra zela eta.
• 1998 – Ziklogenesi lehergarri batek eragindako olatu erraldoiek "Marero" euskal arrantza-ontzia eta zortzi arrantzaleak irentsi zituzten Bizkaiko golkoan.

Mundua

• 1969 – Anwar el Sadat izendatu zuten Egiptoko presidente.
• 1989 – Estatu Batuek, Panama indarrez hartzen dute Manuel Antonio Noriega boteretik kentzeko.
• 2015eko Espainiako hauteskunde orokorrak.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1928 – La meiga, Jesus Guridiren musika eta F. Romero eta G. Fernández-Shawren libretoa duen zarzuela estreinatu zen Madrilgo Zarzuelako Antzokian.
• 2008 – Igor Elortzak irabazi zuen 2008ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketa.
• 2014ko Bizkaiko Bertsolari Txapelketan Fredi Paiak jantzi zuen txapela.

Mundua

• 1961 – Mysterious Island ("Uharte Misteriotsua") filma estreinatu zen, Cy Endfieldek zuzendu eta Michael Craig, Joan Greenwood, Michael Callan eta Gary Merrill aktoreek antzeztu zuten.
• 1961 – Divorzio all'italiana ("Dibortzioa italiar eran") filma estreinatu zen, Pietro Germik zuzendu eta Marcello Mastroianni, Daniela Rocca, Stefania Sandrelli, Leopoldo Trieste eta Odoardo Spadaro aktoreek antzeztu zuten.
• 1962 – Atraco a las tres ("Hiruetan lapurreta") filma estreinatu zen, José María Forquék zuzendu eta José Luis López Vázquez, Cassen, Gracita Morales, Katia Loritz, Manuel Alexandre, Agustín González, José Orjas, Alfredo Landa, Paula Martel, Rafaela Aparicio, José María Caffarel, Jesús Guzmán, Pedro Mari Sánchez eta Lola Gaos aktoreek antzeztu zutelarik.
• 1967 – Billion Dollar Brain ("Bilioi Dolarretako Burmuina") filma estreinatu en, Ken Russellek zuzendu eta Michael Caine, Karl Malden, Ed Begley, Oscar Homolka eta Françoise Dorléac aktoreek antzeztu zuten.
• 1979 – All That Jazz ("Jazz Guzti Hori"/"Ikuskizuna Has Dadila") filma estreinatu zen, Bob Fossek zuzendu eta Roy Scheider, Jessica Lange, Leland Palmer eta Ann Reinking aktoreek antzeztu zuten.
• 1989 – Born on the Fourth of July ("Uztailaren Lauean Jaioa") filma estreinatu zen, Oliver Stonek zuzendu eta Tom Cruise eta Willem Dafoe aktoreek antzeztua izan zen.
• 1991 – JFK filma estreinatu zen, Oliver Stonek zuzendu eta Kevin Costner, Kevin Bacon, Tommy Lee Jones, Laurie Metcalf, Gary Oldman, Michael Rooker, Jay O. Sanders eta Sissy Spacek aktoreek antzeztu zutelarik, aldiz, Martin Sheen aktoreak narratzailearen ahotsa ipini zuen.
• 2002 – Gangs of New York ("New Yorkeko Gangsterrak") filma estreinatu zen, Martin Scorsese estatubatuar zinema zuzendariak zuzendu eta Leonardo DiCaprio, Daniel Day-Lewis, Cameron Diaz, John C. Reilly, Liam Neeson eta Brendan Gleeson aktoreek antzeztua izan zen.

Zientzia eta teknologia

Kirolak

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1746 – Miguel José Azantza, nafar militar eta jenerala (h. 1826).
• 1823 – Domingo Moriones, euskal militar eta politikaria (h. 1881).
• 1838 – Frantzisko Maria Aranburu, gipuzkoar gerrillaria.
• 1841 – Jean Pierre Arbelbide, euskal idazle eta erlijiosoa (h. 1905).
• 1876 – Castor Jauregibeitia, Cocherito de Bilbao, euskal toreatzailea (h. 1928).
• 1877 – Maria Mestayer, euskal gastronomo eta sukaldaria (h. 1949).
• 1883 – Jose Zalba Labarga, nafar historialaria eta idazlea (h. 1942).
• 1891 – Pierre Eiheramendi, zuberotar idazlea, apaiza eta euskaltzain urgazlea (h. 1975).
• 1907 – Jesus Olasagasti, gipuzkoar margolaria (h. 1955).
• 1915 – Cecilia García Gilarte, gipuzkoar idazlea eta kazetaria (h. 1989).
• 1917 – Antonio Ortiz Alonso, bizkaitar futbolaria (h. 1976).
• 1932 – Karmele Esnal, gipuzkoar irakaslea, ikastolen sustatzailea eta idazlea (h. 2012).
• 1937 – Joaquín Gómez Peruyera, bizkaitar futbolaria (h. 2013).
• 1944 – Carmelo Ortiz de Elgea, gipuzkoar margolaria.
• 1945 –
  • Pedro Burillo López, Nafarroako Unibertsitate Publikoko errektore ohia, Zaragozan.
  • Pepe Camiñas, euskal herritar margolari surrealista, Barbadillon.
• 1948 – Jesús Arana, arabar saskibaloi jokalari ohia, karrera osoa Saski Baskonian egindakoa.
• 1955 – Jose Ignacio Novoa, gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia.
• 1956 – Socorro Latasa, nafar idazle eta poeta.
• 1966 – Iñaki Goiburu, gipuzkoar auto pilotu ohia.
• 1972 – Iker Casanova, bizkaitar politikari, idazle eta ekintzailea.
• 1974 – Raúl Gañán, bizkaitar futbolari ohia.
• 1977 – Oihane Perea, arabar bertsolaria, lau aldiz Arabako Bertsolari Txapelketaren irabazlea.
• 1982 – Mikel Álvaro, arabar futbolaria.
• 1989 – Mikel Larrañaga, gipuzkoar aizkolaria.
• 1992 – Gorka Luariz-Aierdi, gipuzkoar futbolaria, Zaragozan.
• 1997 – Naia Leonet, gipuzkoar txirrindularia.
• 2004 – Carmen Garay, bizkaitar surflaria.

Mundua

• 1342 – Juan Alonso Pérez de Guzmán y Osorio, gaztelar noblea (h. 1396).
• 1537 – Joan III.a Suediakoa, Suediako erregea (h. 1592).
• 1838 – Edwin Abbott Abbott, ingeles eskola-maisu, teologo, apaiz anglikano eta idazlea (h. 1926).
• 1841 – Ferdinand Buisson, frantziar politikari eta bakezalea, 1927ko Bakearen Nobel Saria (h. 1932).
• 1846 – Cecilia de Madrazo, espainiar piano jolea, oihal bildumatzailea eta Mariá Fortuny Marsal pintorearen emaztea (h. 1932).
• 1858 – Jan Toorop, herbeheretar margolaria (h. 1928).
• 1861 – Ivana Kobilca, esloveniar margolari errealista (h. 1926).
• 1869 – Juan Bautista Pérez, Venezuelako presidentea (h. 1952).
• 1874 - Mary Ann Bevan, erizain ingelesa (h. 1933).
• 1890 – Jaroslav Heyrovský, txekoslovakiar kimikari eta asmatzailea, 1959ko Kimikako Nobel Saria (h. 1967).
• 1893 – Angelina Abad Cantavella, espainiar irakasle eta idazlea (h. 1965).
• 1894 – Robert Menzies, Australiako lehen ministroa (h. 1978).
• 1895 – Susanne Langer, estatubatuar filosofo, idazle eta hezitzailea (h. 1985).
• 1898 – Irene Dunne, estatubatuar aktorea (h. 1990).
• 1901 – Robert J. Van de Graaff, estatubatuar fisikaria (h. 1967).
• 1902 – Jurgi Kentekoa, Erresuma Batuko printzea (h. 1942).
• 1912 – Dorothy Brookshaw, kanadar atleta, 4x100 metroko probetan aditua (h. 1962).
• 1920 – Väinö Linna, finlandiar idazle eta hizkuntzalaria (h. 1992).
• 1921 – George Roy Hill, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 2002).
• 1922 – Beverly Pepper, estatubatuar eskultorea (h. 2020).
• 1927 – Kim Young-sam, Hego Koreako presidentea (h. 2015).
• 1925 – Mahathir bin Mohamad, Malaysiako lehen ministroa.
• 1926 – David Levine, estatubatuar marrazkilaria (h. 2009).
• 1929 – Milan Panić, Serbia eta Montenegroko lehen ministroa.
• 1930 – Antoine Vitez, frantziar antzezlea, zuzendaria eta idazlea (h. 1990).
• 1933 – Rik Van Looy, belgiar txirrindularia, txirrindularitzako bost monumentuak irabazi zituen lehena.
• 1942 –
  • Maria Rosa Fugazot, argentinar aktorea, komediantea, abeslaria eta vedette ohia.
  • Jean-Claude Trichet, frantziar bankari eta ekonomialaria, Europako Banku Zentralaren presidente ohia.
• 1944 – Rinatu Coti, korsikar idazlea.
• 1946 – Uri Geller, israeldar-britainiar ilusionista.
• 1947 – Gigliola Cinquetti, italiar abeslaria eta telebista aurkezlea.
• 1948 –
  • Abdulrazak Gurnah, tanzaniar eleberrigilea, 2021eko Literaturako Nobel Saria.
  • Alan Parsons, ingeles soinu-ingeniari eta musikaria.
  • Giuliana Sgrena, italiar gerra kazetaria, 2005ean Iraken bahitua izan zena.
• 1949 – Susy Delgado, paraguaitar kazetari, idazle eta poeta.
• 1951 – Nuala O'Loan, Ipar Irlandako bizitza politikoan pertsona nabarmena.
• 1955 –
  • Lorena Peña,sansalvadortar ekonomialaria, politikaria eta gerra zibilean Salvadorko gerrillari ohia.
  • Martin Schulz, alemaniar politikaria, Europako Parlamentuko presidente ohia.
  • Binali Yıldırım, Turkiako lehen ministroa.
• 1956 –
  • Scholastique Mukasonga, ruandar-frantziar idazlea.
  • Mohamed Ould Abdel Aziz, Mauritaniako presidente ohia.
• 1960 – Kim Ki-duk, korear zinemagilea (h. 2020).
• 1961 – Pablo Villamar, BNGko galiziar politikaria.
• 1963 – Elena Borboikoa, Espainiako infanta.
• 1966 –
  • Oriol Pujol, kataluniar politikaria.
  • Paul Ritter, britainiar aktorea (h. 2021).
  • Chris Robinson, estatubatuar rock abeslari eta gitarrajolea, The Black Crowes taldeko abeslaria.
  • Hélène Rollès, frantziar aktore eta abeslaria.
• 1969 – Mónica Oltra, valentziar politikari ezkertiarra.
• 1970 – Todd Phillips, estatubatuar zinemagilea eta aktorea.
• 1974 – Esperanza Pedreño, espainiar aktorea.
• 1975 – Ignacio Escolar, espainiar kazetaria.
• 1978 – Magrão, brasildar futbolari ohia.
• 1981 –
  • Lia, japoniar abeslaria.
  • María Elisa Quinteros, txiletar odontologoa, zirujau dentista, epidemiologoa, ikertzailea eta politikaria.
• 1983 – Bell Nuntita, thailandiar emakumezko abeslari, aktore eta DJ transgeneroa.
• 1984 – Sanjeeda Sheikh, Hindi telebistaren industriko aktore ezagunenetakoa.
• 1990 –
  • Andrea Guasch, kataluniar aktorea, abeslaria eta dantzaria.
  • Marta Xargay, kataluniar saskibaloi-jokalaria.
  • Erina Yamane, japoniar futbolaria.
• 1995 –
  • Binke Diabaté, maliar futbolaria, Athleticeko harrobian ibilia.
  • Feliks Zemdegs, Rubiken kubo ebazlea.
• 1998 – Kylian Mbappé, frantziar futbolaria.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1713 – Francisco Berrotaran, gipuzkoar militarra, Venezuelako kapitain jenerala izandakoa, Caracasen (j. 1661).
• 1875 – Agustin Armendaritz, nafar politikaria, Madrilen (j. 1786).
• 1901 – Gustavo Cobreros, arabar militar eta kazetari karlista (j. 1838).
• 1943 – Enrike Zubiri, Manezaundi, euskal idazle eta margolari nafarra (j. 1867).
• 1950 –
  • Jose Maria Gonzalez de Etxabarri, arabar idazle, katedraduna eta politikaria, Valladoliden (j. 1875).
  • Txomin Letamendi, bizkaitar musikaria, Euzko Gudarosteko ofiziala eta agente sekretu abertzalea, torturen eraginez, Madrilen (j. 1901).
• 1966 – Anbrosio Zatarain Goia, gipuzkoar lur-jabe eta mediku euskaltzalea (j. 1881).
• 1974 – José María Lasarte, euskal abokatu eta politikaria (j. 1912).
• 1995 – Francisco Bueno, El León Guipuzcoano, gipuzkoar boxeolaria (j. 1916).
• 2001 – Irene Laffitte, gipuzkoar margolaria (j. 1941).
• 2011 –
  • Mari Carmen Lasagabaster, Amaia, gipuzkoar erraketista (j. 1925).
  • Primitiba Lekuona Berasategi, oiartzuar botikari, euskalzale eta herritar nabarmena (j. 1924).
• 2015 – Antonio Martín Cárdenas, bizkaitar miliziano anarkista (j. 1916).
• 2020 – Jean-Louis Azarete, lapurtar errugbilaria (j. 1945).
• 2023 – Jorge Giménez, gipuzkoar idazle, itzultzaile eta argitaratzailea (j. 1956).

Mundua

• 217 – Zeferino, Aita santua.
• 910 – Alfontso III.a Leongoa, Asturietako eta Leongo erregea (j. c. 848).
• 1073 – Domingo Siloskoa, errioxar beneditarra (j. 1000).
• 1355 – Eztebe Uroš IV.a Dušan, Serbiako erregea eta Serbiarren eta Greziarren Enperadorea (j. c. 1308).
• 1520 – Amaneo Albretekoa, okzitaniar kardinala, Iruñeko apezpikua (j. c. 1478).
• 1552 – Katharina von Bora, Martin Lutero Erreforma Protestantearen lider alemaniarraren emaztea (j. 1499).
• 1558 – Juan de Vega, Grajalgo VI. jauna, espainiar noble eta militarra (j. 1507).
• 1590 – Ambroise Paré, frantziar kirurgialaria.
• 1591 – Joanes V.a Lanuzakoa, Aragoiko Justizia (j. 1564).
• 1700 – Mary Bradbury, Salemgo sorginkeria prozesuan kondenatua izan zen baina exekuziotik ihes egitea lortu zuen emakumea (j. 1615).
• 1722 – Kangxi, Txinako enperadorea (j. 1654).
• 1765 – Luis Frantziakoa, Frantziako dofina (j. 1729).
• 1783 – Antonio Soler, espainair konposatzaile eta klabizenbalo jotzailea (j. 1729).
• 1812 – Sacagawea, AEBko xoxone etniako emakume indigena, esploratzailea, interpretea. (j. 1788)
• 1864 – Schelto van Heemstra, Herbehereetako lehen ministroa (j. 1807).
• 1892 – Eduarda Mansilla, argentinar idazle, kazetari eta musikagilea (j. 1834).
• 1903 – Mathilda Beasley, estatubatuar moja eta irakaslea (j. 1832).
• 1911 – Joan Maragall i Gorina, katalanezko idazlea (j. 1860).
• 1915 – Carl Locher, daniar margolaria (j. 1851).
• 1917 – Lucien Petit-Breton, frantziar-argentinar txirrindularia (j. 1882).
• 1928 – Eglantyne Jebb, britainiar gizarte-ekintzailea, Save the Childrenen sortzailea (j. 1876).
• 1929 – Émile Loubet, Frantziako presidentea (j. 1838).
• 1934 – Nikolai Marr, georgiar hizkuntzalari, arkeologo eta etnografoa (j. 1865).
• 1937 – Erich Ludendorff, alemaniar jenerala (j. 1865).
• 1948 – C. Aubrey Smith, ingeles aktorea (j. 1863).
• 1954 – James Hilton, britainiar eleberrigile eta gidoigilea (j. 1900).
• 1959 – Antonia Maymón, espainiar pedagogo arrazionalista, militante naturista, anarkista, feminista eta idazlea (j. 1881).
• 1961 – Earle Page, Australiako 11. lehen ministroa (j. 1880).
• 1962 – Emil Artin, austriar matematikaria (j. 1898).
• 1964 – Emilia Bernal, kubatar poeta eta idazlea (j. 1884).
• 1968 –
  • Max Brod, alemaniar idazle eta filosofoa (j. 1884).
  • John Steinbeck, estatubatuar idazlea, 1962ko Literaturako Nobel Saria (j. 1902).
• 1970 – Sara Benoliel, brasildar-portugaldar mediku eta ekintzaile feminista, Portugalen lan egin zuen lehen emakume pediatra (j. 1898).
• 1971 – Shigeyoshi Suzuki, japoniar futbolaria (j. 1902).
• 1972 – Günter Eich, alemaniar poeta (j. 1907).
• 1973 – Luis Carrero Blanco, espainiar almirante eta politikaria, ETAk eraila (j. 1904).
• 1974 – André Jolivet, frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. 1905).
• 1982 –
  • Raisa Aronova, sobietar pilotua, Bigarren Mundu Gerran parte hartu zuena, Sobietar Batasuneko Heroi izendatua (j. 1920).
  • Arthur Rubinstein, poloniar pianista (j. 1887).
• 1983 – Bill Brandt, alemaniar jaiotako britainiar argazkilari eta fotokazetaria (j. 1904).
• 1986 – José María Varela, espainiar politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila (j. 1904).
• 1988 – Elizabeth Scott, estatubatuar matematikaria, estatistikan eta astronomian espezializatua (j. 1917).
• 1993 – William Edwards Deming, kalitatearen arloan lan egin zuen estatubatuar estatistikaria (j. 1900).
• 1994 – Dean Rusk, estatubatuar politikaria (j. 1909).
• 1996 –
  • Amata Kabua, Marshall Uharteetako lehenengo presidentea (j. 1928).
  • Carl Sagan, estatubatuar astronomo eta zientzia-dibulgatzailea (j. 1934).
• 1997 – Denise Levertov, estatubatuar olerkari eta idazlea (j. 1923).
• 1998 –
  • André Dewavrin, frantziar ofiziala, Frantziako Erresistentziako kidea (j. 1911).
  • Alan Lloyd Hodgkin, ingeles medikua, 1963ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1916).
• 1999 – Hank Snow, kanadar-estatubatuar country abeslaria (j. 1914).
• 2001 – Léopold Sédar Senghor, Senegalgo lehenbiziko presidentea (j. 1906).
• 2002 – Grote Reber, estatubatuar astronomoa, irrati-astronomia alorreko ikerketen aitzindaria (j. 1911).
• 2006 – Jozef Abasq, bretainiar idazlea (j. 1923).
• 2008 –
  • Joseph Conombo, Volta Garaiko lehen ministroa (j. 1917).
  • Robert Mulligan, estatubatuar zinema zuzendari eta ekoizlea (j. 1925).
• 2009 – Brittany Murphy, estatubatuar aktorea (j. 1977).
• 2011 – Robert Ader, estatubatuar psikologoa, psikoneuroimmunologiaren aitatzat joa (j. 1932).
• 2016 – Michèle Morgan, frantziar aktorea (j. 1920).
• 2017 –
  • Ignacio García López, espainiar politikaria, Bizkaiko gobernadore zibila izandakoa (j. 1924).
  • Bernard Francis Law, estatubatuar kardinala (j. 1931).
• 2018 – Donald Moffat, britaniar jatorriko estatubatuar aktorea (j. 1930).
• 2019 – Roland Matthes, Ekialdeko Alemaniako igerilaria, historiako bizkarlari hoberena (j. 1950).
• 2020 – Doug Anthony, australiar politikaria (j. 1929).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Harbeltz eta Mairu.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2455
• Multimedia: 20 December / Q2455

Abenduaren 19 | Urteko egutegi | Abenduaren 21