Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Transfiguration pending
Ir al contenido

Cranio

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Vista frontal d'una calavera humana
Vista lateral d'una calavera humana

O cranio (d'o griego < κρᾱνίον (kraníon)) ye una estructura osia que se puet trobar en muitos animals y que sirve ta protecher o encefalo. Se pueden distingir dos partis diferents: o neurocranio, que ye o cranio propiament dito, y recubre o encefalo de l'exterior; y o esplancnocranio, d'a on que sale a variella. O cranio, chunto con os uesos d'a cara, forma a calavera. Una calavera sin o esplancnocranio ye simplament un cranio; ista ye a fuent d'un error muit frecuent en l'uso d'a terminolochía.

Calavera humana

[editar | modificar o codigo]
Uesos (frontal)
Uesos (lateral)

En os humans, a calavera d'un adulto consta por un regular de 22 uesos. Fueras d'a variella, toz os uesos son unitos a traviés de suturas, que són articulacions que permeten una movilidat muit reducita. Trobamos 8 uesos d'o neurocranio, una capa protectora rodiando o encefalo. 14 uesos d'o esplancnocranio, que son os uesos que soportan a cara. En o temporal podemos trobar 6 gosez que forman os gosez de l'oyiu meyo.

Contiene os siguients uesos:

Simbolochía d'a calavera

[editar | modificar o codigo]

A calavera humana ye asociata a la muerte y como tal apareixe en a-saber-las obras d'arte, mas que mas ta remerar a fugacidat d'a vida y a desgracia d'a suya finitut. Una d'as escenas mas famosas de Hamlet, en a imachinería popular, representa o protagonista d'a trachedia con una calavera en a man en o suyo monologo existencialista "estar u no estar".

Por iste significato de muerte apareixe en frascos de verenos u toxicos (mas que mas en os debuixos animatos) y en a bandera pirata. Igualment sinyala que un personache ye muerto en os videochuegos. En o folklore y as cintas de terror determinatos escletos pueden tornar a la vida ta asasinar u espantar y a sobén portian a calavera en as mans.

Atras denominacions

[editar | modificar o codigo]

En aragonés, o cranio como parte d'a capeza que ye, he recibiu tamién atros nombres coloquials, que caldría aliniar con atras denominacions coloquials de a capeza mesmo, como o tozuelo, «dar-se una tozolada», etc.

Asinas, a forma crapacín la documentaba William Dennis Elcock en os anyos 1930 en Fanlo, en Sercué, en Bielsa, en Yeba y en Cámbol.[1] En Torla (Valle' Broto) deciban calapacín y, en Buesa en ixa mesma valle, carapacín.[1] Tamién en Chillué y en Chesera (Sarrablo) documentó l'anglés que en deciban o crapacino.[1]

En atros lugars Elcock trobó atras formas que sonorizaban a -P- intervocalica, como crabacín,[1] calabacín[1] y calabacino,[1] entre Alto Galligo y Chacetania. En toz ixes puestos con a mesma parabla se diz tamién a hortaliza con mesmo nombre (Cucurbita pepo).

Referencias

[editar | modificar o codigo]
  1. 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 ELCOCK, William Dennis, Algunas afinidades fonéticas entre el aragonés y el bearnés; Prensas Universitarias de Zaragoza + Xordica Editorial. Zaragoza, 2005. ISBN 978-84-96457-09-5. Pág. 71.

Se veiga tamién

[editar | modificar o codigo]

Vinclos externos

[editar | modificar o codigo]


Partis d'o cuerpo humán
Tozuelo Boca (Labio · Luenga · Dient · Caixal) · Caixo · Cara · Cranio · Frent · Mentón · Naso · Orella · Pulso · Uello (Cella · Parpiello · Pestanya) · Variella
Cuello Foyeta · Garganchón
Tronco Abdomen · Anca · Ano · Cul · Esquena · Huembro · Melico · Peito · Renera · Tórax

Aparato reproductor masculín (Escroto · Pene · Testiclo) · Aparato reproductor femenín (Clitoris · Vachina · Vulva)

Extremidatz Brazo:  Abantbrazo · Caniella · Codo · Dido (Anular · Cordial · Currín · Index · Ungla · Pulgar) · Ixalla · Man · Maniquiello
Garra:  Cuixa · Chenullo · Calcanyar · Clavillar · Piet · Seco
Piel Barba · Mostaixa · Cameretas · Pelo · Zoqueta