Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Transfiguration pending
Ir al contenido

Fosforo

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Fosforo
SilicioFosforoIxufre
N

P

As
Información cheneral
Nombre, simbolo, numero Fosforo, P, 15
Serie quimicaNo metal
Grupo, periodo, bloque 153, p
Colorincoloro, blanco, amariello, royo, violeta, negro
Peso atomico 30.973762(2) g·mol−1
Configuración electronica [Ne] 3s2 3p3
Electrons por capa 2, 8, 5
Propiedaz fisicas
Densidat (a t.a.)(blanco) 1.823, (royo) ≈ 2.2 – 2.34, (violeta) 2.36, (negro) 2.69 g·cm−3
Entalpía de fusión(blanco) 0.66 kJ·mol−1
Entalpía de vaporización(blanco) 12.4 kJ·mol−1
Calor especifica(25 °C) (blanco)
23.824 J·mol−1·K−1
Presión de vapor (blanco)
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K 279 307 342 388 453 549
Presión de vapor (royo, bp. 431 °C)
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
at T/K 455 489 529 576 635 704
Propiedaz atomicas
Estaus d'oxidación5, 4, 3, 2,[1] 1,[2] -1, -2, -3
(Oxido d'acideza meya)
Electronegatividat2.19 (escala de Pauling)
Enerchías d'ionización
(mas)
1ª: 1011.8 kJ·mol−1
2ª: 1907 kJ·mol−1
3ª: 2914.1 kJ·mol−1
Radio covalent107±3 pm
Radio de van der Waals180 pm
Atra información
Ordenación magnetica(blanco,royo,violeta,negro) diamagnetico[3]
Conductividat termal(300 K) (blanco) 0.236, (negro) 12.1 W·m−1·K−1
Modulo de compresión(blanco) 5, (royo) 11 GPa
Numero CAS7723-14-0
Isotopos mas estables
iso AN Vida MD ED (MeV) PD
31P 100% 31P ye estable con 16 neutrons
32P sin 14.28 d β 1.709 32S
33P syn 25.3 d β 0.249 33S

O fosforo (d'o griego < φωσφορος» (phōsphoros) "que carria luz") ye un elemento quimico de numero atomico 15 y simbolo P. Ye un no metal multivalent que perteneixe a o grupo d'o nitrocheno (grupo 15) y que se troba en a naturaleza combinato en fosfatos inorganicos y en organismos vivos, pero nunca en estato nativo. Ye muit reactivo y s'oxida espontaniament en contacto con l'oxicheno atmosferico emitindo luz, producindo o fenomeno d'a fosforescencia.

Ciclo d'o fosforo

[editar | modificar o codigo]
Ta más detalles, veyer l'articlo ciclo biocheoquimico d'o fosforoveyer os articlos [[{{{2}}}]] y [[{{{3}}}]]veyer os articlos [[{{{4}}}]], [[{{{5}}}]] y [[{{{6}}}]]veyer os articlos [[{{{7}}}]], [[{{{8}}}]], [[{{{9}}}]] y [[{{{10}}}]].

O fosforo se troba en a suya mes gran part en a litosfera,[4] en forma de sedimentos oceanicos, de rocas sedimentarias, de cenisas volcanicas y de minerals accesorios en atras rocas y pasa muito lentament a la hidrosfera y la biosfera muit poco a poco por depender a suya liberación de procesos cheolochicos lentos.

O fosfato liberau por a meteorización quimica d'as rocas con fosfato, (destacando as sedimentarias fosfatadas y as cenisas volcanicas) pasa a lo suelo y l'augua sotorrana, y si no ye preso por os organismos pasando a fer part d'a biosfera ye transportau dica cuencas sedimentarias marinas u lacustres pa sedimentar pa fer part de rocas sedimentarias tornando a la litosfera. En a sedimentación d'o fosfato pueden intervenir os sers vivos.

O fosforo ye absorbiu por os organismos productors fotosinteticos en forma de fosfato y fa part d'os acidos nucleicos, por estar un compent d'os nucleotidos. Entre os sers vivos os vertebraus presentan una proporción mes gran de fostatos por estar formau o suyo teixiu osio en gran mesura por sals de fosfato y calcio. En a formación de depositos sedimentarios con fosfato pueden intervenir os peixes, sobre tot en grans mortaleras que afecten a estos vertebraus. En os ecosistemas terrestres o fosfato permaneixe unas 102-104 anyadas, en os ecosistemas acuaticos permaneix una a diez anyadas.[4]

En os ecosistemas acuaticos o fitoplancton prene o fostato disuelto en l'augua, y pasa a traviés de l'alimentación por os diferents elementos d'os rez troficos dica os peixes y atros depredadors. Os despomponedors tornan o fosfato a l'augua marina sobre tot en o fondón. A on bi ha colonias d'aus acuaticas que minchan peixes (sobre tot aus marinas), se fa un deposito de fosfato con os suyos excrementos que se diz guano y que tradicionalment s'ha feito servir d'abono.

Referencias

[editar | modificar o codigo]
  1. webelements
  2. (2006). "Phosphorus(I) Iodide: A Versatile Metathesis Reagent for the Synthesis of Low Oxidation State Phosphorus Compounds". Inorganic Chemistry 45 (17): 6864. DOI:10.1021/ic060186o.
  3. Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, in Handbook of Chemistry and Physics 81st edition, CRC press.
  4. 4,0 4,1 *(es) Diodora Calvo Aldea, Maria Teresa Molina Álvarez, Joaquín Salvachúa Rodríguez: Ciencias de la tierra y medioambientales. 2º Bachilleraro. 2010 McGraw-Hill, pp 110-110