Corea

Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.

Un u más biquipedistas son treballando actualment enamplando iste articlo. Puede estar que, por ixo, bi haiga lagunas de conteniu u deficiencias de formato. Por favor, antis de realizar correccions mayors u reescrituras, contacte con ells en a suya pachina d'usuario u a pachina de descusión de l'articlo ta poder coordinar-ne la redacción.

Localización d'a peninsula coreyana.

Corea ye una rechión peninsular en l'este d'Asia que dende 1945 ye dividida en dos estaus alto u baixo arredol d'o paralelo 38: Corea d'o Norte y Corea d'o Sud. Corea ye formada per a peninsula coreana, a isla Jeju y d'atras chicotas islas amán d'a peninsula. En o norueste a peninsula muga con China, y en o nord-este con Rusia. Ye deseparada d'o Chapón per o estreito de Corea y por a mar de Chapón.

Etimolochía

En Corea d'o Sud, a la peninsula se li diz Hanguk (한국, "país d'os Han"). O nombre se refiere a Samhan, que estió un d'os Tres Reinos de Corea. En Corea d'o Norte, a la peninsula se la clama Joseon (조선, "tierra d'a Calma d'o Maitín").

Cheografía

Imachen satelite d'a peninsula coreana.

Corea ye compuesta per una peninsula, amás de bellas islas d'arredol. A peninsula muga con o río Amnok a lo norueste, que desepara Corea de China, y a lo nord-este con o río Duman, que fa de muga entre Corea y Rusia. A l'ueste d'a peninsula se troba a mar Amariella, que ye connectada a la mar de Chapón, a l'este d'a peninsula, por o estreito de Corea. Bellas islas importants son a isla Jeju, a isla Ulleung y a isla Dokdo.

Costa d'a isla Jeju.

A parte sud y ueste d'a peninsula tiene planas, mientres que o norte y l'este ye montanyoso. A tuca con mas altaria en Corea ye o mont Paektu (2.744 m), en a muga con China. En a parte sud d'o mont Paektu bi ha a meseta Gaema, con una altitud meya de 975 m, y a lo sud d'a meseta se troba a cordelera conoixida como Baekdudaegan, que trescruza a peninsula de norte a sud. A diferencia d'os monts d'a peninsula, as islas mas importants d'arredol han estau formadas por l'actividat volcanica. En a isla Jeju se troba a tuca mas alta de Corea d'o Sud, o mont Halla, tamién dito Hallasan (1.950 m).

Al ser a rechión montanyosa en a parte oriental d'a peninsula, a mayoría d'os ríos fluyen ta l'oeste. Hi hai dos excepciones importants: o río Nakdong y o río Seomjin que fluyen ta'l sud. Os ríos mas importants que fluyen ta l'ueste son o río Amnok, o Chongchon, o Taedong, o Han, o Geum i o Yeongsan. Estos ríos tienen planas d'inundación ideals pa o cultivo d'arroz.

As costas d'o sud y sudueste de Corea forman rias desarrolladas, conoixidas como Dadohae-jin en coreano. A suya linia de costa retuerta fa que as mars estén calmadas, y o ambiente tranquilo permite a navegación segura, a pesca y o cultivo de bellas algas marinas. Amás d'a linia de costa retuerta, a costa ueste d'a peninsula tiene una amplitud de marea muit alta, pudiendo arribar a os 9 m en Inchon.