Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Ir al contenido

Khanato Dzhungaro

De Biquipedia
Iste articlo ye en proceso de cambio enta la ortografía oficial de Biquipedia (la Ortografía de l'aragonés de l'Academia Aragonesa d'a Luenga). Puez aduyar a completar este proceso revisando l'articlo, fendo-ie los cambios ortograficos necesarios y sacando dimpués ista plantilla.
Estato Imperial Dzhungaro
Зүүнгарын эзэнт улс
1756
Situación de Khanato Dzhungaro
Situación de Khanato Dzhungaro
Khanato Dzhungaro en 1750
Capital Ghulja
Idioma oficial
 • Atros idiomas
oirato
turquico chagatai
Relichión budismo
Gubierno Monarquía
 • Formación principios d'o sieglo XVII
 • Conquiesta por part d'a China Qing 1756

O Khanato de Dzhungaro fue creyato por os choros, una d'as cuatre tribus historicas d'os oiratos en a rechión de Dzhungaria y que plegó a dominar territorios d'Asia Central entre o Turquestén occidental y o Turquestén oriental, en territorios de part d'os actuals Cazaquistan, Kirguizistán, Xinjiang y sud de Siberia. Succedió en ixa zona a lo Khanato Chagatai, y estió en conflicto perén con os cazacos, mongols orientals y China. O Khanato Dzhungaro fue conquiesto por l'exercito manchút-chinés-mongol d'a dinastía Qing y part d'a suya población exterminata u deportata.

Dimpués d'haber vencito los torgoz, que emigroron ta la baixa Volga, en a primera metat d'o sieglo XVII os choros con base en Tarbagatai erichen un nuevo estato, o Khanato Dzhungaro, y prenen o nombre de dzhungaros.

O khan Baatur Contaichi (1634-1653) asegura as mugas occidentals con os cazacos y adreza muitas expedicions contra lo suyo territorio, belunas pa saqueyar u prener bestiar, belatras pa ocupar territorios u sozmeter clans cazacos. En 1642 intervienen en o Tíbet y bi imposan a lo Dalai Lama como sobirán d'o país. En l'anyo 1643 Baatur adreza una expedición contra Semirechie, que fue ocupata y imposó a suya sobiranía a la mes gran part d'os clans d'a Horda Gran cazaca.

Galdan, un fillo de Baatur Contaichi educato como lama en o Tíbet manda matar a los suyos chirmans y se fa con o poder en 1676 proclamando-se rei d'os choros y khoxoz. Con un exercito d'uns 100.000 guerrers perfectament disciplinatos consigue creyar un gran imperio.[1] Baixo a dirección de Galdan ocupan Kaixgaria enta 1677 deponendo a lo khan Ismail d'a dinastía Chatagai. Dimpués en 1681 s'anexionó Turfán y Hami. En a decada de 1680 os dzhungaros atacoron a os khalkhas (mongols orientals), ocupando parte d'o suyo territorio (1688). Os khalkhas rematan aliniando-sen con os Manchús pa recuperar os territorios perditos. Entre os anyos 1681 y 1695 os dzhungaros facioron incursions en a rechión de Syr Daria, prenendo y saqueyando a ciudat de Sairam, a lo norte de Taxkent. O sobirán manchú de China, Kangxi contraataca en 1696 y refusa a os dzhungaros gracias a l'artillería, encara que no los derrota y continan resistindo. Galdan se suicida en 1697.

Tsewan-Rabdan prene o poder en 1697-1727, y mantiene o dominio dzhungaro en Asia Cental, derrotando muitas vegatas a los cazacos. S'enfrentó a los rusos en a cuenca d'o Yenisei en 1716 obligando-los a retroceder. Os tibetans promocionan un nuevo Dalai Lama, que os manchús reconoixen y como reacción os dzhungaros prenen y saqueyan Lhasa en 1717. A influencia china en o Tíbet encomienza en 1720 cuan a intervención manchú forachita a los oiratos.

Galdan-Tsereng prene o poder en 1727-1745 s'enfrenta a los chinos pero en 1731 fracasa en o intento de vencer a los khalkhas y en 1732 en o intento de recuperar l'oasi de Hami, (centro de rutas d'o Turquestén oriental), perdito en 1697.

A resistencia dzhungara dura dica 1745 cuan esclata entre ellos una crisi succesoria en a que bi habió una revuelta popular que posó en o poder a un lama, que veyió como se desfeba una d'as bases de l'Imperio Dzhungaro: Os choros perdioron a hechemonía sobre os atros pueblos oiratos: os derbez y os khoxoz. O succesor d'ixe lama no podió evitar a independencia de Caxgar y no podió resistir os ataques d'os manchús en 1755-1757, que invadioron o país, derrotoron a os dzhungaros y exterminoron a una parte important d'a población. D'esta traza China torna a ocupar territorios d'Asia Cental como Caxgaria. Os chineses tornoron a estar presents en territorios d'Asia Central que abandonoron fa sieglos, son baptizatos como Xinjiang ("Nuevos confins").

Bels oiratos que se refuchioron en a baixa Volga convencioron a os torgoz pa que tornasen ta Dzhungaria y creyasen de nuevo un imperio mongol occidental, pero en o camín de tornata fuoron vencitos por os manchús, que permitioron a los supervivients estar repobladors d'a val d'o Ili y ser ixemenatos por o territorio mongol.

Referencias

[editar | modificar o codigo]
  1. Gavin Hambly, "Asia Central". 1972 Siglo XXI de Espanya Editores

Bibliografía

[editar | modificar o codigo]
  • Jean Sellier. ATLAS DE LOS PUEBLOS DEL ASIA MERIDIONAL Y ORIENTAL. Acento Editorial.