Cinsi dimorfizm

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Dişi (solda), erkək qırqovul
Argiope appensa hörümçəyinin cinsi dimorfizmi (dişi solda)
Tovuzquşunun erkəyi və dişisi

Cinsi dimorfizm (q.yun. δι- — iki, μορφή — forma) — eyni cinsdən olan erkək və dişi arasındakı anatomik fərqdir. Cinsi dimorfizm özünü müxtəlif fiziki xüsusiyyətlərlə göstərə bilər[1].

Bəzi heyvanlar, ilk növbədə balıqlar, yalnız cütləşmə zamanı cinsi dimorfizm göstərir. Bir nəzəriyyəyə görə, hər iki cinsin də öz nəslinin qeydinə qalmasına verdiyi töhfələr nə qədər fərqlidirsə, cinsi dimorfizm də o qədər qabarıqdır. Bu həm də poliqamiya səviyyəsinin göstəricisidir.

Cinsi dimorfizm orqanizm böyüdükcə və inkişaf etdikcə daha çox nəzərə çarpmağa başlayır. Ümumiyyətlə, bədənin erkən mərhələlərində cinslər arasındakı görünüş əhəmiyyətsiz dərəcədə dəyişir.Cinsi yetkinlik yaşından sonra ortaya çıxan cinsi xüsusiyyətlərə "ikincil cinsi xüsusiyyətlər" deyilir. Birincil cinsi xüsusiyyətlər, öz növbəsində, reproduktiv proseslə birbaşa bağlıdır: cinsi orqanlar.

Kişilər və qadınlar arasındakı fərqlər müxtəlif səviyyələrdə baş verə bilər: morfoloji xarakterlər (anatomiya, ölçü, rəngləmə), fiziologiya, ekologiya, davranış və digərləri. Məsələn, bəzi növlərdə erkəklər böyük və rəngarəng, dişilər kiçik və rəngsizdir. Eynilə, yalnız bir cinsdə baş verən, digərində görmədiyimiz davranışlar var[2].

  1. Шимкевич В. М. Cinsi dimorfizm  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
  2. "Cinsi dimorfizm: onurğalılarda və onurğasızlarda nədir". 2023-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-15.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cins anlayışının bioloji və sosial mahiyyəti.