Viktor Kabanov

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Viktor Kabanov
Doğum tarixi 15 yanvar 1934(1934-01-15)[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 31 mart 2006(2006-03-31) (72 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
Elm sahələri kimya
Elmi dərəcəsi
İş yerləri
Təhsili
  • Moskva Dövlət Universiteti Kimya fakültəsi[d]
Üzvlüyü
Mükafatları 3-cü dərəcəli "Vətən qarşısında xidmətlərinə görə" ordeni "Lenin" ordeni "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni "Xalqlar dostluğu" ordeni "Şərəf nişanı" ordeni
"Lenin" mükafatı Demidov mükafatı

Viktor Aleksandroviç Kabanov (15 yanvar 1934[1], Moskva, RSFSR, SSRİ[1]31 mart 2006, Moskva) – Sovet və Rusiya kimyaçısı, polimerlər üzrə mütəxəssis, professor, kimya elmləri doktoru, Rusiya Elmlər Akademiyasının (REA) akademiki, Rəyasət Heyətinin üzvü və REA-nın Kimya və materiallar elmləri şöbəsinin akademik-katibi, Lenin, Dövlət və Davıdov müküfatları laureatı.

15 yanvar 1934-cü il tarixində Moskvada professor A. N. Kabanovun ailəsində dünyaya göz açıb. 1956-cı ildə M. V. Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Kimya fakültəsini bitirib və həmin il MDU-nun Yüksək molekullu birləşmələr kafedrasına qəbul olunub. 1960-cı ildə namizədlik, 1966-cı ildə isə doktorluq dissertasiyasını müdafiə edib. 1968-ci ildən SSRİ Elmlər Akademiyasının müxbir üzvü, 1975–1991-ci illərdə SSRİ Elmlər Akademiyasının Ümumi və texniki kimya şöbəsinin akademik-katibinin müavini vəzifəsində çalışıb. 1987-ci ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib. 1988-ci ildən SSRİ Elmlər Akademiyasının (1991-ci ildən Rusiya Elmlər Akademiyasının) Rəyasət Heyətinin üzvü olub. 1988–2002-ci illərdə SSRİ Elmlər Akademiyasının Yüksək molekullu birləşmələr üzrə Elmi Şurasının sədri, 1991–2002-ci illərdə isə Rusiya Elmlər Akademiyasının Ümumi və texniki kimya şöbəsinin akademik-katibi vəzifəsini yerinə yetirib. Eyni zamanda M. V. Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin Yüksək molekullu birləşmələr kafedrasının müdiri, "Rusiya Elmlər Akademiyasının Hesabatları" jurnalının baş redaktoru, "Yüksək molekullu birləşmələr" jurnalının redaksiya heyətinin üzvü olub.

1977–1981-ci illərdə Beynəlxalq Nəzəri və Tətbiqi Kimya İttifaqının Yüksək molekullu birləşmələr şöbəsinin sədri seçilən ilk rus alimi, Belçika Kral Akademiyasının xarici üzvü, Avropa Elmlər Akademiyasının üzvü, Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının xarici üzvü olub. 31 mart 2006-cı il tarixində vəfat edib. Moskvada Novodevichy qəbiristanlığında dəfn edilib.

Elmi fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Viktor Kabanov — polimer elmi sahəsində dünya liderlərindən biri, böyük elmi məktəbin yaradıcısıdır. Onun əsas tədqiqat sahələri: kinetika və polimerləşmə mexanizmi, interpolimerlər kompleksləri və interpolielektrolit reaksiyaları, biopolimerlərin modelləşdirilməsi və bioloji aktiv polimer maddələrin yaradılması, polimer metal kompleksləri və gel-immobilizə olunmuş metal kompleks katalizatorları.

Kabanovun fundamental elmi nailiyyətləri arasında "Şüşə- kristal" faza keçidində bərk monomerlərin aşağı temperaturda yüksək sürətlə polimerləşməsi fenomeninin kəşvi və izahı mühüm yer tutur. Onun tərəfindən keşf edilən polianionlar üzərində 4-vinilpiridinin kortəbii polimerləşməsi biomakromolekulların formalaşmasını modelləşdirən qeyri-təbii polimerin ilk spesifik matriks sintezi olub.

Kabanov polimerləşmə proseslərinin xüsusi bir növü kimi vinil və allil monomerlərin kompleks-radikal polimerləşməsi konsepsiyasını yaratmış və əsaslandırmış, ion monomerlərin radikal polimerləşməsinin əsas xüsusiyyətlərini izah etmişdir. "Molekulyar tanınması" və supramolekulyar polielektrolit strukturlarının özü özünə yığılmasında həlledici rol oynayan interpolielektrolit komplekslərində makromolekulyar mübadiləsi və əvəz reaksiyasını keşf edib və araşdırıb. Alimin bu keşfi yeni nəsil peyvəndlərin yaradılmasında mühüm rol oynayıb.

Yeni texnologiyalar və tətbiqi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fundamental tədqiqatlar üzərində işləyən Viktor Kabanov, eyni zamanda, onların tətbiqi ilə də məşğul olub. Onun rəhbərliyi altında aşağıdakı texnologiyalar inkişaf etdirilmiş və həyata keçirilmişdir: davamlı polipropilen iplərin istehsalı, "Grippol" – qripə qarşı ilk tam sintetik peyvənd və interpolielektrolit kompleksləri əsasında Çernobıl qəzası zonasında radioaktiv tozun yayılmasının qarşısını alan üsul.

Çernobıl qəzası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1986–1987-ci illərdə Viktor Kabanov, şöbəsinin digər üzvləri ilə Çernobıl qəzasının fəsadlarının aradan qaldırılmasında iştirak edib. O, tozun yayılmaması üçün polimer resept hazırlayaraq tətbiq etmişdir.

Mükafatlar, təltiflər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1975 — "Şərəf nişanı" ordeni

1984 – S. V. Lebedev adına SSRİ Elmlər Akademiyasının Mükafatı

1980 — Lenin mükafatı laureatı

1984–1986 – Qırmızı Əmək Bayrağı ordeni (Çernobılə görə)

1991 — Lenin ordeni

1994 — Xalqlar dostluğu ordeni

1995 — Yaponiya Polimer Cəmiyyətinin Beynəlxalq Mükafatı

1999 – Lomonosov mükafatı, akademik B. E. Sokolov adına Elmə Dəstək Fondunun mükafatı, III dərəcəli "Vətənə xidmətə görə" ordeni

2001 — Rusiya Dövlət Mükafatı və Demidov müküfatı.

  1. 1 2 3 4 Кабанов Виктор Александрович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.