Дортмунд

Дортмунд
Герб	Сцяг
Краіна	Германія
Каардынаты	51°30′50″ пн. ш. 7°27′55″ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Thomas Westphal[d]
Заснаваны	882
Першая згадка	882
Плошча	280,401 км²
Вышыня цэнтра	76 м
Водныя аб’екты	Рур і Emscher[d]
Насельніцтва	▼582 756 чалавек (2009)
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Тэлефонны код	0231, 02304
Паштовы індэкс	44135-44388
Аўтамабільны код	DO
Афіцыйны сайт	dortmund.de (ням.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Дортмунд (ням.: Dortmund) — горад зямельнага падпарадкавання на захадзе Германіі, у федэральнай зямлі Паўночны Рэйн-Вестфалія. Насельніцтва 587,1 тыс. чалавек (2007).

Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]

Першыя паселішчы на тэрыторыі сучаснага Дортмунда адносяцца яшчэ да бронзаваму веку. Першы ўспамін пра горад пад назвай Тротмані (ням.: Throtmanni) адносіцца да 880 года^[1]. У 990 годзе Дортмунду было пададзена права гандлю.

На працягу IX—XI стагоддзяў уяўляў сабой невялікую вёску. У 1152 годзе тут пасяліўся Фрыдрых Барбароса, які перабудаваў горад пасля пажару. Дортмунд увайшоў у Ганзейскую лігу, атрымаў статус імперскага горада, у 1293 годзе атрымаў дазвол на вытворчасць піва. Пасля 1320 года ў дакументах назва горада становіцца блізкай да цяперашняй — Дорпмундэ (Dorpmunde).

Трыццацігадовая вайна адмоўна адбілася на горадзе. У 1793 годзе насельніцтва Дортмунда складала ўсяго 4500 чалавек^[2].

Да 1803 года ён лічыўся свабодным імперскім горадам акругі Ніжні Рэйн — Вестфалія, затым стаў эксклавам княства Ораніен-Насау. У 1806 годзе Дортмунд, як частка французскага вялікага герцагства Бергскага ўвайшоў у склад прэфектуры Рурдэпартамент.

Пасля перамогі над Напалеонам горад перайшоў да прускай правінцыі Вестфалія. Тут Дортмунд стаў цэнтрам акругі ў складзе рэгіёна Арнсберг, адкуль быў выключаны ў 1875 годзе, бо стаў горадам зямельнага падпарадкавання.

З сярэдзіны XIX стагоддзя дзякуючы вуглездабычы і сталеплавільнай індустрыі пачаўся новы перыяд росквіту Дортмунда і ператварэнне яго ў індустрыяльны горад. Пасля адкрыцця ў 1847 годзе Кёльнска-Міндэнскай чыгункі Дортмунд стаў адным з найбуйнейшых чыгуначных вузлоў Рурскага рэгіёна. Наступным важным штуршком эканамічнага развіцця горада стала адкрыццё ў 1899 годзе суднаходнага канала Дортмунд — Эмс і гарадскога порта.

У 1905 годзе ўваходжаннем у склад Дортмунда абшчыны Кёрнэ пачаўся перыяд інтэнсіўнага паглынання навакольных сёлаў і вёсак, які дасягнуў свайго піка ў 1928 годзе, калі быў паглынуты горад Хёрдэ, які атрымаў статус горада яшчэ ў 1340 годзе.

Падчас Другой сусветнай вайны горад (у тым ліку і яго гістарычная частка) быў практычна цалкам разбураны. 98 % цэнтра горада ляжалі ў руінах і крыніцы таго часу лічылі, што яго аднаўленне не мае сэнсу. Аднак высокі попыт на вугаль і сталь ва ўсім свеце прывёў да нечакана хуткага аднаўлення горада. Ужо да чэрвеня 1945 года былі адноўлены ўсе вугальныя шахты, а 31 снежня 1945 года была адноўлена першая даменная печ. У 1950 годзе Дортмунд ужо налічваў 500 000 чалавек.