Berf

Rhan ymadrodd sy'n mynegi gweithred, digwyddiad neu gyflwr o fod yw berf. Diffiniad naïf fyddai mai gair gwneud (rhywbeth) yw berf. Daw'r gair Cymraeg ei hun o'r gair Lladin verbum ‘gair’.

Berf

Enghraifft o'r canlynol	part of speech
Math	gair, content word
Rhan o	word order
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Rhediad berfau

Gall ffurf berf newid i ddangos person, rhif, amser a modd yn y Gymraeg. Mewn ieithoedd eraill, gall ddangos priodweddau eraill megis cenedl. Er enghraifft, dyma pob ffurf gryno posib y berf caru yn y Cymraeg llenyddol:

Modd mynegol

		Unigol	Lluosog
Presennol	Person 1af	caraf	carwn
	2il berson	ceri	cerwch
	3ydd person	câr	carant
	Amhersonol	cerir
Amherffaith	Person 1af	carwn	carem
	2il berson	carit	carech
	3ydd person	carai	carent
	Amhersonol	cerid
Gorffennol	Person 1af	cerais	carasom
	2il berson	ceraist	carasoch
	3ydd person	carodd	carasant
	Amhersonol	carwyd
Gorberffaith	Person 1af	caraswn	carasem
	2il berson	carasit	carasech
	3ydd person	carasai	carasent
	Amhersonol	caresid

Modd dibynnol

		Unigol	Lluosog
Presennol	Person 1af	carwyf	carom
	2il berson	cerych	caroch
	3ydd person	caro	caront
	Amhersonol	carer
Amherffaith	Person 1af	carwn	carem
	2il berson	carit	carech
	3ydd person	carai	carent
	Amhersonol	cerid

Modd gorchmynnol

		Unigol	Lluosog
Presennol	Person 1af		carwn
	2il berson	câr	cerwch
	3ydd person	cared	carant
	Amhersonol	carer

Berfenwau

Fel rheol, nid yw berfenwau fel bwyta yn cael eu cyfri fel berfau yn y Gymraeg, ond mae'u swyddogaeth yn debyg i ferfau anghyfyngedig a geir mewn llawer o ieithoedd.

Berfau cryno a berfau cwmpasog

Mae berf gryno (hefyd berf seml neu rediadol) fel un o'r ffurfiau o canu uchod, yn dangos person, amser ac ati yn ffurf y prif ferf. Ond gellir defnyddio berf arall fel bod i wneud y gwaith yma, gan adael y prif ferf fel berfenw yn unig. Gelwir hyn yn ferf gwmpasog, gan ei fod yn effeithio ar rannau arall o'r frawddeg. E.e. yn lle o Caraf ferch (ffurf gryno), gallwn ddweud Bydda i'n caru merch neu Dw i'n caru merch ac ati (ffurfiau cwmpasog).

Falens

Un ffordd o wahaniaethu rhwng ferfau yw falens; cyfanswm goddrychau a gwrthrychau'r ferf.

Falens 0

Mae'r math yma o ferf yn disgrifio rhywbeth sy'n digwydd (heb nodi pwy sy'n ei wneud nag i bwy). Enghraifft yw berf amhersonol fel canwyd cân yn y Gymraeg.

Falens 1

Gelwir berf sydd â goddrych, ond heb wrthrych yn ferf gyflawn. Er enghraifft, cysgodd Dafydd.

Falens 2

Mae gan ferf anghyflawn wrthrych yn ogystal â goddrych, er enghraifft, Bwytodd ef fwyd.

Falens 3

Goddrych a dau wrthrych sydd gan ferf o'r fath fel arfer, e.e. Rhoddod Siôn yr anrheg i Siân.

Cyfeiriadau a nodiadau

Chwiliwch am berf
yn Wiciadur.