སེམས་རྟོགས་ཁ་རྫོང་། Ι Simtokha Dzong
ངོ་སྤོད།[ཞུན་དག།]
འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ལུ་ སྔོན་བྱོན་རྒྱལ་བ་གོང་མ་མཁས་གྲུབ་གཉིས་ལྡན་གྱི་སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་ མང་རབས་ཅིག་བྱོན་ཏེ་ལྷ་ཁང་དང་ རྫོང་གཞིས་དགོན་སྡེ་ཚུ་བཞེངས་ཏེ་ སངས་རྒྱས་བསྟན་པ་དར་བའི་སྡེ་ལེ་ཤཱ་བཙུགས་གནང་ནུག། དེ་གི་ནང་ལས་ དཔལ་འབྲུག་པ་རིན་པོ་ཆེ་ཞབས་དྲུང་ངག་དབང་རྣམ་རྒྱལ་མཆོག་གིས་ རྒོལ་བ་ངན་པ་ག་ཅི་བཟུམ་བྱུང་རུང་ ཐུགས་ངལ་བ་མེད་པར་རྒྱལ་ཁབ་རང་དབང་ལྷག་པར་བརྙེས་ཐབས་དང་ ལྷ་དང་བླ་མའི་ལུང་བསྟན་བསྟར་ ལུགས་གཉིས་བསྟན་པའི་ཕྱག་འགན་ལྷད་མེད་དུ་བཞེས་ཏེ་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་ས་གནས་ཁག་མ་འདྲཝ་ཚུ་ནང་ འགྲོ་བ་མི་དང་ལྷ་འདྲེ་གདུག་པ་ཅན་ཚུ་ དམ་ལུ་བཏགས་ཏེ་བསྟན་དང་འགྲོ་བའི་དོན་ལུ་ རྫོང་གཞི་ཁག་མ་འདྲཝ་ལེ་ཤཱ་ཡོདཔ་ཨིན། དེ་གི་ནང་ལས་ ཐིམ་ཕུག་རྫོང་ཁག་ཤར་ཝང་སྤ་གསུམ་ལུ་ འགྱོ་སའི་ལམ་རྒྱ་གྲམ་ལུ་བཞེངས་ཡོད་པའི་ གསང་སྔགས་ཟབ་དོན་ཕོ་བྲང་འདི་ཡང་ རྒྱལ་ཁབ་རང་དབང་འཐོབ་པའི་རྟེན་འབྲེལ་ལུ་དམིགས་ཏེ་ བཞེངས་གནང་ནུག།
ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ ཡབ་བསྟན་པའི་ཉི་མའི་ལུང་བསྟན་དང་ རང་བྱུང་ཁར་ས་པ་ཎིའི་ཐུགས་དམ་གྱི་བརྟག་པ་ ཆོས་སྐྱོང་ཡེ་ཤེས་མགོན་པོ་ལྕམ་དྲལ་ཚུ་གིས་ བླ་མའི་ཅི་གསུང་བཀའ་བཞིན་བསྒྲུབ་ནིའི་དམ་བཅའ་དང་ ལུགས་གཉིས་བསྟན་པ་བསྐྱང་དགོ་པའི་བསྐུལ་བ་ཕུལ་མི་ལ་སོགས་པའི་རྟགས་དང་ རྟེན་འབྲེལ་ཚུ་ལུ་གཟིགས་ཏེ་ རབ་བྱུང་༡༡ པའི་ས་སྦྲུལ་ལོ་ སྤྱི་ལོ་༡༠༢༩ ལུ་རྨང་གཞི་བཙུགས་གནང་ནུག། ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེའི་རྣམ་ཐར། (༢༠༠༨ ཤོག་གྲངས་༡༦༧) ལྟར་དུ་འབད་བ་ཅིན་ རྫོང་བཞེངས་པའི་སྐབས་ བླམ་ཁག་ལྔ་གིས་ངོ་རྒོལ་གྱི་དམག་དང་ཆུ་བཅད་ནི་ ཞབས་དྲུང་གི་སློབ་མ་ཆོས་ཞུ་མི་ཚུ་བསད་ནི་ དེ་ལས་ལྟོ་རྒྱགས་བཀལ་ནི་ལས་བཀག་ཆ་འབད་དེ་ བར་ཆད་ལེ་ཤཱ་རྐྱབ་རུང་ རྟ་མགོ་ཆོས་རྗེ་ཚེ་དབང་བསྟན་འཛིན་གྱིས་ བསོད་སྙོམས་མཛད་དེ་ཕུལ་ནི་ ལ་སོགས་པའི་འགོ་འདྲེན་འཐབ་སྟེ་ལོ་ངོ་གཉིས་ཀྱི་རིང་ རྫོང་གི་དབུ་རྩེ་ཟུར་བཅུ་གཉིས་ ཕྱི་འཁྱམས་འཁོར་ཡུག་དང་བཅས་གྲུབ་སྟེ་ མིང་ཡང་གསང་སྔགས་ཟབ་དོན་ཕོ་བྲང་ཟེར་བཏགས་གནང་ནུག།
རྫོང་གཞི་འདི་གི་ཕྱི་ནང་གི་བཟོ་བཀོད་འདི་ སྤྱིར་བཏང་རྫོང་གཞིས་ག་རའི་མཇལ་ཚུལ་དང་ ཅོག་ར་འཐདཔ་སྦེ་རང་ལུགས་འབྲུག་པའི་རྫོང་གཞིའི་བཟོ་བཀོད་དང་ལྡནམ་འབད་འཇལཝ་ཨིན། འབྲུག་གི་རྫོང་གཞི་ཆགས་རབས། (སྤྱི་ལོ་མེད་ཤོག་གྲངས་༦༨) དང་འཁྲིལ་བ་ཅིན་རྫོང་གི་ཁྱོན་ཚད་འདི་ ཕྱི་འཁྱམས་དང་ནང་དབུ་རྩེ་གཉིས་ཆ་ར་རྩིས་ཏེ་ ས་གཞི་ཁྱོན་ཕལ་ཆེར་ཕིཊ་གྲུ་བཞི་༣༤༠༠༠ ༼སུམ་ཁྲི་བཞི་སྟོང་༽ དེ་ལས་དབུ་རྩེ་ཁྱོན་ཚད་ཕལ་ཆེར་ཕིཊ་་གྲུ་བཞི་༤༦༢༩ ༼བཞི་སྟོང་དྲུག་བརྒྱ་ཉེར་དགུ༽ རྫོང་གི་མཐོ་དམན་དབུ་རྩེ་ཚུན་ཕིཊ་་༧༥ དེ་ཅིག་ཡོདཔ་ཨིན་པས།
ནང་རྟེན།[ཞུན་དག།]
བྱིན་རླབས་ཅན་གྱི་སྐུ་གསུང་ཐུགས་རྟེན་བཞུགས་ཡོདཔ་ད་ གློ་འབུར་དབུས་ཀྱི་རྟེན་གྱི་གཙོ་བོ་སྟོན་ཤཱཀྱའི་རྒྱལ་པོ་ རྒྱུ་གསེར་ཟངས་ལས་གྲུབ་པ་ཐོག་ཚད་ཅན་དེ་གི་ གཡས་གཡོན་ལུ་བྱང་སེམས་ཉེ་བའི་སྲས་ཆེན་བརྒྱད་དང་ མཆོག་ཟུང་བཞུགས་པའི་རྒྱབ་ཡོལ་ལུ་ འོད་ཟེར་པ་ཏྲ་རྣམས་ གསེར་གྱི་གཟི་འོད་འབར་བའི་ལྡེབས་རིས་དང་ གནས་བརྟན་བཅུ་དྲུག་གི་ལྡེབས་རིས་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན། གློ་འབུར་གྱི་གཡས་ཁ་ཐུག་ལུ་འཕགས་པ་ཐུགས་རྗེ་ཆེན་པོ་བཅུ་གཅིག་ཞལ་ ཕྱག་བཞི་པ་དང་ཕྱག་གཉིས་པ་བཅས་སྐུ་འདྲ་གསུམ་དང་ བཀའ་རྒྱུད་གསེར་ཕྲེང་སྤྱན་རས་གཟིགས་ཀྱི་སྤྲུལ་པ་ སྤྲུལ་གཞི་ཚུ་གི་ལྡེབས་རིས་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན། གློ་འབུར་གྱི་གཡོན་ཕྱོགས་སུ་ དཔལ་ལྡན་འབྲུག་པའི་བཀའ་སྲུང་ཆེན་པོ་ དཔལ་ཡེ་ཤེས་མགོན་པོའི་ལྕམ་དྲལ་གསུམ་གྱི་མགོན་ཁང་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིནམ་ད་ དེ་ནང་གུ་རུ་མཚན་བརྒྱད་ཀྱི་སྐུ་འདྲ་དང་ མགོན་ཁང་གི་འབུར་སྐུ་ལྡེབས་རིས་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན། འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ ཡེ་ཤེས་མགོན་པོའི་མགོན་ཁང་དང་པ་ རྫོང་འདི་ནང་བཞེངས་ཡོདཔ་མ་ཚད་ ཡེ་ཤེས་མགོན་པོའི་སྐུ་འདྲ་ཡང་སྦོམ་ཤོས་ར་ དེ་ནང་རྐྱངམ་ཅིག་མ་གཏོགས་གཞན་ཁར་མེདཔ་ལས་ མགོན་ཁང་རྩ་ཅན་ཅིག་སྦེ་ བརྩི་འཇོག་འབདཝ་ཨིན་པས། དེ་ལས་དབུ་རྩེའི་སྦུག་གི་འདུ་ཁང་ནང་ གསེར་བྲིས་ཅན་གྱི་སངས་རྒྱས་སྟོང་གི་ལྡེབས་རིས་ཡོདཔ་ཨིན།
ནང་རྟེན་གྱི་གྲངས་སུ་ རྒྱལ་བའི་གསུང་རབ་བཀའ་འགྱུར་དང་ འབུམ་བྲིས་མ་དང་ སྐུ་རྟེན་རྡོ་ལྷ་ཚུ་ཡོདཔ་ཨིན། འབུམ་བྲིས་མ་དེ་ གཞན་དང་མ་འདྲ་བའི་བྱིན་རླབས་ཅན་སྦེ་བརྩི་དགོ་མི་འདི་ སྤ་དགའ་དགོན་པའི་དགེ་བཤེས་ ཀུན་དགའ་རྒྱལ་མཚན་ཁོ་རང་ཉག་རྐྱང་གིས་ཞལ་ལས་ འཇམ་དཔལ་མཚན་བརྗོད་འདོན་ཡི་ར་ ཉིནམ་རེ་ལུ་ཤོག་གྲངས་བཅུ་བཞི་རེ་དང་ དུས་བཟང་སྐབས་ཤོག་གྲངས་བཅོ་ལྔ་རེ་བྲིས་བྲིསཝ་ཨིནམ་ལས་བརྟེན་ཨིན་པས། དེ་མ་ཚད་ སྡེ་སྲིད་གསུམ་པ་ཆོས་རྒྱལ་མི་འགྱུར་བརྟན་པ་མཆོག་གིས་ བལ་པོའི་བཟོ་བོ་ཚུ་གདན་དྲངས་ཏེ་ བདེ་གཤེགས་སོ་ལྔ་ སྨན་བླ་མཆེད་བརྒྱད་ གནས་བརྟན་བཅུ་དྲུག་ སྒྲོལ་མ་ཉེར་གཅིག་ གུ་རུ་མཚན་བརྒྱད་ སྒྲོལ་མ་འཇིགས་པ་བརྒྱད་སྐྱོབ་ ཚེ་ལྷ་རྣམ་གསུམ་ རིགས་གསུམ་མགོན་པོ་ གྲུབ་ཆེན་བརྒྱད་ཅུ་ རྗེ་འབངས་ཉེར་ལྔ་ བཀའ་བརྒྱུད་གསེར་ཕྲེང་སོགས་ སངས་རྒྱས་བྱང་སེམས་ཀྱི་སྐུ་རྟེན་བསྡོམས་སུམ་བརྒྱ་དེ་ཅིག་ རྡོ་ནག་འབུར་དུ་བརྐོ་གནང་ནུག། དེ་ལས་དབུ་རྩེའི་ཀ་སྤུངས་ནང་ འཕགས་ལམ་ཡན་ལག་བརྒྱད་མཚོན་པའི་ཀ་བ་བརྒྱད་ རྒྱལ་ཆེན་རིགས་བཞི་ ངང་ཚོ་རལ་གྲི་ སྲིད་པ་འཁོར་ལོ་ མཐུན་པ་སྤུན་བཞི་ རྣམ་བཅུ་དབང་ལྡན་ལ་སོགས་པའི་ལྡེབས་རིས་ཡོདཔ་ཨིན། (འབྲུག་གི་རྫོང་གཞི་ཆགས་རབས། སྤྱི་ལོ་མེད་ཤོག་གྲངས་༤༢-༤༦) ཟེར་བཀོད་ནུག།
བྱུང་རབས།[ཞུན་དག།]
རྫོང་འདི་དུས་ཧེ་མ་ལས་ ང་བཅས་རའི་རྒྱལ་ཁབ་ནང་ རྩ་ཅན་ཅིག་འབད་བརྩི་འཇོག་འབད་ཡོདཔ་ཨིནམ་ད་ སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་མང་རབས་ཅིག་ དེ་ནང་བཞུགས་ཡོདཔ་ཨིན་པས། འབྲུག་དཀར་པོ་ (གནམ་ལོ་མེད་༡༩༨༦ ཤོག་གྲངས་༡༠༤) ལས་ "རྫོང་འདི་ནི་འབྲུག་གཞུང་གི་ཆོས་སྲིད་གཉིས་ཀྱི་མཛད་ཕྲིན་ མངའ་ཐང་རྒྱས་པའི་རྟེན་འབྲེལ་ ཁྱད་པར་ཅན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་དགོས་པ་ཡིན།" ཟེར་བཀོད་དེ་འདུག། དེ་གི་ནང་ལས་ རྫོང་འདི་བཞེངས་པའི་སྐབས་ལས་རང་ ཉི་མ་རྫོང་བཞེངས་ ཕྱི་རུ་ཨ་རྟག་ར་ཕྱག་ཆེན་ཆོས་དྲུག་ ལ་སོགས་པའི་གསང་སྔགས་ཀྱི་ཆོས་འཁོར་རྒྱུན་མ་ཆད་པར་བསྐོར་བའི་རྟེན་འབྲེལ་ཡོདཔ་ད་ ཤུལ་ལས་འབྲུག་རྒྱལ་གསུམ་པ་མཆོག་གིས་ རྟེན་འབྲེལ་ལུ་དགོངས་ཏེ་རིག་གཞུང་ལྷབ་སའི་ལྟེ་བ་འབད་བཙུགས་གནང་ནུག། དེ་གི་ཤུལ་ལས་ གཞུང་གྲྭ་ཚང་གིས་བརྩིས་བཞེས་ཏེ་ ད་རེས་ནངས་པའི་རིང་ལུ་ དགེ་འདུན་གྱི་སྡེ་བཙུགས་ཏེ་ཡོདཔ་ཨིན། (རྫོང་གཞི་ཆགས་རབས། སྤྱི་ལོ་མེད་ཤོག་གྲངས་༥༦-༥༧)
རྫོང་གཞི་འདིའི་མཛེས་པའི་བཟོ་བཀོད་དང་ ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེའི་བྱིན་རླབས་ཆུ་རྒྱུན་ལས་བརྟེན་ ད་རེས་ནངས་པ་རྒྱལ་ཁབ་ཕྱི་ལས་འོང་མི་བལྟ་བཤལཔ་ཚུ་ལུ་ རང་བཞིན་གནས་སྟངས་མཛེས་པའི་སྦུག་ལུ་ འབྲུག་གི་རྫོང་གཞི་ཚུ་གི་བཟོ་བཀོད་དང་ ཁྱད་ཆོས་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཤིང་བཟོའི་རིགས་ཚུ་ དངོས་སུ་ངོམས་དུ་རུང་བ་འབད་ སྟོན་ཚུགས་པའི་རྫོང་གཞི་ཅིག་ཨིནམ་མ་ཚད་ ས་གནས་འདི་ཁ་ལས་ མཐོང་གསལ་ཆེ་བའི་ཐིམ་ཕུག་ཁྲོམ་ཚོགས་དང་ སྟོན་པ་རྡོར་གདན་མའི་སྐུ་འདྲ་ཚུ་ གསལ་རི་རི་འབད་མཇལ་ཚུགསཔ་ཨིན། རྒྱལ་ཁབ་ནང་གི་མི་སེར་ཆེ་འབྲིང་ཆུང་གསུམ་ལུ་ རྟེན་ཁྱད་པར་ཅན་ཚུ་གི་བྱིན་རླབས་ ཞུ་སའི་ཡུལ་ཅིག་ལུ་འགྱུར་ཡོདཔ་ཨིན། དེ་གིས་ཡང་མ་དོ་བར་ བྱིན་རླབས་ཅན་གྱི་ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེ་དང་སྲས་འཇམ་དཔལ་རྡོ་རྗེའི་གཟིམ་ཅུང་ དགྲ་རྫོང་མཛོད་ཁང་ལ་སོགས་པ་ ད་ལྟོའི་བར་ན་ཡང་འགྲེམས་སྟོན་འབད་དེ་ཡོདཔ་ཨིན།
མཇུག་སྡུད།[ཞུན་དག།]
འབྲུག་མི་ཀུན་གྱི་ལྷ་སྐལ་ལས་བརྟེན་ སྐྱེས་བུ་དམ་པ་ལེ་ཤཱ་བྱོན་པའི་ནང་ལས་ ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེ་མཆོག་གིས་ བླམ་ཁག་ལྔ་དང་བོད་དམག་གི་ག་ཅི་བཟུམ་བྱུང་རུང་ ཞལ་མ་སུན་པར་ལུང་བསྟན་དང་འཁྲིལ་ དངོས་ཅན་འགྲོ་བ་མི་དང་དངོས་མེད་ལྷ་འདྲེ་ལ་སོགས་པ་ བཀའ་དང་དམ་ལུ་བཏགས་ ཕྱག་ཆེན་ཆོས་དྲུག་ལ་སོགས་པའི་བསྟན་པ་སྤེལ་ཡི་ར་ རྫོང་གཞི་དང་པ་གསང་སྔགས་ཟབ་དོན་ཕོ་བྲང་འདི་ཡང་ ལེགས་ཤོམ་སྦེ་གྲུབ་གནང་ནུག། རྫོང་གཞི་འདི་ལས་བརྟེན་ སྐྱེས་ཆེན་དམ་པ་དང་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་དབུ་ཁྲིད་ ཆོས་རྒྱལ་རིམ་བྱོན་ལ་སོགས་པ་ཚུ་གིས་ཡང་ དེ་ཁར་བཞུགས་ཏེ་ རྒྱལ་ཁབ་རང་དབང་ལྷག་པར་འཐོབ་པའི་ ཕྱག་ལཱ་གནང་སའི་ལྟེ་བ་ཅིག་སྦེ་ལག་ལེན་འཐབ་ནུག། རྫོང་གཞི་འདི་ ད་རེས་ནངས་པའི་རིང་ལུ་ཡང་ རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་སངས་རྒྱས་བསྟན་པའི་སྡེ་བཙུགས་ཏེ་ ཉམས་པ་མེད་པར་གཟི་བརྗིད་ཆེ་ཏོག་ཏོ་སྦེ་མཇལ་ཚུགསཔ་ཨིན།
༼རྩོམ་ཡིག་འདི་སྲོལ་འཛིན་དང་རྫོང་ཁ་གོང་འཕེལ་ལས་ཁུངས་ཀྱི་སྐད་ཡིག་ཞིབ་འཚོལ་དང་ལས་རིམ་སྡེ་ཚན་གྱི་ཞལ་འདེབས།༽
Source : Department of Culture and Dzongkha Development.
རྒྱབ་རྟེན་དཔེ་ཐོ།[ཞུན་དག།]
༡༽ དགེ་འདུན་རིན་ཆེན། (ཀེ་ཨེམ་ཀྲི་པར་མ་གནམ་ལོ་མེད་༢༠༠༨) ཞབས་དྲུང་རིན་པོ་ཆེའི་རྣམ་ཐར། འབྲུག། ཐིམ་ཕུག། ཀེ་ཨེམ་ཀྲིདཔེ་སྐྲུན་ཁང་།
༢༽ གནག་མདོག། (གནམ་ལོ་མེད་༡༩༨༦) འབྲུག་དཀར་པོ། New Delhi. India. Indraprastha Press.
The National Museum of Bhutan. (སྤྱི་ལོ་མེད) འབྲུག་གི་རྫོང་གཞི་ཆགས་རབས། Thimphu. Bhutan. KMT Press.