Χιονοθύελλα

Η χιονοθύελλα είναι μια έντονη χειμερινή καταιγίδα που χαρακτηρίζεται από χαμηλές θερμοκρασίες, ισχυρούς ανέμους και έντονη χιονόπτωση ταυτόχρονα, με αποτέλεσμα και χαμηλή ορατότητα. Στη Μετεωρολογία, ο όρος ισχύει επίσημα όταν το φαινόμενο διαρκεί για παρατεταμένο χρονικό διάστημα, συνήθως τουλάχιστον τρεις ή τέσσερις ώρες, αν και στην καθημερινότητα η λέξη αναφέρεται και για σύντομα ξεσπάσματα τέτοιων καιρικών συνθηκών. Στις αγγλόφωνες χώρες, ο τυπικός όρος είναι snowstorm, αλλά ειδικότερα για τις σφοδρές και βαριές χιονοθύελλες χρησιμοποιείται επίσημα ο όρος blizzard. Μια διαφορετική μορφή του φαινομένου είναι γνωστή ως χιονοθύελλα εδάφους (ground blizzard), που είναι μια καιρική κατάσταση όπου δεν υπάρχει χιονόπτωση, αλλά το χαλαρό χιόνι στο έδαφος σηκώνεται και παρασύρεται από ισχυρούς ανέμους, μειώνοντας την ορατότητα.

Στις πολικές περιοχές, το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα συχνό, αν και ειδικότερα στην Ανταρκτική επικρατεί η γνωστή ως χιονοθύελλα εδάφους, με ανέμους όμως ειδικά σε αυτή την ήπειρο μπορεί να φτάσουν ταχύτητα 160 χιλιόμετρα την ώρα ή 100 μίλια την ώρα. Αρκετές φορές εκδηλώνεται και στις εύκρατες περιοχές, ιδίως τον χειμώνα, με μέγιστο στατιστικό κίνδυνο στα ψηλά βουνά και γενικώς στα μεγάλα υψόμετρα, αλλά ακόμα και οι πεδιάδες και τα παραθαλάσσια μέρη είναι επίσης ευάλωτα. Στην πράξη, ωστόσο, έχουν συμβεί συχνά σε εύκρατες περιοχές ακόμα και την άνοιξη και το φθινόπωρο. Οι χιονοθύελλες μπορεί να έχουν τεράστιο μέγεθος και συνήθως εκτείνονται σε εκατοντάδες ή χιλιάδες χιλιόμετρα. Ως αποτέλεσμα, μπορούν να παραλύσουν μεγάλες περιοχές για μέρες κάθε φορά, ιδιαίτερα όπου οι χιονοπτώσεις είναι ασυνήθιστες ή σπάνιες.

Ορισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ισχυρή χιονοθύελλα που πλησιάζει τις συνθήκες του λευκού σκοτεινιάσματος, στην Μινεσότα, ΗΠΑ, στις 1 Μαρτίου 2007. Σημειώστε τον θολό ορίζοντα στο κέντρο της φωτογραφίας.

Τα κριτήρια για να θεωρηθεί μια χειμερινή καταιγίδα (winter storm) ως σφοδρή χιονοθύελλα (blizzard) διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Για παράδειγμα, η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία των ΗΠΑ ορίζει ως σφοδρή χιονοθύελλα κάθε χειμερινή καταιγίδα με:^[1]

ανέμους 35 μίλια την ώρα (56 χιλιόμετρα την ώρα) και άνω,
χιονόπτωση και ορατότητα μικρότερη του 1/4 του μιλίου (400 μέτρων),
χρονική διάρκεια άνω των 3 ωρών για όλα τα παραπάνω.

Η αντίστοιχη Υπηρεσία του Καναδά ορίζει ως αντίστοιχα κριτήρια:^[2]

ένταση ανέμων 40 χιλιόμετρα την ώρα (25 μίλια την ώρα) και άνω,
χιονόπτωση και ορατότητα μικρότερη των 1.000 μέτρων,
δείκτης ψυχρότητας ανέμου κάτω από −25 °C (−15 °F),
χρονική διάρκεια τουλάχιστον 4 ωρών για όλα τα παραπάνω.

Στην Ευρώπη, επίσης, τα σχετικά όρια ποικίλλουν, αν και συνήθως είναι χαμηλότερα από τα αμερικανικά. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο η αντίστοιχη Υπηρεσία ορίζει τα εξής κριτήρια:

ανέμους 30 μίλια την ώρα (48 χιλιόμετρα την ώρα) και άνω,
χιονόπτωση μέτρια ή βαριά και ορατότητα μικρότερη των 650 ποδών (200 μέτρων).

Το Γραφείο Μετεωρολογίας της Αυστραλίας δεν ορίζει συγκεκριμένα κριτήρια, αλλά περιγράφει μια χιονοθύελλα ως εξής: «Βίαιος και πολύ κρύος άνεμος που είναι φορτωμένος με χιόνι, σε κάποιο μέρος τουλάχιστον, το οποίο έχει σηκωθεί από χιονισμένο έδαφος».

Ένταση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ένταση της χιονοθύελλας εξαρτάται από την ταχύτητα και την αναταραχή του ρεύματος αέρα / χιονιού, την ένταση της χιονόπτωσης, το σχήμα και το μέγεθος των σωματιδίων του χιονιού, τη θερμοκρασία και την υγρασία. Η συνολική στερεά ταχύτητα ροής (ρεύματος χιονιού) είναι ίση με το βάρος του χιονιού της χιονοθύελλας που βαρύνει τον μετρητή ροής που βρίσκεται εμπρός και κατά μήκος του εδάφους για 1 δευτερόλεπτο. Ανάλογα με την ένδειξή του, καθώς και την ταχύτητα των ανέμων, διακρίνονται εμπειρικά τα ακόλουθα είδη χιονοθύελλας:

Eίδος	Ταχύτητα ανέμου (χλμ./ώρα)	Ταχύτητα ανέμου (μέτρα/δευτ.)	Ταχύτητα ροής (κιλά ανά μέτρο το δευτ.)
Μέτρια	0 - 36	0 - 10	0 - 0,2
Ισχυρή	36 - 72	10 - 20	0,2 - 0,4
Βαριά	72 - 108	20 - 30	0,4 - 1,2
Εξαιρετικά βαριά	108 - 144	30 - 40	1,2 - 2,0
Ασύλληπτη	άνω του 144	άνω του 40	άνω των 2,0

Δείτε επίσης Κλίμακα Μποφόρ, για αντιστοιχία της ταχύτητας ανέμου με τους βαθμούς της εμπειρικής αυτής κλίμακας.

Λευκό σκοτείνιασμα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι βαριές χιονοθύελλες δημιουργούν την κατάσταση που είναι γνωστή ως λευκό σκοτείνιασμα (συχνή ελληνική απόδοση του αγγλικού όρου whiteout), στην οποία η ορατότητα μηδενίζεται εντελώς και ο ορίζοντας φαίνεται να εξαφανίζεται σε μια λευκή ανυπαρξία. Επιπλέον, χάνεται η αίσθηση του προσανατολισμού καθώς και η αίσθηση του βάθους / απόστασης ή ενδεχομένως ακόμα και της ισορροπίας.

Οι εξαιρετικά βαριές χιονοθύελλες δημιουργούν ολοκληρωτικό λευκό σκοτείνιασμα, στο οποίο χάνονται εντελώς ακόμα και οι σκιές (καθώς το φως έρχεται σε ίσες ποσότητες από όλες τις κατευθύνσεις), το ανάγλυφο του τοπίου, τα κοντινά αντικείμενα και τα σύννεφα, ενώ πρακτικά είναι αδύνατον να ξεχωρίσει κανείς το έδαφος από τον ουρανό. Σε τέτοια ακραία κατάσταση, μπορεί να χαθεί η αίσθηση του προσανατολισμού ακόμα και σε οικείο περιβάλλον, ενδεικτικώς μόλις 5 μέτρα έξω από την είσοδο ενός κτιρίου και να γίνει δύσκολη η επιστροφή. Έχουν αναφερθεί θάνατοι ανθρώπων που χάθηκαν στο χιόνι ακόμα και μερικά μέτρα έξω από τα σπίτια τους και δεν έβρισκαν το δρόμο να γυρίσουν πίσω, καταλήγοντας σε θάνατο από υποθερμία.

Για τις λεγόμενες ασύλληπτες χιονοθύελλες, που είναι το ανώτατο στην εμπειρική κλίμακα, χρησιμοποιούνται και οι όροι χειμερινή υπερκαταιγίδα (winter superstorm) και λευκός τυφώνας (white hurricane). Εκτός της εξοντωτικής ταχύτητας των ανέμων που τις συνοδεύουν, το λευκό σκοτείνιασμα είναι τόσο απόλυτο και η ποσότητα του χιονιού που συσσωρεύουν ανά δευτερόλεπτο είναι τόσο τεράστια, ώστε η έξοδος σε ανοιχτό χώρο αποβαίνει άμεσα θανατηφόρα. Πρακτικώς όμως είναι τόσο ακραίες που δεν συμβαίνουν σχεδόν ποτέ και πουθενά, παρά μόνο σπανιότατα σε κάποια τμήματα της Ανταρκτικής τον χειμώνα (με ταχύτητες που κάποιες φορές μπορεί να φτάσουν τα 160 χιλιόμετρα την ώρα ή 100 μίλια την ώρα), όπου συνήθως όμως επικρατεί μια διαφορετική μορφή του φαινομένου, γνωστή ως χιονοθύελλα εδάφους (ground blizzard).

Χιονοθύελλα εδάφους[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Έτσι ορίζεται κάθε βαριά χιονοθύελλα στην οποία όμως δεν υπάρχει χιονόπτωση. Συμβαίνει όταν το ήδη υπάρχον χιόνι (ιδίως όταν είναι πολύ χαλαρό) στο έδαφος σαρώνεται από τους ισχυρούς ανέμους, μειώνοντας την ορατότητα. Είναι το συνηθέστερο είδος χιονοθύελλας στην Ανταρκτική, καθώς στην ήπειρο αυτή οι ατμοσφαιρικές κατακρημνίσεις είναι πάρα πολύ σπάνιες, λόγω των εξαιρετικά χαμηλών θερμοκρασιών που επικρατούν και έχουν ως αποτέλεσμα την σχεδόν πλήρη έλλειψη υγρασίας. Κατά καιρούς πάντως, έχουν σημειωθεί και σε εύκρατες περιοχές.

Κίνδυνοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και γενικώς η κοινή γνώμη δεν θεωρεί τις χειμερινές καταιγίδες τόσο επικίνδυνες όσο θεωρούνται οι τυφώνες και οι σίφωνες, ωστόσο πρέπει να τονιστεί ότι μερικές φορές μπορεί να γίνουν εξαιρετικά επικίνδυνες, καθώς μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μπορεί να πέσουν τεράστιες ποσότητες χιονιού, προκαλώντας χάος στις συγκοινωνίες και παραλύοντας ολόκληρες περιοχές. Ο άνεμος στοιβάζει χιόνι μπροστά σε όποιο αντικείμενο συναντά ως εμπόδιο, σχηματίζοντας τεράστιους χιονόλοφους και μπορεί να ακινητοποιήσει ή κάποιες φορές ακόμα και να σκεπάσει εντελώς αυτοκίνητα ή ακόμα και τρένα, παγιδεύοντας και σκοτώνοντας τους επιβάτες μέσα σε αυτά.

Ακόμα και λιγότερο σφοδρές χιονοθύελλες αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο πρόκλησης τροχαίων, συχνά πολλαπλών με αρκετά εμπλεκόμενα οχήματα (καραμπόλες), εξαιτίας του συνδυασμού των ισχυρών ανέμων, της μειωμένης πρόσφυσης στο οδόστρωμα και της ελάχιστης ορατότητας.

Ιστορικές χιονοθύελλες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ιστορικά, οι πλέον χαρακτηριστικές χιονοθύελλες που έχουν πλήξει τις Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να θεωρηθούν:

Η Χιονοθύελλα των Μαθητών στις Μεγάλες Πεδιάδες στις 12 - 13 Ιανουαρίου 1888. Επίσημα αναφέρθηκαν 235 θύματα, κατά μεγάλο μέρος μαθητές, αλλά ο πραγματικός απολογισμός δεν θα γίνει ποτέ γνωστός και μάλλον ήταν αρκετά μεγαλύτερος, με κάποιες εκτιμήσεις να υπολογίζουν 500 ή ακόμα και 1.000 θύματα, καθώς θεωρείται βέβαιο ότι οι αναφορές από κάποιες μακρινές επαρχίες δεν έφτασαν ποτέ στις επίσημες καταγραφές των Μέσων Ενημέρωσης (επιπρόσθετα, αρκετοί πέθαναν από γάγγραινα ή από τους ακρωτηριασμούς, έως και 1 μήνα μετά, ενώ κάποια πτώματα βρέθηκαν ακόμα και εβδομάδες ή και μήνες μετά, όταν έλιωσαν όλα τα χιόνια).
Η Μεγάλη Χιονοθύελλα στη Νέα Υόρκη στις 11 - 14 Μαρτίου 1888, με 400 θύματα, από τα οποία τα 200 μόνο στη Νέα Υόρκη, ενώ πάνω από 100 θύματα ήταν από προσαράξεις πλοίων που ήταν ήδη στα λιμάνια.
Η Χιονοθύελλα στις Μεγάλες Λίμνες στις 7 - 10 Νοεμβρίου 1913, γνωστή και ως «ο Λευκός Τυφώνας». Το αποκορύφωμα σημειώθηκε στις 9 Νοεμβρίου 1913, όταν έφτασε ένταση τυφώνα και έπληξε πλοία στις 4 από τις 5 Μεγάλες Λίμνες, ιδίως στη Λίμνη Χιούρον, καταστρέφοντας 19 σκάφη, ενώ άλλα 19 προσάραξαν. Οι νεκροί, τόσο από τα πλοία όσο και στην ξηρά, ξεπέρασαν τους 250, αν και οι 235 ήταν από τα πλοία.^[3] Έχει καταγραφεί ως η πλέον καταστροφική και η πλέον θανατηφόρα φυσική καταστροφή που έχει πλήξει ποτέ τις Μεγάλες Λίμνες.
Η Χιονοθύελλα της Ημέρας της Ανακωχής στις 10 - 12 Νοεμβρίου 1940, με 146 θύματα, ενώ σχεδόν το 1 τρίτο των θυμάτων ήταν κυνηγοί πάπιας κατά μήκος του ποταμού Μισσισσιππή (καθώς δεν είχε υπάρξει έγκαιρη μετεωρολογική πρόγνωση για αυτήν, καθώς και για όλες τις προηγούμενες).
Η χιονοθύελλα στις 28 Ιανουαρίου - 1 Φεβρουαρίου 1977.
Η Καταιγίδα του Αιώνα (Storm of the Century) στις 12 - 15 Μαρτίου 1993.
Η χιονοθύελλα στις 6 - 10 Ιανουαρίου 1996.
Η χιονοθύελλα στις 19 - 29 Ιανουαρίου 2016.

Η φονικότερη χιονοθύελλα στην καταγεγραμμένη ιστορία, πάντως, ήταν αυτή που έπληξε το Ιράν από τις 3 έως τις 9 Φεβρουαρίου 1972.^[4] Ο αριθμός των νεκρών εκτιμήθηκε γύρω στα 4.000 άτομα, με τις θερμοκρασίες να πέφτουν έως και τους -25 °C, ενώ το ύψος του χιονιού έφτασε μέχρι τα 8 μέτρα (26 πόδια), θάβοντας συνολικά 200 χωριά, ενώ σε 3 από αυτά μάλιστα δεν υπήρξαν επιζώντες.^[5]