Sidney Poitier

Sidney Poitier
	; Irudi gehiago
; UNESCOeko ambassador of the Bahamas (en)
; Japoniako ambassador of the Bahamas (en)
Bizitza
Jaiotza	Miami, 1927ko otsailaren 20a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak ; Bahamak
Talde etnikoa	afro-amerikarra
Lehen hizkuntza	ingelesa
Heriotza	Los Angeles, 2022ko urtarrilaren 6a (94 urte)
Familia
Ezkontidea(k)	Juanita Hardy (en) (1950 - 1965); Joanna Shimkus (1976ko urtarrilaren 23a -
Bikotekidea(k)	ikusi Diahann Carroll;
Seme-alabak	ikusi Sydney Tamiia Poitier;
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	zinema aktorea, film-zuzendaria, diplomazialaria, autobiografialaria, zinema ekoizlea, idazlea, autorea, telebista-aktorea, antzerki aktorea, aktorea, antzerki zuzendaria, telebista-ekoizlea eta errealizadorea
Altuera	1,89 metro
Lantokia(k)	Bahamak
Jasotako sariak	ikusi Britainiar Inperioko Ordenaren zaldun komendadorea (1974) ; Askatasunaren Domina Presidentziala (2009) ; Marian Anderson Award (2006) ; Henrietta Award (1968) ; Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria (1963) : Lilies of the Field; Golden Globe Award for Best Actor – Motion Picture Drama (1963) : Lilies of the Field; Cecil B. DeMille Saria (1981) ; AFI Life Achievement Award (1992) ; Kennedy Center Honors (1995) ; Screen Actors Guild Life Achievement Award (2000) ; Grammy Award for Best Audio Book, Narration & Storytelling Recording (2001) : The Measure of a Man: A Spiritual Autobiography (en) ; NAACP Image Award for Outstanding Actor in a Television Movie, Mini-Series or Dramatic Special (2000) : The Simple Life of Noah Dearborn (en) ; NAACP Image Award – Hall of Fame Award (2001) ; Ohorezko Oscar Saria (2002) ; Spingarn Medal (2015) ; Black Filmmakers Hall of Fame (1978) ; Paul Robeson Award (2008) ; Arte eta letren komendadorea ; Fellow of the American Academy of Arts and Sciences ; Zilarrezko Hartza (1958) : The Defiant Ones; Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan (1994) ; Academy Fellowship Award (2016) ; Zilarrezko Hartza (1963) : Lilies of the Field; honorary doctor of the University of Miami (1986ko maiatzaren 9a) ; Gizonezko Aktore Onenaren Zilarrezko Maskorra (1968) ; Audie Award for Narration by the Author ; Coretta Scott King Award (1981) ;
Kidetza	Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Ameriketako Estatu Batuetako Armada
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	deismoa

Sir Sidney Poitier (Miami, 1927ko otsailaren 20 – Los Angeles, 2022ko urtarrilaren 6a), bahamar-estatubatuar aktore, zinema zuzendari, idazle eta diplomazialaria izan zen. Bi aldiz jaso zuen Oscar saria, gizonezko aktore onenarena 1963an (Lillies of the Field filmagatik) eta ohorezko Oscar saria 2002an.^[1]

Aitzindaria izan zen Hollywooden. Beltzak rol bazterreko eta estereotipoetara mugatuta zeudenean, berak aukera izan zuen nortasun handiko protagonisten paperak egiteko. Artean, Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimendua sortzen ari zenean, Oscarra erdietsi zuen lehen beltza izan zen.^[2]

Bizitza

American Negro Theater antzerki taldean aritu zen. 1947an egin zuen debuta kameren aurrean, Sepia Cinderella filmean, figurante gisa. Hiru urte geroago, ordea, Joseph Leo Mankiewicz zinemagilearentzat egin zuen lan No Way Out draman, eta handik aurrera garatu zuen pertsonaiaren trazak erakutsi zituen. Izan ere, anaia arrazista bi artatu behar dituen mediku beltz bat izan zen film horretan.^[2]

Hollywoodeko izar eta garai hartako antzezle beltzen eredu bihurtu zen berehala. 1950eko hamarkadan bere lekua egin zuen zineman eta telebistan, eta baita arrakasta handia lortu ere zenbait filmekin: adibidez, Blackboard Jungle (1955), eskola bateko borrokak islatzen zituena, urteen joan-etorrian haren film ezagunenetako bat bilakatu zena. The Defiant Ones filmarekin (1958), Oscar saria irabazteko hautagaia izan zen lehenengoz. Bide horretan kritikak ere jaso zituen, gehienetan beltz zintzo eta atseginaren paperean aritzen zelako, esaterako Guess Who's Coming to Dinner filmean (1967).^[2]

1970etik aurrera, beltzen eskubideen aldeko mugimendua indartzean, filmak zuzentzen hasi zen, Buck and the Preacher westernarekin estreinatu zen 1972an, eta 1990era arte beste zortzi film zuzendu zituen. Horien artean zeuden Stir Crazy eta Hanky Panky filmak. Nolanahi ere, ez zuen arrakasta handirik lortu zuzendari gisa, eta antzeztuz lortu zuena handiagoa izan zen.^[2]

Politikari moduan, Bahametako enbaxadorea izan zen UNESCOn eta Japonian.

Hainbat sari jaso zituen, esate baterako, AEBetako presidentea Barack Obamak Presidentearen Domina (PMF) eman zion 2009an.

Filmografia

Aktorea

Taula honetan ikus daitezke film bakoitzaren zuzendaria, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):

Urtea	Filma	Zuzendaria	Ekoizlea	Izenburuak (es,fr)
1950	No Way Out	Joseph L. Mankiewicz	20th Century Studios	gaztelaniaz: Un rayo de luz frantsesez: La porte s'ouvre
1951	Cry, the Beloved Country	Zoltan Korda	London Films	gaztelaniaz: Tierra prometida frantsesez: Pleure, ô pays bien-aimé
1952	Red Ball Express	Budd Boetticher	--	gaztelaniaz: Hermanos ante el peligro frantsesez: Les Conducteurs du diable
1955	Blackboard Jungle	Richard Brooks	Metro-Goldwyn-Mayer	gaztelaniaz: Semilla de maldad frantsesez: Graine de violence
1956	Good-bye, My Lady	William Augustus Wellman	Batjac Productions	gaztelaniaz: Adiós Lady frantsesez: Adieu Lady
1957	Edge of the City	Martin Ritt	--	gaztelaniaz: Donde la ciudad termina frantsesez: L'Homme qui tua la peur
1957	Something of Value	Richard Brooks	Metro-Goldwyn-Mayer	frantsesez: Le Carnaval des dieux
1957	Band of Angels	Raoul Walsh	Warner Bros.	gaztelaniaz: La esclava libre frantsesez: L'Esclave libre
1957	The Mark of the Hawk	Michael Audley	--
1958	The Defiant Ones	Stanley Kramer	Stanley Kramer Productions	gaztelaniaz: Fugitivos frantsesez: La Chaîne
1959	Our Virgin Island	Pat Jackson	--	gaztelaniaz: Isla virgen frantsesez: Virgin Island
1959	Porgy and Bess	Otto Preminger	Samuel Goldwyn Productions	gaztelaniaz: Porgy y Bess
1960	All the Young Men	Hall Bartlett	--	gaztelaniaz: El paso de la muerte frantsesez: Les marines attaquent
1961	A Raisin in the Sun	Daniel Petrie	Columbia Pictures	gaztelaniaz: Un lunar en el sol frantsesez: Un raisin au soleil
1961	Paris Blues	Martin Ritt	United Artists Corporation	gaztelaniaz: Un día volveré
1962	Pressure Point	Hubert Cornfield	--	gaztelaniaz: La clave de la cuestión, las fronteras de la piel
1963	Lilies of the Field	Ralph Nelson	United Artists Corporation	gaztelaniaz: Los lirios del valle frantsesez: Le Lys des champs
1964	The Long Ships	Jack Cardiff	Warwick Films	gaztelaniaz: Los invasores frantsesez: Les Drakkars
1965	A Patch of Blue	Guy Green	Metro-Goldwyn-Mayer	frantsesez: Un coin de ciel bleu
1965	The Bedford Incident	James B. Harris	Columbia Pictures	frantsesez: Aux postes de combat
1965	The Slender Thread	Sydney Pollack	Stephen Alexander	gaztelaniaz: La vida vale más frantsesez: Trente Minutes de sursis
1965	The Greatest Story Ever Told	George Stevens	--	gaztelaniaz: La historia más grande jamás contada frantsesez: La Plus Grande Histoire jamais contée
1966	Duel at Diablo	Ralph Nelson	--	gaztelaniaz: Duelo en Diablo frantsesez: La Bataille de la vallée du diable
1966	To Sir, with Love	James Clavell	Columbia Pictures	gaztelaniaz: Rebelión en las aulas frantsesez: Les Anges aux poings serrés
1967	Guess Who's Coming to Dinner	Stanley Kramer	Columbia Pictures	frantsesez: Devine qui vient dîner...
1967	In the Heat of the Night	Norman Jewison	The Mirisch Company	frantsesez: Dans la chaleur de la nuit
1968	For Love of Ivy	Daniel Mann	American Broadcasting Company	gaztelaniaz: Un hombre para Ivy frantsesez: Mon homme
1969	The Lost Man	Robert Alan Aurthur	--	frantsesez: L'Homme perdu
1970	King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis	Sidney Lumet	--	frantsesez: King : de Montgomery à Memphis
1970	They Call Me MISTER Tibbs!	Gordon Douglas	The Mirisch Company	gaztelaniaz: Ahora me llaman Sr. Tibbs frantsesez: Appelez-moi Monsieur Tibbs
1971	The Organization	Don Medford	--	frantsesez: L'Organisation
1971	Brother John	James Goldstone	--	gaztelaniaz: Como el viento
1972	Buck and the Preacher	Sidney Poitier	--	gaztelaniaz: Buck y el farsante frantsesez: Buck et son complice
1973	A Warm December	Sidney Poitier	--	gaztelaniaz: Un cálido diciembre frantsesez: L'amour fleurit en décembre
1974	Uptown Saturday Night	Sidney Poitier	Warner Bros.
1975	The Wilby Conspiracy	Ralph Nelson	--	gaztelaniaz: La conspiración frantsesez: Le Vent de la violence
1975	Let's Do It Again	Sidney Poitier	--	gaztelaniaz: Dos tramposos con suerte
1977	A Piece of the Action	Sidney Poitier	Warner Bros.	gaztelaniaz: De profesión: estafadores
1979	Paul Robeson: Tribute to an Artist	Saul J. Turell	--
1988	Little Nikita	Richard Benjamin	Columbia Pictures	gaztelaniaz: Espías sin identidad
1988	Shoot to Kill	Roger Spottiswoode	Touchstone Pictures	gaztelaniaz: Persecución Mortal frantsesez: Randonnée pour un tueur
1992	Sneakers	Phil Alden Robinson	Universal Pictures	gaztelaniaz: Los fisgones frantsesez: Les Experts
1994	A Century of Cinema	Caroline Thomas	--	gaztelaniaz: Un siglo de cine
1996	To Sir, with Love II	Peter Bogdanovich	--	gaztelaniaz: Al maestro con cariño
1997	Mandela and de Klerk	Joseph Sargent	--
1997	The Jackal	Michael Caton-Jones	Mutual Film	frantsesez: Le Chacal
1998	David and Lisa	Lloyd Kramer	--	gaztelaniaz: El silencio de los inocentes frantsesez: David et Lisa
1999	The Simple Life of Noah Dearborn	Gregg Champion	--	gaztelaniaz: Toda una vida frantsesez: L'Affaire Noah Dearborn
2013	B.B. King: The Life of Riley	Jon Brewer	--
2016	I Am Not Your Negro	Raoul Peck	--	gaztelaniaz: No soy tu negro

Pertsonaiak

Urtea	Filma	Pertsonaia
1947	Sepia Cinderella	Estra
1949	From Whence Cometh My Help	Bere
1950	No Way Out	Dr. Luther Brooks
1951	Cry, The Beloved Country	Reverend Msimangu
1952	Red Ball Express	Cpl. Andrew Robertson
1954	Go, Man, Go!	Inman Jackson
1955	Blackboard Jungle	Gregory W. Miller
1956	Good-bye, My Lady	Gates
1957	Edge of the City	Tommy Tyler
	Something of Value	Kimani Wa Karanja
	Band of Angels	Rau-Ru
	The Mark of the Hawk	Obam
1958	Virgin Island	Marcus
1958	The Defiant Ones	Noah Cullen
1959	Porgy and Bess	Porgy
1960	All the Young Men	Sgt. Eddie Towler
1961	A Raisin in the Sun	Walter Lee Younger
1961	Paris Blues	Eddie Cook
1962	Pressure Point	Doctor (Chief Psychiatrist)
1963	The Long Ships	Aly Mansuh
1963	Lilies of the Field	Homer Smith
1965	The Bedford Incident	Ben Munceford
	The Greatest Story Ever Told	Zireneko Simon
	A Patch of Blue	Gordon Ralfe
	The Slender Thread	Alan Newell
1966	Duel at Diablo	Toller
1967	To Sir, with Love	Mark Thackeray
	In the Heat of the Night	Virgil Tibbs
	Guess Who's Coming to Dinner	Dr. John Wade Prentice
1968	For Love of Ivy	Jack Parks
1969	The Lost Man	Jason Higgs
1970	King: A Filmed Record... Montgomery to Memphis	Narratzailea
1970	They Call Me MISTER Tibbs!	Virgil Tibbs
1971	Brother John	John Kane
	Not Me Boss!!
	The Organization	Virgil Tibbs
1972	Buck and the Preacher	Buck
1973	A Warm December	Matt Younger
1974	Uptown Saturday Night	Steve Jackson
1975	The Wilby Conspiracy	Shack Twala
1975	Let's Do It Again	Clyde Williams
1977	A Piece of the Action	Manny Durrell
1979	Paul Robeson: Tribute to an Artist	Narratzailea
1988	Shoot to Kill	Warren Stantin
1988	Little Nikita	Roy Parmenter
1992	Sneakers	Donald Crease
1994	A Century of Cinema	Bera
1996	Wild Bill: Hollywood Maverick	Bera
1997	The Jackal	Carter Preston
2001	Ralph Bunche: An American Odyssey	Narratzailea
2004	Tell Them Who You Are	Bera
2008	Mr. Warmth: The Don Rickles Project	Bera

Zuzendaria

Taula honetan ikus daitezke zuzendutako filma bakoitzaren bi aktore, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak (gaztelaniaz, frantsesez):

Urtea	Filma	Aktoreak	Ekoizlea	Izenburuak (es,fr)
1972	Buck and the Preacher	Sidney Poitier, Harry Belafonte	--	gaztelaniaz: Buck y el farsante frantsesez: Buck et son complice
1973	A Warm December	Esther Anderson, Sidney Poitier	--	gaztelaniaz: Un cálido diciembre frantsesez: L'amour fleurit en décembre
1974	Uptown Saturday Night	Sidney Poitier, Bill Cosby	Warner Bros.
1975	Let's Do It Again	Sidney Poitier, Bill Cosby	--	gaztelaniaz: Dos tramposos con suerte
1977	A Piece of the Action	Bill Cosby, James Earl Jones	Warner Bros.	gaztelaniaz: De profesión: estafadores
1980	Stir Crazy	Gene Wilder, Richard Pryor	Columbia Pictures	gaztelaniaz: Locos de remate frantsesez: Faut s'faire la malle
1982	Hanky Panky	Gene Wilder, Gilda Radner	Columbia Pictures	frantsesez: La Folie aux trousses
1985	Fast Forward	Don Franklin, Sam McMurray	--
1990	Ghost Dad	Bill Cosby, Denise Nicholas	--	gaztelaniaz: Papá fantasma frantsesez: Papa est un fantôme

Telebista

Urtea	Titulua	Pertsonaia
1991	Separate but Equal	Thurgood Marshall
1995	Children of the Dust	Gypsy Smith
1996	To Sir, with Love II	Mark Thackeray
1997	Mandela and De Klerk	Nelson Mandela
1998	David and Lisa	Dr. Jack Miller
1999	The Simple Life of Noah Dearborn	Noah Dearborn
1999	Free of Eden	Will Cleamons
2001	The Last Bricklayer in America	Henry Cobb

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2022/1/7 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.

↑ Gaur banatuko dituzte Oscar sariak Hollywoodeko Kodak antzokian. Euskaldunon Egunkaria, 2002ko martxoak 24, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-7).
↑ ^a ^b ^c ^d Lizarralde, Mikel. «Bidea ireki zuen aktore beltza» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-01-08).

Kanpo estekak

Datuak: Q104049
Multimedia: Sidney Poitier / Q104049

[1] Gaur banatuko dituzte Oscar sariak Hollywoodeko Kodak antzokian. Euskaldunon Egunkaria, 2002ko martxoak 24, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2022-1-7).

[:0-2] Lizarralde, Mikel. «Bidea ireki zuen aktore beltza» Berria (Noiz kontsultatua: 2022-01-08).

[1]

[2]

i e a Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria
1928–1950	Emil Jannings (1921-28) Warner Baxter (1929-29) George Arliss (1929-30) Lionel Barrymore (1930-31) Fredric March / Wallace Beery (1931-32) Charles Laughton (1932-33) Clark Gable (1934) Victor McLaglen (1935) Paul Muni (1936) Spencer Tracy (1937) Spencer Tracy (1938) Robert Donat (1939) James Stewart (1940) Gary Cooper (1941) James Cagney (1942) Paul Lukas (1943) Bing Crosby (1944) Ray Milland (1945) Fredric March (1946) Ronald Colman (1947) Laurence Olivier (1948) Broderick Crawford (1949) José Ferrer (1950)
1951–1975	Humphrey Bogart (1951) Gary Cooper (1952) William Holden (1953) Marlon Brando (1954) Ernest Borgnine (1955) Yul Brynner (1956) Alec Guinness (1957) David Niven (1958) Charlton Heston (1959) Burt Lancaster (1960) Maximilian Schell (1961) Gregory Peck (1962) Sidney Poitier (1963) Rex Harrison (1964) Lee Marvin (1965) Paul Scofield (1966) Rod Steiger (1967) Cliff Robertson (1968) John Wayne (1969) George C. Scott¹ (1970) Gene Hackman (1971) Marlon Brando¹ (1972) Jack Lemmon (1973) Art Carney (1974) Jack Nicholson (1975)
1976–2000	Peter Finch (1976) Richard Dreyfuss (1977) Jon Voight (1978) Dustin Hoffman (1979) Robert De Niro (1980) Henry Fonda (1981) Ben Kingsley (1982) Robert Duvall (1983) F. Murray Abraham (1984) William Hurt (1985) Paul Newman (1986) Michael Douglas (1987) Dustin Hoffman (1988) Daniel Day-Lewis (1989) Jeremy Irons (1990) Anthony Hopkins (1991) Al Pacino (1992) Tom Hanks (1993) Tom Hanks (1994) Nicolas Cage (1995) Geoffrey Rush (1996) Jack Nicholson (1997) Roberto Benigni (1998) Kevin Spacey (1999) Russell Crowe (2000)
2001–egun	Denzel Washington (2001) Adrien Brody (2002) Sean Penn (2003) Jamie Foxx (2004) Philip Seymour Hoffman (2005) Forest Whitaker (2006) Daniel Day-Lewis (2007) Sean Penn (2008) Jeff Bridges (2009) Colin Firth (2010) Jean Dujardin (2011) Daniel Day-Lewis (2012) Matthew McConaughey (2013) Eddie Redmayne (2014) Leonardo DiCaprio (2015) Casey Affleck (2016) Gary Oldman (2017) Rami Malek (2018) Joaquin Phoenix (2019) Anthony Hopkins (2020-21) Will Smith (2021) Brendan Fraser (2022) Cillian Murphy (2023)
¹ sariari uko egin zion