Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook

Նորայր Բիւզանդացի

հայ բանասէր

Նորայր Բիւզանդացի (4 Մարտ 1844(1844-03-04)^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}

-1">[1]^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1.}

-2">[2], Կոստանդնուպոլիս^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}

-1">[1]^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1.}

-2">[2] - 25 Դեկտեմբեր 1915^{_—_[[:d:Q26699962|Svenskagravar.se]].}

-3">[3] կամ 1916^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}-1">[1]^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1.-2">[2]}, Կոստանդնուպոլիս^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}-1">[1]), հայ հայագէտ-բանասէր։

Նորայր Բիւզանդացի

Ծննդեան անուն	Ստեփան Գազեզեան
Ծնած է	4 Մարտ 1844(1844-03-04)^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան\|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան\|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան\|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912\|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}-1">[1]^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912\|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1.-2">[2]}
Ծննդավայր	Կոստանդնուպոլիս^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան\|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան\|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան\|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912\|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}-1">[1]^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912\|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1.-2">[2]}
Մահացած է	25 Դեկտեմբեր 1915(1915-12-25)^{_—_[[:d:Q26699962\|Svenskagravar.se]].}-3">[3] (71 տարեկանին) կամ 1916^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան\|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան\|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան\|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912\|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}-1">[1]^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912\|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1.-2">[2]}
Մահուան վայր	Կոստանդնուպոլիս^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան\|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան\|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան\|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912\|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}-1">[1]
Մասնագիտութիւն	հայագէտ, բանասէր
Ամուսին	Սելմա Յակոբսոն?

Կենսագրութիւն

Խմբագրել

Ծնած է Կոստանդնուպոլիս, բուն անունը եղած է Ստեփան Գազեզեան։ Կրթութիւնը ստացած է Վենետիկի Մխիթարեան միաբանութեան վանքին մէջ, ուր աշակերտած է Ղեւոնդ Ալիշանին։ Վանքին մէջ կոչուած է Յարութիւն Թերզոնց։

1866-ին աւարտած է ուսման ընթացքը եւ իբրեւ ուսուցիչ պաշտօնավարած է Մուրատ-Ռաֆայէլեան վարժարանին մէջ։ Յաջորդ տարի դարձած է «Բազմավէպ»ի տեսուչ, ապա՝ Մխիթարեան միաբանութեան մատենադարանապետ։ 1876-ին հրաժարած է հոգեւորական կոչումէն, մեկնելով նախ Փարիզ, ապա՝ Կ. Պոլիս։

Յետագային ամուսնանալով շուէտուհիի մը հետ, 1882-ին բնակութիւն հաստատած է Սթոքհոլմի մէջ։

Աշխատութիւններ

Խմբագրել

«Բազմավէպ»ի մէջ հրատարակած է բանասիրական յօդուածներ։ Վանքէն դուրս գալէ ետք ամբողջովին նուիրուած է ֆրանսերէն-հայերէն բառարանի ստեղծման, զոր աւարտած եւ լոյս ընծայած է Կ. Պոլսոյ մէջ, 1884-ին, «Բառագիրք ի գաղղիերէն լեզուի ի հայերէն, հետեւողութեամբ բառարանացն Էմիլ Լիթրէի եւ գաղղիական ակադեմիայի» վերնագրով։

Նոյն այդ տարիներուն Կ. Պոլսոյ մէջ հրատարակած է «Հայկական բառաքննութիւնք ուղղութիւնք ընթերցուածոց մատենագրութեանց նախնեաց եւ նշանակութեան բառից» գիրքը։ Սթոքհոլմի մէջ 1887-ին լոյս ընծայած է բանասիրական վիմատիպ հանդէս մը՝ «Քննասէր» վերնագրով, սակայն յաջողութիւն չէ ունեցած։

Շարունակած է աշխատակցիլ «Հանդէս ամսօրեայ», «Մշակ» եւ այլ պարբերականներու, դառնալով հեղինակաւոր դէմքերէն մէկը հայագիտութեան մէջ։ Անոր գլուխ-գործոց երկասիրութիւնը պէտք է համարել Կորիւնի ստեղծագործութիւններուն նուիրուած հմտալից հետազօտութիւնը, որ լոյս տեսած է Թիֆլիսի մէջ 1900-ին «Կորիւն Վարդապետ եւ նորին թարգմանութիւնք» խորագրով։

1900-1910-ականներուն շարունակած է հայագիտական հանդէսներու մէջ տպագրել բանասիրական յօդուածներ, սակայն առողջական վիճակի վատթարացման հետեւանքով հնարաւորութիւն չէ ունեցած լոյս ընծայելու այն քանի մը արժէքաւոր երկերը, որոնց ձեռագիրները պահուած են Սթոքհոլմի համալսարանին մէջ։ Անոնցմէ ուշագրաւ են հին հայերէնի եւ միջին հայերէնի բառարանները, որոնց վրայ հեղինակը աշխատած է աւելի քան կէս դար։

Նոյնքան արժէքաւոր է ուրիշ աշխատութիւն մը՝ «Տեսութիւն քննական քերականութեան Հայր Արսէն Այտընեան» գիրքը, բաղկացած երեք հարիւր էջերէ։ Կեանքի վերջին տարիներուն աշխատած է Նահապետ Քուչակի տաղերու գիտական հրատարակութեան վրայ^[4]։

Ծանօթագրութիւններ

Խմբագրել

↑ ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}

_1-0">1,00 ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974.}

_1-1">1,01 ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-2">1,02} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-3">1,03} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-4">1,04} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-5">1,05} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-6">1,06} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-7">1,07} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-8">1,08} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-9">1,09} ^{[[:hy:s:Հայկական_սովետական_հանրագիտարան|Հայկական_սովետական_հանրագիտարան]]_/_խմբ._[[:Վիքտոր_Համբարձումեան|Վ. Համբարձումյան]],_[[:Կոստանդին_Խուդաւերդեան|Կ. Խուդավերդյան]]_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1974._1-10">1,10} Հայկական սովետական հանրագիտարան / խմբ. Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1974.

↑ ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1.}_2-0">2,0 ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1._2-1">2,1} ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1._2-2">2,2} ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1._2-3">2,3} ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1._2-4">2,4} ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1._2-5">2,5} ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1._2-6">2,6} ^{Հայկական_համառոտ_հանրագիտարան_—_[[:d:Q124405912|Հայկական_հանրագիտարան_հրատարակչություն]],_1990._—_հատոր 1._2-7">2,7} Հայկական համառոտ հանրագիտարան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.

↑ ^{_—_[[:d:Q26699962|Svenskagravar.se]].}_3-0">3,0 ^{_—_[[:d:Q26699962|Svenskagravar.se]]._3-1">3,1} ^{_—_[[:d:Q26699962|Svenskagravar.se]]._3-2">3,2} De Norayr, NEANDER DE BYSANCE — Svenskagravar.se.

↑ Գառնիկ Ստեփանյան (1973)։ Կենսագրական բառարան, հատոր Ա։ Երեւան: «Հայաստան»։ էջ էջ 199-200

Աղբիւրներ

Խմբագրել

Հայ Հանրագիտակ, Հ․ Մկրտիչ Վարդ․ Պոտուրեան, 1938 Պուքրէշ, Գ․ հատոր, էջ 401-402։

Յղումներ

Խմբագրել

Նորայրի մասին.

Վերցուած է «https://hyw.wikipedia.org/w/index.php?title=Նորայր_Բիւզանդացի&oldid=229049» էջէն