Nedim Saban

Bu söyleşi, Nedim Saban'ın Anadolu Üniversitesi Sanatta Yeterlilik Tezi için, Sayın Genco Erkal ile 27 Temmuz 2019'da yüz yüze bir görüşme olarak yapılmıştır. Söyleşinin sadece kısa bir bölümü tezde kullanılmıştır.
Söyleşi deşifre edildikten sonra Genco Erkal tarafından doğrulanmış ve bu hafta yitirdiğimiz ustanın anısına hiç değiştirilmeden yansıtılmıştır.

Nedim Saban'ın Anadolu Üniversitesi Sanatta Yeterlilik Programı için yaptığı bu çalışma Küçük Sahne'nin olası kapanma tehlikesine karşın  Türkiye Tiyatrosu'ndaki önemini vurgulayan bir araştırma  yazısı, söyleşiler ve bir kısa performansı içerir. Nedim Saban'ın yazıp yönettiği bu performansta Arzu Oruç, Cem Güler, Tunç Efe oynamıştır. Oyun Anadolu Üniversitesi Sanatta Yeterlilik Programı Oyunculuk Yöntemleri Dersi kapsamında Eskişehir'de bir performans olarak sunulmuş, ardından Küçük Sahne'de r video  kaydına alınmıştır.

Performans için hazırlanan  söyleşiler ve kısa videolar için: https://www.youtube.com/watch?v=QPyryLnap0w 

https://www.youtube.com/watch?v=hvzaShHeQOk&t=21s 

https://www.youtube.com/watch?v=3jSjgUxyiT0 

https://www.youtube.com/watch?v=30fXLSPwCF0&t=36s 

https://www.youtube.com/watch?v=WBOcsekKT7o 

https://www.youtube.com/watch?v=WBOcsekKT7o 

https://www.youtube.com/channel/UCHXqV-ERVYDKrTHKqLl4EFA


Kucuk Sahne, one of the oldest independent theatre stages located in Istanbul, Turkey is in the danger of closing its doors. Nedim Saban wrote and directed a short play about the history of this theatre. The performance also included some interviews with Turkish theatre people and a short paper about the importance of Kucuk Sahne in Turkish theatre history.

Anadolu Üniversitesi  Tiyatro Ana Bilim Dalı Sanatta Yeterlilik Programı Oyunculuk Tarihi dersi için  2018 yılında hazırlanan bu makale Türkiye'de Alternatif Tiyatro Hareketi'nin bir incelemesi olup, son yıllarda büyük bir artış gösteren toplulukların ve tiyatromuzdaki zenginleşmenin hız kesmeden artış gösterebilmesi için öneriler sunar. Alternatif Tiyatro kavramını, dünyadaki ve Türkiye'deki örneklere dayanarak inceler, kavram kargaşalarına değinir ve bu dalda çalışan üç önemli isim Yiğit Sertdemir, Mirza Metin, Cem Uslu ile söyleşilerle, alternatif tiyatronun dünü, bugünü ve yarınına ayna tutar.

One of the most distinguished intellectuals, major figures of National Struggle and major women writers of the Turkish Republic, Halide Edib had major contributions to the Turkish Theater. Mostly known for her novels and articles, the writer’s contribution to the Turkish theatre as a playwright, translator, director,actor, theatre critic were emphasized, the effect of her political views, her public persona in Turkish history and her other literary works that inspired her to write the play were analyzed. Her  unstaged  play Masks  and  Souls  (later developed as Masks Or Souls in a different version by the writer) was deeply analyzed in various ways. A method was suggested for a possible production of the play, the text was edited and simplified and a stage reading production was presented at the 20 th.Istanbul Theater Festival. The goal  was to present Halide Edip Adıvar to the theatre community from a different perspective and rediscover  her.

Halide Edib, Türkiye tarihinin en özel milli mücadele kahramanlarındandır. Bir kadın konuşmacı olarak katıldığı Sultanahmet Mitingi, Türk aydınının Anadolu’da  özgürlük mücadelesi vermesinde tetikleyici olmuştur. Ancak milli mücadele sırasında, bir aydın olarak gözlemlediği Anadolu gerçeği karşısında, önce kendisi, ardından Mustafa Kemal’e kadar uzanan liderlerle bir çatışma yaşamıştır. Savaşın eril , yalın ve acımasız gerçeği karşısında, pasifizme kadar uzanan bir yaşam felsefesi edinmiştir.
Cumhuriyetin ilk günlerinde, basının erkek silahşörleri, kendisi hakkında bir linç kampanyası başlatmış,  kadın kimliğiyle ilgili ağır bir nefret söylemi kullanmışlardır. Aydın ve batıya dönük  bir kadın olarak sorguladığı gerçekler nedeniyle persona non grata ilan edilmiştir.
Bu durum , Edib’in öz benliğinde de yasaklı düşüncenin tohumlarını atmıştır. Otobiyografisinin bazı  bölümlerini  İngilizce olarak kaleme almış olması, yazarın  dil ve düşüncenin üzerinde hakim olan eril  kalıpları kırma isteğini yansıtır. Bu nedenle, ilk önce İngilizce olarak  yazdığı tek tiyatro oyununu Türkçeye otosansürlü biçimde çevirmiştir.  Edib, Kurtuluş Savaşı sonrasındaki siyasi görüşleri nedeniyle yurtdışında sürgün hayatı  yaşamış,  düşünceleri nedeniyle linç edilmiştir. Kendisiyle kavgası, kadın haklarının kazanılmasında feminist bir dayanışmanın içinde  aktif olarak yer alamamasına ve edebiyat, siyaset, yaşamda, bastırılmış bir  toplumsal cinsiyetin  davranış kalıplarıyla hareket etmesine  ve düşünmesine neden olmuştur.
Edib, Cumhuriyetin en önemli kadınlarındandır, ancak T.C’nin  kadınların cumhuriyetine evrilmesinde  yaşadığı tıkanıklığın somut bir göstergesidir.
Dr. Nedim Saban, yüksek lisans tezinde  Halide Edib’in Masks Or Souls oyununu, Halide Edib’in sıradışı yaşamı ve düşünce sistematiği içinde ayrıntılı biçimde incelemiştir. Ayrıca, sahnelenmesinin uygun olmadığı  düşüncesiyle raflarda unutulan oyunu geliştirilmiş bir okuma tiyatrosu olarak sergilemiş ve İpek Çalışlar, Prof.Ayşin Candan’ın katıldığı bir Halide Edib Tiyatrosu paneli düzenlemiştir.
Roman Kahramanları Festivali kapsamındaki bildirisinde, yazarın aydın bir kadın olarak portresini yukarıdaki düşünceler çerçevesinde yansıtmıştır.

Anadolu Üniversitesi Sanatta Yeterlilik tezinde mekanlar üzerinden Türkiye Tiyatrosu'ndaki değişim incelenmiş olup, Çevre Tiyatrosu özel bir yer tutmuştur.
Kocamustafapaşa semti, Muhsin Ertuğrul'un düşlediği ve denediği semt tiyatrosu kavramında özel bir yer taşır, ancak bu oluşum devlet tarafından değil, bir göçmen aile tarafından başlatılır.
1970'lerde adı bile bilinmeyen Kocamustafapaşa onlarca tiyatro ve sinemanın perde açtığı, yazlık tiyatroların olduğu bir İstanbul semtine dönüşür. Bu tiyatro hareketi çok kültürlülükle beslenir, semtin sinerjisiyle çoğalır ve semte fayda sağlar. 1980 sonrasında ise kültürel yozlaşmanın bir kurbanı olur. Ancak Kocamustafapaşa'da tiyatro yaşamı kesintilere rağmen devam eder.
Makalede halk tiyatrosu kavramı da sorgulanmaktadır.

1951-2020 YILLARI ARASINDA TÜRKİYE TİYATROSUNDAKİ KİMLİK ARAYIŞININ        TİYATRO MEKÂNLARI ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

Bu tez çalışmasında, Küçük Sahne’nin 1951 yılında kurulmasıyla birlikte yüzünü̈ Batıya çeviren Türkiye tiyatrosunun kimlik arayışı, birbiriyle ilintili olan beş̧ farklı mekân üzerinden incelenmektedir. Araştırma kapsamında, Küçük Sahne, Ses Tiyatrosu, Karaca Tiyatro, Kenter Tiyatrosu ve Çevre Tiyatrosu’nda 1950 ile 2020 yılları arasındaki özel tiyatro hareketi mercek altına alınmıştır. Bu beş̧ mekânın tarihi İstanbul tiyatro tarihinin çok önemli bir bölümüne ayna tutmaktadır. Tarihsel olarak çoğu özel tiyatronun döngüsünde özel yeri bir olan bu mekânlar, yakın tiyatro tarihimizi ve kent belleğini etkilemiştir. Ancak söz konusu mekânlarda oynanan oyunların yarattığı değişim yeterince önemsenmeyerek, oyunların başarıları tekil örneklemelerle sınırlı kalmıştır. Bu tez çalışması, özel tiyatroların, içinde bulundukları zor koşullar ve aidiyet eksikliği nedeniyle tamamlayamadıkları yeniliklerin öncü adımlarını ve kapsamı içindeki tiyatro oyunlarının Türkiye Tiyatrosu’nda değişimi nasıl tetiklediğini ortaya koymayı hedeflemektedir.

Ekteki yazı, tezin Kenter Tiyatrosu bölümünü içerip, Kent Oyuncuları'nın binayı inşa etmesinden tiyatronun kapanması ve yenilenmesine kadar olan süreci inceler, ancak Kent Oyuncularının  ve Kenter Tiyatrosunun tiyatromuzda tetiklediği değişimde yoğunlaşır.

Anadolu Üniversitesi için 2022 yılında hazırlanan 1951-2020 Yılları arasında Türkiye Tiyatrosunda kimlik arayışının tiyatro mekanları üzerinden incelenmesi konulu tezin  önemli bir bölümü Ses Tiyatrosu'nu mercek altına almaktadır. İstanbul'un Meşrutiyet döneminde kurulan ve halen tiyatro olarak var olan Ses Tiyatrosu Kenter Tiyatrosu'nun doğumu,  Dormen ve Ortaoyuncular'ın ustalık dönemlerinin mekanı olmuştur. Tarihi mekanda  burlesk tiyatrodan, operetlere,  çok kültürlü ve çok dilli gösterilerin, Ermeni topluluklarının izi Cumhuriyet dönemini de etkilemiştir. Dönem içinde adı Ses Tiyatrosu'na evrilen tiyatro Muhsin Ertuğrul'un da ilk özel tiyatro deneyimi ve Darülbedayi'nin  dönemsel alternatifi olarak sahneye koyduğu İbsen ve Alman Tiyatrosu'nun çağdaş örneklerini de sahneye taşıdığı bir izdüşümüne sahiptir.  Ferhan Şensoy'un deyimiyle, Ses 1885'in Cumhuriyet tiyatrosuna kadar uzanan devrimsel yapısı tezin öemli bir bölümünü  kapsamakta ve İstanbul tiyatrosunun değişimi üzerine ipuçları içermektedir.

Anadolu Üniversitesi Konservatuarı için hazırlanan "1951-2020 yılları arasında Türkiye Tiyatrosundaki Kimlik Arayışınıyn Tiyatro Mekanları Üzerinden İncelenmesi"konulu tezde, Türkiye'de özellikle 1950 ile 1990 yılları arasında  İstanbul merkezinde filizlenen özel tiyatro hareketinin tetiklediği değişim irdelenmiştir. Tezin ilk bölümü, Türkiye'nin özel tiyatro hareketini mercek altına almış, oynanan oyunlar, kabuk değiştiren tiyatro anlayışının kökenini incelemek ve kronolojik olarak panoramayı, çeşitliliği belirlemeye ayrılmıştır. Bu yazı tezin bu bölümünü kapsayan bir genel bakıştır.

One of the most distinguished intellectuals, major figures of National Struggle and major women writers of the Turkish Republic, Halide Edib had major contributions to the Turkish Theater. Mostly known for her novels and articles, the writer’s contribution to the Turkish theatre as a playwright, translator, director,actor, theatre critic were emphasized, the effect of her political views, her public persona in Turkish history and her other literary works that inspired her to write the play were analyzed. Her  unstaged  play Masks  and  Sous  (later developed as Masks Or Souls in a different version by the writer) was deeply analyzed in various ways. A method was suggested for a possible production of the play, the text was edited and simplified and a stage reading production was presented at the 20 th.Istanbul Theater Festival. The goal  was to present Halide Edip Adıvar to the theatre community from a different perspective and rediscover  her.

Nedim Saban'ın Anadolu Üniversitesi Sanatta Yeterlilik Programı için yaptığı bu çalışma Küçük Sahne'nin olası kapanma tehlikesine karşın  Türkiye Tiyatrosu'ndaki önemini vurgulayan bir araştırma  yazısı, söyleşiler ve bir kısa performansı içerir. Nedim Saban'ın yazıp yönettiği bu performansta Arzu Oruç, Cem Güler, Tunç Efe oynamış, görüntü yönetmenliğini Mert Özkan üstlenmiştir.
Performans için hazırlanan  söyleşiler ve kısa videolar için:
https://www.youtube.com/channel/UCHXqV-ERVYDKrTHKqLl4EFA


Kucuk Sahne, one of the oldest independent theatre stages located in Istanbul, Turkey is in the danger of closing its doors. Nedim Saban wrote and directed a short play about the history of this theatre. The performance also included some interviews with Turkish theatre people and a short paper about the importance of Kucuk Sahne in Turkish theatre history.