პენტაგრაფი
პენტაგრაფი (ძვ. ბერძნ. πέντε, pénte, „ხუთი“ და γράφω, gráphō, „ვწერ“) — ერთი ხმის (ფონემის) ან ხმების შეერთების წარმოსადგენისათვის გამოიყენებული ხუთი ასოს თანმიმდევრობა, რომლებიც არ შეესაბამებიან ცალკეული ასოების მნიშვნელობას. მაგალითად, გერმანულ ენაში პენტაგრაფი tzsch იშვიათ შემთხვევებში წარმოადგენს ხმას t͡ʃ, თუმცა როგორც წესი ამ ფუნქციას ასრულებს შენაერთი tsch. ირლანდიურ ენაში არსებობს პენტაგრაფების მთელი ჯგუფი, ხოლო ინგლისურში, რუსულში, როგორც ენების უმრავლესობაში კი პირიქით, არ არსებობს.
პენტაგრაფების სია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კირილიცაში, რომელიც გამოიყენება კავკასიის ხალხთა ენებისათვის, რომლებშიც არსებობს ხუთი ასოსაგან შემდგარი რამდენიმე თანმიმდევრობა „ძლიერი“ (როგორც წესი, ტრანსკრიპცირებული საერთაშორისო ფონეტიკურ ანბანში, როგორც კირილიცაში გემინალური და დუბლირებული) ლაბიალიზებული თანხმოვნებისთვის. რადგანაც, ორთოგრაფიიდან გამომდინარე, ორივე თავისებურება გასათვალისწინებელია, მათი პენტაგრაფული სტატუსი საეჭვოა.
პენტაგრაფი ххьӀв გამოიყენება არჩიბულ ენაში ხმა [χːˤʷ]-ს წარმოთქმისათვის[1]: ლაბიალიზებული ⟨ххьI⟩ [χːˤ]-სთვის, რომელიც ფარინგალიზირებული ყრუ უვულარული ფრიკატივის ([χˤ]-ის) „ძლიერი“ დუბლიკატია, გამოსახული ტრიგრაფით ⟨хьI⟩. თავის მხრივ იგი ⟨х⟩ ([χ])-ის გაუთვალისწინებელი წარმოებულია.