ჩიმამანდა ნგოზი ადიჩი
ჩიმამანდა ნგოზი ადიჩი | |
---|---|
ადიჩი 2013 წელს | |
დაბადების თარიღი | 15 სექტემბერი, 1977 |
დაბადების ადგილი | ენუგუს შტატი, ნიგერია |
საქმიანობა | მასწავლებელი, პოეტი, რომანისტი, ნოველისტი, არამხატვრული მწერალი და ჟურნალისტი |
ენა | ინგლისური ენა |
ეროვნება | Igbo people |
მოქალაქეობა |
ნიგერია |
ალმა-მატერი | იელის უნივერსიტეტი |
პერიოდი | 2003-დღემდე |
ჟანრი |
პოეზია |
Magnum opus | იისფერი ჰიბისკუსი, Half of a Yellow Sun და Americanah |
ჯილდოები |
მაკართურის სტიპენდია |
გავლენა მოახდინეს | |
საიტი |
chimamanda.com chimamanda.com |
ჩიმამანდა ნგოზი ადიჩი (დ. 15 სექტემბერი, 1977) — ნიგერიელი მწერალი. მისი შემოქმედება როგორც რომანებსა და მოთხრობებს, ასევე არამხატვრულ ტექსტებსაც მოიცავს. ყოველკვირეულმა ბრიტანულმა გამოცემამ The Times Literary Supplement ადიჩი შეაფასა, როგორც „ყველაზე გამოჩენილი კრიტიკულად აღიარებული ახალგაზრდა ინგლისურენოვანი ავტორი, რომელმაც წარმატებით შეძლო ახალი თაობის მკითხველის აფრიკული ლიტერატურით დაინტერესება.“[7]
2008 წელს ადიჩის მიენიჭა მაკარტურის ფონდის სტიპენდია.[8] 2013 წელს მან წიგნის კრიტიკოსთა ეროვნული წრის ჯილდო მიიღო რომანისთვის „ამერიკანა“, რომელიც The New York Times-მა 2013 წლის საუკეთესო 10 წიგნს შორის დაასახელა.
ქართულ ენაზე თარგმნილია მისი წიგნები: „ამერიკანა“, „იისფერი ჰიბისკუსი“ და „ყველანი ფემინისტები უნდა ვიყოთ“.
პირადი ცხოვრება და განათლება
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ადიჩი ნიგერიაში, ენუგუს შტატის ქააქ ენუგუში დაიბადა, ხოლო გაიზარდა საუნივერსიტეტო ქალაქ ნსუკაში.[9] იგი ოჯახში ექვსიდან მეხუთე შვილი იყო. მისი მამა, ჯეიმზ ადიჩი, ნიგერიის უნივერსიტეტში სტატისტიკის პროფესორი იყო, ხოლო დედა, გრეის იფეობა, უნივერსიტეტის პირველი ქალი რეგისტრატორი იყო.[10] ადიჩის ოჯახმა თითქმის ყველაფერი დაკარგა ნიგერიის სამოქალაქო ომის დროს, რომელსაც მისი ორი ბაბუა შეეწირა.[11] ადიჩის ოჯახის საგვარეულო სოფელია აბბა,[12] რომელიც ანამბრის შტატში მდებარეობს.
ადიჩი ნიგერიის უნივერსიტეტის საშუალო სკოლაში სწავლობდა, სადაც რამდენიმე აკადემიური ჯილდო მოიპოვა.[13] საშუალო განათლების მიღების შემდეგ იგი ნიგერიის უნივერსიტეტში ჩაირიცხა, სადაც მედიცინასა და ფარმაციას სწავლობდა. პარალელურად იგი რედაქტორობდა უნივერსიტეტის ჟურნალს The Compass. 19 წლის ასაკში ადიჩი აშშ-ში გადავიდა, რათა დრექსელის უნივერსიტეტში საზოგადოებასთან ურთიერთობისა და პოლიტიკური მეცნიერებების სწავლა დაეწყო.[14] მალევე იგი აღმოსავლეთ კონექტიკუტის სახელმწიფო უნივერსიტეტში გადავიდა[15] და ქალაქ კოვენტრში სამედიცინო პრაქტიკა გაიარა.
2003 წელს ადიჩმა ჯონ ჰოპკინსის უნივერსიტეტი შემოქმედებითი წერის მაგისტრის ხარისხით დაამთავრა,[16] ხოლო 2008 წელს იელის უნივერსიტეტში აფრიკათმცოდნეობის მაგისტრი გახდა.[17] იმავე წელს ადიჩმა მაკარტურის ფონდის სტიპენდია მიიღო, ხოლო 2011 წელს მას რედკლიფის ინსტიტუტის სტიპენდია დაენიშნა.[18]
2016 წელს ადიჩმა ჯონ ჰოპკინსის უნივერსიტეტისგან ჰუმანიტარული მეცნიერებების საპატიო დოქტორის ხარისხი მიიღო.[19][20] 2017 წელს მას იგივე წოდება მიანიჭა ჰავერფორდის კოლეჯმა[21] და ედინბურგის უნივერსიტეტმა.[22] ადიჩი აგრეთვე ამჰერსტის კოლეჯისა და ფრიგურგის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორის ხარისხებს ფლობს.[23][24]
ადიჩმა კათოლიკური აღზრდა მიიღო. იგი თავს კათოლიკედ თვლის, თუმცა მიიჩნევს, რომ მისი ზოგიერთი შეხედულება, განსაკუთრებით ფემინისტურ საკითხებთან დაკავშირებით, წინააღმდეგობაში მოდის რელიგიასთან. 2017 წელს ჯორჯთაურის უნივერსიტეტის ღონისძიებაზე ადიჩმა რელიგიას „ქალთა მიმართ არაკეთილგაწყობილი ინსტიტუცია“ უწოდა.[25] მან აღნიშნა, რომ რელიგია „გამოიყენება შევიწროების გასამართლებლად, რომელიც ეფუძნება იმ იდეას, რომ ქალები არ არიან კაცების თანასწორნი.“[25] ღონისძიებაზე ადიჩმა ნიგერიის ქრისტიან და მუსლიმ ლიდერებს მშვიდობისა და ერთიანობის ქადაგებისკენ მოუწოდა.[26]
ადიჩი მხარს უჭერს ლგბტ პირთა უფლებებს. 2014 წელს, როცა ნიგერიამ ჰომოსექსუალიზმის საწინააღმდეგო კანონი მიიღო, ადიჩი იმ ნიგერიელ მწერლებს შორის იყო, რომლებმაც კანონპროექტი უარყვეს. მან კანონს არაკონსტიტუციური უწოდა და აღნიშნა, რომ ჰომოსექსუალიზმის აკრძალვა უცნაური პრიორიტეტია ისეთი ქვეყნისთვის, რომელსაც არაერთი რეალური პრობლემა აქვს. ადიჩმა განმარტა, რომ დანაშაული მხოლოდ ისაა, რასაც მსხვერპლი მოჰყვება, ხოლო ზრდასრულ ადამიანებს შორის ჰომოსექსუალური ურთიერთობა არ შეიძლება დანაშაულად ჩაითვალოს, შესაბამისად მისი აკრძალვა უსამართლობაა.[27]
სამწერლო კარიერა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]ადიჩმა პირველი ლიტერატურული შთაგონება ჩინუა აჩებესგან მიიღო, როცა 10 წლის ასაკში მისი 1958 წლის რომანი „ყველაფერი ნაცარტუტად იქცევა ბოლოს“ წაიკითხა.
1997 წელს ადიჩმა პოეტური კრებული, ხოლო 1998 წელს პიესა გამოაქვეყნდა. 2002 წელს იგი მოთხრობისთვის „შენ ამერიკაში“ კეინის პრემიის ფინალისტებს შორის დასახელდა. ამავე წელს ადიჩმა მოთხრობით „ჰარმატანის დილა“ BBC-ის მსოფლიო სერვისის მოთხრობების კონკურსში გაიმარჯვა. 2003 წელს მწერალმა მოთხრობისთვის „ამერიკის საელჩო“ ო. ჰენრის პრემია მოიპოვა.
2003 წელს ადიჩმა გამოაქვეყნა პირველი რომანი „იისფერი ჰიბისკუსი“, რომელმაც ფართო კრიტიკული აღიარება დაიმსახურა. რომანი ორანჯის პრემიის ფინალისტებს შორის მოხვდა[28] და კატეგორიაში საუკეთესო დებიუტი ერთა თანამეგობრობის მწერალთა ჯილდოს მფლობელი გახდა.[29] „იისფერი ჰიბისკუსი“ იწყება ციტატით ჩინუა აჩებეს რომანიდან „ყველაფერი ნაცარტუტად იქცევა ბოლოს“.[30]
2006 წელს გამოქვეყნდა მწერლის მეორე რომანი „ნახევრად ყვითელი მზე“, რომელიც ნიგერიის სამოქალაქო ომის შესახებ მოგვითხრობს. რომანის სახელწოდება ბიაფრას რესპუბლიკის დროშიდან მომდინარეობს, რომელმაც ხანმოკლე დროით იარსება. „ნახევრად ყვითელი მზე“ ორანჯისა და ენსფილდ-ვულფის პრემიების მფლობელი გახდა.[31][32] 2013 წელს რომანის მიხედვით ამავე სახელწოდების ფილმი გადაიღეს.[33]
ადიჩის მესამე რომანი „ამერიკანა“ The New York Times-ის მიერ 2013 წლის 10 საუკეთესო წიგნს შორის დასახელდა. რომანი ახალგაზრდა ნიგერიელი ქალის საგანმანათლებლო მიზნით ამერიკაში ემიგრაციის შესახებ მოგვითხრობს.
ადიჩის მოთხრობა „დედაჩემი, შეშლილი აფრიკელი“ კულტურათაშორის დაპირისპირებას ასახავს. მოთხრობაში ტრადიციულ ნიგერიულ კულტურას, სადაც გენდერული როლები ცხადადაა განსაზღვრული, ამერიკული კულტურა უპირისპირედბა, სადაც გენდერული როლების მხრივ მეტი თავისუფლებაა და ახალგაზრდების მიმართ ნაკლები შეზღუდვები არსებობს. მოთხრობაში მწერალი იკვლევს, თუ რა პრობლემებს წარმოქმნის განსხვავებულ გენდერულ როლებსა და ტრადიციებს შორის წარმოქმნილი კულტურული დაპირისპირებები.[34]
2017 წლის მარტში „ამერიკანა“ პროგრამის „ერთი წიგნი, ერთი ნიუ-იორკი“ გამარჯვებული გახდა.[35][36]
2017 წლის აპრილში ადიჩი ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი გახდა.[37]
2020 წელს მწერალმა მოთხრობა „Zikora“ გამოაქვეყნა, რომელიც სექსიზმისა და მარტოხელა დედობის შესახებ მოგვითხრობს.[38][39][40]
2020 წლის ნოემბერში „ნახევრად ყვითელი მზე“ მხატვრულ ლიტერატურაში ქალთა პრემიის ბოლო 25 წლის საუკეთესო გამარჯვებულად დასახელდა.[41][42]
2021 წლის მაისში ადიჩი გამოაქვეყნებს მემუარს მამის სიკვდილის შესახებ „გლოვის ჩანაწერები“.[43]
რესურსები ინტერნეტში
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ოფიციალური საიტი
- TED Speaker — Chimamanda Ngozi Adichie
- Why Are You Here?. Guernica Magazine.
- In the Footsteps of Achebe: Enter Chimamanda Ngozi Adichie. African Writer (15 October 2005).
- „The new face of Nigerian literature?“. BBC News. 2007.
- Michio Kaku, Chimamanda Ngozi Adichie and Angela Hobbs (აუდიო). The Forum. BBC World Service (2008).
- Chimamanda Ngozi Adichie: Commonwealth Lecture 2012 YouTube-ზე. 2012.
- Why Chimamanda Adichie Will Not 'Shut Up'. Frankfurt Book Fair 2018.
- „'I am a pessimistic optimist': Chimamanda Ngozi Adichie answers authors' questions“. The Guardian. 2020.