ხუან რამონ ხიმენესი
ხუან რამონ ხიმენესი (ესპ. xwan raˈmoŋ xiˈmeneθ manteˈkon; დ. 23 დეკემბერი, 1881 — გ. 29 მაისი, 1958) — ესპანელი პოეტი, რომელსაც 1956 წელს ლიტერატურის დარგში ნობელის პრემია გადაეცა[19] „მისი ლირიკული პოეზიისათვის, რომელიც ესპანური ენის მაღალი სულიერებისა და მხატვრული სიწმინდის მაგალითს წარმოადგენს“. ხიმენესის ყველაზე დიდი წვლილი თანამედროვე პოეზიაში „წმინდა პოეზიის“ ფრანგული კონცეფციის მხარდაჭერას უკავშირდება.
ბიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ხუან რამონ ხიმენესი დაიბადა 1881 წლის 23 დეკემბერს, მოგერში, ანდალუსიაში.[20] საშუალო განათლება ანდალუსიაში, საშუალო განათლების ინსტიტუტში La Rábida მიიღო. შემდეგში სევილიის უნივერსიტეტში იურისპრუდენციასა და ხატვას სწავლობდა, თუმცა მომავალში აღარ გამოუყენებია.[21] ხიმენესის ლიტერატურულ მოღვაწეობა გავლენა მოახდინა რუბენ დარიოს შემოქმედებამ და სიმბოლიზმმა.[21] მან პირველი ორი წიგნი 1900 წელს, 18 წლის ასაკში გამოსცა. იმავე წელს მამის გარდაცვალებამ ავტორი დეპრესიაში ჩააგდო და ხიმენესი დროებით საფრანგეთში გადავიდა. 1911-1912 წლებში მან რამდნეიმე ეროტიკული პოემა დაწერა, რომლებშიც რამდენიმე ადგილობრივი ქალიც ასახა. ხუან რამონ ხიმენესის პოემების სხვა მთავარი თემები მუსიკა, ფერები, სიყვარული და ლტოლვა იყო.
ხიმენესი ფსიქიკური დაავადებებითა და დეპრესიით იტანჯებოდა და საფრანგეთსა და მადრიდში მკურნალობდა.[21] თავისი მშობლიური რეგიონი ხიმენესმა მწერლისა და მისი ვირის შესახებ პროზაულ პოემაში პლატერო და მე (1914) აღწერა. 1916 წელს ხიმენესმა აშშში ესპანურენოვან პოეტ ზენობია ქამფრუბიზე იქორწინა, რის შემდეგაც ზენობია მისი შეუცვლელი კომპანიონი გახდა. წყვილი იმავე წელს პორტუგალიაში გადასახლდა.
ესპანეთის სამოქალაქო ომის დროს ხიმენესი და ზენობია პუერტო-რიკოში გადასახლდნენ. ხიმენესი 8 თვით საავადმყოფოში მოათავსეს ღრმა დეპრესიის გამო. მოგვიანებით იგი პუერტო-რიკოს უნივერსიტეტში ესპანური ენისა და ლიტერატურის პროფესორი გახდა. ხიმენესის შემოქმედების გავლენა შეიმჩნევა ჯანინა ბრასკის, რენე მარკესის, ავრორა დე ალბორნოსისა და მანუელ რამოს ოტეროს ნაშრომებში.[22] პატივისცემის ნიშნად უნივერსიტეტის ერთ-ერთი კამპუსი ხიმენესის სახელს ატარებს. ხუან რამონ ხიმენესი ასწავლიდა მაიამის უნივერსიტეტშიც, ფლორიდაში. იქ ყოფნისას დაწერა „Romances de Coral Gables“. ხიმენესი იყო მერილენდის უნივერსიტეტის ესპანური და პორტუგალიური განყოფილების პროფესორიც.
1956 წელს ხუან რამონ ხიმენესმა ლიტერატურის დარგში ნობელის პრემია მიიღო. ორი დღის შემდეგ მისი ცოლი საკვერცხეების კიბოთი გარდაიცვალა. ემოციურად განადგურებული ხიმენესი აღარ გამოკეთებულა და ორი წლის შემდეგ, 1958 წლის 29 მაისს იმავე კლინიკაში გარდაიცვალა, სადაც მისი ცოლი. ცოლ-ქმარი ესპანეთში, ქალაქ მოგერშია დაკრძალული.
მართალია, ხუან რამონ ხიმენესი უმთავრესად პოეტი იყო, თუმცა მისი პროზაული ნაშრომი „პლატერო და მე“ (1917) კარგად გაიყიდა როგორც ლათინურ ამერიკაში, ისე მისი თარგმანი პოპულარული გახდა აშშში. ხიმენესი თავის ცოლთან ერთად თარგმნიდა ირლანდიელი დრამატურგის, ჯონ მილინგტონ სინგის ნაშრომის „ზღვის მხედრები“ (1920) თარგმნაში. ხიმენესის ყველაზე ცნობილი ნაშრომებია: Sonetos espirituales („სულიერი სონეტები“ (1916), Piedra y cielo („ქვები და ცა“, 1919), Poesía, en verso (1923), Poesía en prosa y verso (1932), Voces de mi copla („ჩემი სიმღერის ხმები“, 1945) და Animal de fondo (1947). 1903-1953 წლებში დაწერილი 300 ლექსი ინგლისურად ელოიზ როჩმა თარგმნა. კოლექცია 1962 წელს გამოქვეყნდა.
ხიმენესი პოპულარულ კულტურაში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- რეი ბრედბერის რომანის, 451º ფარენჰაიტით (1953) ეპიგრაფი „ხაზიან ქაღალდს თუ მოგცემენ, შეაბრუნე და გარდიგარდმო დაწერე“ ხუან რამონ ხიმენესის შემოქმედებიდანაა აღებული.[23]
- 1968 წლის ესპანელმა კინორეჟისორმა, ალფედო კასტელიონმა ხიმენესის რომანის, „პლატერო და მე“, მიხედვით იმავე სახელწოდების ფილმი გადაიღო.
- ესპანური ბენდის სახელწოდება „Platero y tú“ ხიმენესის შემოქმედებიდანაა აღებული.
- ესპანეთში რამდენიმე ქუჩას ხიმენესის სახელი ჰქვია, მათ შორის მადრიდსა[24] და ვალენსიაშიც.[25]
ბიბლიოგრაფია[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- de Albornoz, Aurora, ed. 1980. Juan Ramón Jiménez. Madrid: Taurus.
- Blasco, F. J. 1982. La Poética de Juan Ramón Jiménez. Desarrollo, contexto y sistema. Salamanca.
- Campoamor González, Antonio. 1976. Vida y poesía de Juan Ramón Jiménez. Madrid: Sedmay.
- Campoamor González, Antonio. 1982. Bibliografía general de Juan Ramón Jiménez. Madrid: Taurus.
- El Cultural. 14 Jun 2007. Los poemas eróticos de Juan Ramon Jiménez. Aparece Libros de amor. Conoce los poemas del JRJ más lujurioso
- Diario de Córdoba. 6 Jan 2007. ´Libros de amor´ descubre a un Juan Ramón Jiménez erótico დაარქივებული 2011-07-21 საიტზე Wayback Machine.
- Díez-Canedo, E. 1944. Juan Ramón Jiménez en su obra. México City.
- Guardian (London). 19 Jun 2007. My sex in the convent - by Nobel poet
- Font, María T. 1973. Espacio: autobiografía lírica de Juan Ramón Jiménez. Madrid.
- Guerrero Ruiz, J . 1961. Juan Ramón de viva voz. Madrid.
- Gullón, R. 1958. Conversaciones con Juan Ramón Jiménez. Madrid.
- Jensen, Julio, 2012, The Poetry of Juan Ramón Jiménez. An Example of Modern Subjectivity. Copenhagen.
- Juliá, M. 1989. El universo de Juan Ramón Jiménez. Madrid.
- Olson, P.R. 1967. Circle of Paradox: time and essence in the poetry of Juan Ramon Jimenez. Baltimore.
- Palau de Nemes, G. 1974. Vida y obra de Juan Ramón Jiménez. 2/e. 2 v. Madrid: Gredos.
- Predmore, Michael P. 1966. La obra en prosa de Juan Ramón Jiménez. Madrid: Gredos.
- Salgado, M. A. 1968. El arte polifacético de las caricaturas líricas juanramonianas. Madrid.
რესურსები ინტერნეტში[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
- Juan Ramón Jiménez — ნამუშევრები პროექტ „გუტენბერგზე“
- ხუან რამონ ხიმენესი — ნამუშევრები საიტზე LibriVox (უფასო აუდიო წიგნები)
- ხუან რამონ ხიმენესი — ნამუშევრები საიტზე Internet Archive
- Fundacion Casa-Museo Zenobia y Juan Ramón Jiménez
- Nobel Prize Acceptance Speech
- ხუან რამონ ხიმენესი — Find a Grave-ზე
- ხუან რამონ ხიმენესი კინოფილმების ინტერნეტ-მონაცემთა ბაზაში
- Juan Ramon Jimenez recorded at the Library of Congress for the Hispanic Division’s audio literary archive on May 17, 1947, Sept. 29, and Dec. 8, 1949
