Иран президенті
| Иран Ислам Республикасының Президенті رئیسجمهور ایران | |
 Иран Президенті Әкімшілігінің эмблемасы | |
| Басқару түрі | |
|---|---|
| Ресми резиденциясы |
Пастер көшесі, Тегеран |
| Тағайындалды | |
| Өкілеттігінің мерзімі |
Төрт жыл, қатарынан бір рет жаңартылады |
| Орынбасары | |
| Лауазым пайда болды |
4 ақпан 1980 |
| Лауазымдағы алғашқы қызметші | |
| Сайты | |
Иран президенті (парсы: رئیسجمهور ایران, Rayis Jomhur-e Irān) — Иран Ислам Республикасының үкімет басшысы және Жоғарғы көсемнен кейінгі екінші ең жоғарғы лауазымы. Тұңғыш президент, Әбілхасан Банисадр, 1980 жылы сайланды. Қазіргі президент — Масуд Пезешкиан, ол 2024 жылғы шілдеде сайланғалы қызметте.
Өкілеттіктері және міндеттері
[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Президент Парламентте ант бергенге дейін Жоғарғы көсемнің ресми мақұлдауын алуы қажет, ал Жоғарғы көсем сайланған президентті парламент импичмент жариялаған немесе Жоғарғы Сот конституциялық құқық бұзушылыққа кінәлі деп таныған жағдайда қызметінен босатуға құқылы.[1] Президент елдің мемлекет басшысы қызметін атқаратын Жоғарғы Көшбасшыға жауап береді және оның жарлықтарын орындайды.[2][3] Басқа елдердегі атқарушы биліктен айырмашылығы, Иран президенті үкіметті басқармайды, ол түптеп келгенде Жоғарғы көсемнің тікелей қарамағында.[2][3] Сайлау алдында президенттікке кандидат болу үшін үміткерлерді Сақшылар кеңесі бекітуі керек. Сақшылар кеңесінің мүшелерін жоғарғы көсем сайлайды.[4] Иран президенті тікелей дауыс беру арқылы төрт жылдық мерзімге сайланады және қатарынан екі мерзімнен артық сайлауға түсуге рұқсат етілмейді.
Президенттің міндеттеріне Жоғарғы көсем бақылауы мен бекітуіне жататын мыналар кіреді:[5]
- Үкіметтің атқарушы тармағының екінші қолбасшысы (Жоғарғы көсемнен кейін) және министрлер кабинетінің төрағасы
- Иран армиясы бас қолбасшысының орынбасары
- Парламент қабылдағаннан кейін елде төтенше жағдай жариялайды (Соғыс жағдайын жариялауға тыйым салынады)
- Ұлттық қауіпсіздік жоғарғы кеңесін басқарады
- Мәдени төңкерістің жоғарғы кеңесіне басшылық етеді
- Иран Бірінші вице-президентін және басқа да вице-президенттерді тағайындайды
- Министрлер кабинетінің мүшелерін Парламент депутаттығына ұсына алады
- Барлық шетел елшілерін жібереді және қабылдайды
- Жарлық шығарады
- Елге сіңірген еңбегі үшін медаль наградтайды
- Парламент бекіткеннен кейін шарттарға, хаттамаларға, келісім-шарттарға қол қояды
- Референдум нәтижелеріне және парламент пен сот органдары бекіткен заңнамаға қол қояды
Президенттер тізімі
[өңдеу | қайнарын өңдеу]Бірінші Конституциясы (1979–1989)
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| № | Президент | Өкілеттігі | Саяси партиясы |
Сайлауы | Бұрынғы қызметі |
Премьер-министрі | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Бастады | Аяқтады | Ұзақтығы | |||||||
| 1 | 
|
Әбілхасан Банисадр سید ابوالحسن بنیصدر (1933–2021) 
|
25 қаңтар 1980 |
21 маусым 1981 |
1 жыл, 138 күн |
Партиясыз | 1980 | Қаржы министрі (1979–1980) |
Мұхаммед Әли Раджаи |
| 2 | 
|
Мұхаммед Әли Раджаи محمدعلی رجائی (1933–1981) 
|
2 тамыз 1981 |
30 тамыз 1981 |
28 күн | ИРП | шілде 1981 |
Премьер-министр (1980–1981) |
Мұхаммед Джавад Бахонар |
| 3 | .jpg)
|
Әли Хаменеи علی خامنه ای (1939 туған) 
|
3 қазан 1981 |
2 тамыз 1989 |
7 жыл, 311 күн |
ИРП ПДБҚ |
қазан 1981 1985 |
Парламент депутаты (1980–1981) |
Мир-Хосейн Мусави |
Екінші Конституциясы (1989 жылдан бері)
[өңдеу | қайнарын өңдеу]| № | Президент | Өкілеттігі | Саяси партиясы |
Сайлауы | Бұрынғы қызметі |
Бірінші вице-президенті | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Бастады | Аяқтады | Ұзақтығы | |||||||
| 4 | .jpg)
|
Акбар Рафсанджани اکبر هاشمی رفسنجانی (1934–2017) 
|
16 тамыз 1989 |
2 тамыз 1997 |
7 жыл, 352 күн |
ПДБҚ | 1989 1993 |
Парламент спикері (1980–1989) |
Хасан Хабиби |
| 5 | 
|
Мұхаммед Хатами محمد خاتمی (1943 туған) 
|
3 тамыз 1997 |
2 тамыз 2005 |
8 жыл | ЖДБҚ | 1997 2001 |
Мәдениет министрі (1982–1992) |
Хасан Хабиби Мұхаммед-Реза Ареф |
| 6 | 
|
Махмұд Ахмадинежад محمود احمدینژاد (1956 туған) 
|
3 тамыз 2005 |
3 тамыз 2013 |
8 жыл | ИИҚО | 2005 2009 |
Тегеран мэрі (2003–2005) |
Парвиз Давуди Эсфандияр Рахим Машаи Мұхаммед Реза Рахими |
| 7 | 
|
Хасан Рухани حسن روحانی (1948 туған) 
|
3 тамыз 2013 |
3 тамыз 2021 |
8 жыл | МДП | 2013 2017 |
Ұлттық қауіпсіздік жоғарғы кеңесінің хатшысы (1989–2005) |
Эсхак Джахангири |
| 8 | _(cropped).jpg)
|
Ибраһим Раиси ابراهیم رئیسی (1960–2024) 
|
3 тамыз 2021 |
19 мамыр 2024 |
2 жыл, 290 күн |
ПДБҚ | 2021 | Сот билігінің басшысы (2019–2021) |
Мұхаммед Мохбер |
| м.а. | 
|
Мұхаммед Мохбер محمد مخبر (1955 туған) 
|
19 мамыр 2024 |
6 шілде 2024 |
48 күн | Партиясыз | — | Вице-президент (2021 жылдан) |
— |
| 9 | .jpg)
|
Масуд Пезешкиан مسعود پزشکیان (1954 туған) |
6 шілде 2024 |
Қазіргісі | Партиясыз | 2024 | Парламент депутаты (2008–2024) |
кейін белгілі болады | |
Дереккөздер
[өңдеу | қайнарын өңдеу]- ↑ Erdbrink, Thomas. Iran's supreme leader floats proposal to abolish presidency (ағыл.), Washington Post (25 October 2011). Тексерілді 16 маусымның 2021. Мұрағат көшірмесі 21 желтоқсанның 2019 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ a b Конституцияның 110-бабы
- ↑ a b Axel Tschentscher ICL - Iran - Constitution. Servat.unibe.ch. Тексерілді, 9 шілде 2019. Мұрағат көшірмесі 21 тамыздың 2018 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Council of Guardians | Definition, Role, Selection, & History (ағыл.).
- ↑ functions (ағыл.). president.ir. Тексерілді, 22 маусым 2024. Мұрағат көшірмесі 24 қарашаның 2020 Wayback Machine мұрағатында