I Әбділмәжит

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет
Навигацияға өту Іздеуге өту

I Әбділмәжит
осман. عبد المجيد اول‎ — Abd ül-Mecîd-i evvel
Мүміндер әмірі
Екі киелі қаланың қызметкері
I Әбділмәжит
Лауазымы
Ту
Ту
Османлы мемлекетінің 31-ші сұлтаны
Ислам халифатының 96-шы халифі
1 шілде 1839 — 25 маусым 1861
(Лақап аты Танзиматшы I Әбділмәжит)
Ізашары II Махмұт
Ізбасары Әбділғазиз
Өмірбаяны
Діні Ислам
Дүниеге келуі 23 сәуір 1823 (1823-04-23)
Константинополь, Османлы мемлекеті
Қайтыс болуы 25 маусым 1861 (1861-06-25) (38 жас)
Константинополь, Османлы мемлекеті
Жерленді I Әбділмәжит мазары, Ыстамбұл
Династия Османлы әулеті
Әкесі II Махмұт
Анасы Безмиалем сұлтан
Жұбайы Серуетседа қатынәпенді
Севкефза қатынәпенді
Хошияр қатынәпенді
Тірімүжгян қатынәпенді
Вердижанан қатынәпенді
Гүлжамал қатынәпенді
Рахима Пересту қатынәпенді
Гүлістан қатынәпенді
Дүздіділ қатынәпенді
Безмара қатынәпенді
Махитап қатынәпенді
Балалары Ұлдары:
V Мұрат
II Әбділхамит
V Мехмет
Ахмет Кемеледдин әпенді
Мехмет Бұрханеддин әпенді
Ахмет Нұреддин әпенді
Сүлеймен Сәлім әпенді
VI Мехмет
Қыздары:
Фатима сұлтан
Рафия сұлтан
Жәмиля сұлтан
Мүнира сұлтан
Бехиже сұлтан
Нәдиля сұлтан
Медихе сұлтан
Маржан сұлтан
Қолтаңбасы Қолтаңбасы
I Әбділмәжит Ортаққорда

I Әбділмәжит (осман. عبد المجيد اول‎ — Abd ül-Mecîd-i evvel; 23 сәуір 182325 маусым 1861) — Османлы мемлекетінің 31-ші сұлтаны, Ислам халифатының 96-шы халифі.

I Әбділмәжит тұсында Османлы мемлекетінің мемлекеттік туы мен әнұраны қабылданды, мұсылман болмаған азаматтар әскерде қызмет ету құқығын алды, Османлы заңнамасы Наполеон кодексі үлгісімен өзгертілді, темір жол мен телеграф пайда болды.

Танзиматшы I Әбділмәжит

I Әбділмәжит 1823 жылы османлы елордасы Константинопольде османлы сұлтаны II Махмұт шаңырағында дүниеге келді.

Қожа Мұстафа Рәшіт паша кеңесімен "Шәріп Хат" (осман. خط شريف‎ — Hatt-ı Şerîf) атты құжат шығарып, сол құжат бойынша османлы азаматтарына теңдікті және олардың мүліктері мен өмірлеріне қожайындық ету секілді бұрынғы сұлтандық құқықтан бас тартуын жариялады. Сұлтан ұстанымды мінез иесі болмады және қоршаған адамдардың ықпалында болды, сондықтан жүргізген жаңартпалары жүйесіз болды.

Сыртқы саясат

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Одақтастар: I Әбділмәжит, Виктория және III Наполеон (солдан оңға қарай)

Британ үкіметінің қарсылығына қарамастан, 1840 жылдары сұлтан Ирландиядағы ашаршылық кезінде ирландықтарға ақшамен және нанмен көмектесті.

1850 жылы сұлтан, Ұлыбритания қолдауымен, 1848 жылғы төңкерістегі поляк төңкерісшілерін Аустрия мен Ресейге тапсыруға бас тартты. Жауап ретінде аустриялықтар 1852 жылы османлыларды Черногориядан қуып жіберді.

Қырым соғысы

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1850 жылдарының басында православиеліктер мен католиктерде Құдыстағы киелі жерлер үшін жанжал басталды. Осы шіркеулердің жанжалына І Николай мен III Наполеон кірісті. Бұл тайталас мәмілегерлік патқа әкеп соқты, османлылар Ұлыбритания мен Францияның қолдауымен Ресейге соғыс ашты. Осылайша Қырым соғысы басталды. Бұл соғыс басында ресейліктерді әлсіздендірген, бірақ 1860 жылдан бастап Ресей флоты жаңартылды, Қара теңіздегі бекіністер қайта салынды, ал 1870 жылдан кейін тіпті 1856 жылғы Париж бітім шартына сәйкес шектеулерге бағынбай бастады.

Соңғы жылдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

1856 жылдың 30 наурызында жасалған Париж бітім шартына христиандар да, мұсылмандар да қанағаттанбады. Босния, Болгария және Албания секілді елдерде көтерілістер болды, Дамаск пен Ливанда христиандардың қырғыны болды.

1858 жылы I Әбділмәжит сұлтандық қазынаның дағдарысын жариялады. Сұлтан халық алдында масқараға ұшырады. Бұл сәтсіздіктер оның еңсесін түсірді, сұлтан мемлекеттік істерге енді араласпады, өз уақытын көбінесе сарайда өткізді. Араққұмарлық пен құмарпаздық оның нашар денсаулығын одан әрі нашарлатты. 1861 жылдың 25 маусымында I Әбділмәжит туберкулезден қайтыс болды. Мәйіті өзіне арнап салынған I Әбділмәжит мазарында жерленді.

Садрағзамдары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Есімі Қызмет атқарған мерзімі Уақыты
213 Мехмет Әмин Рауып паша 1 шілде 18398 шілде 1839 7 күн
214 Қожа Қысырау Мехмет паша 8 шілде 183929 мамыр 1841 1 жыл 10 ай
215 Мехмет Әмин Рауып паша 29 мамыр 18417 қазан 1841 5 ай
216 Топал Ізетті Мехмет паша 7 қазан 18413 қыркүйек 1842 11 ай
217 Мехмет Әмин Рауып паша 3 қыркүйек 184230 маусым 1846 3 жыл 9 ай
218 Қожа Мұстафа Рәшіт паша 30 маусым 184628 сәуір 1848 1 жыл 10 ай
219 Ибраһим Сәрім паша 28 сәуір 184813 тамыз 1848 4 ай
220 Қожа Мұстафа Рәшіт паша 13 тамыз 184827 қаңтар 1852 3 жыл 5 ай
221 Мехмет Әмин Рауып паша 27 қаңтар 18527 наурыз 1852 2 ай
222 Қожа Мұстафа Рәшіт паша 7 наурыз 18527 тамыз 1852 5 ай
223 Мехмет Әмин Әли паша 7 тамыз 18524 қазан 1852 2 ай
224 Дамат Мехмет Әли паша 4 қазан 185214 мамыр 1853 7 ай
225 Мұстафа Наили паша 14 мамыр 185330 мамыр 1854 1 жыл 16 күн
226 Кипрлі Мехмет Әмин паша 30 мамыр 185424 қараша 1854 6 ай
227 Қожа Мұстафа Рәшіт паша 24 қараша 18544 мамыр 1855 6 ай
228 Мехмет Әмин Әли паша 4 мамыр 18551 желтоқсан 1856 1 жыл 7 ай
229 Қожа Мұстафа Рәшіт паша 1 желтоқсан 18562 тамыз 1857 9 ай
230 Мұстафа Наили паша 2 тамыз 185723 қазан 1857 2 ай
231 Қожа Мұстафа Рәшіт паша 23 қазан 18577 қаңтар 1858 3 ай
232 Мехмет Әмин Әли паша 7 қаңтар 18588 қазан 1859 1 жыл 9 ай
233 Кипрлі Мехмет Әмин паша 8 қазан 185924 желтоқсан 1859 2 ай
234 Мүтержім Мехмет Рүшді паша 24 желтоқсан 185927 мамыр 1860 6 ай
235 Кипрлі Мехмет Әмин паша 27 мамыр 186025 маусым 1861 1 жыл 1 ай
Ұлы Османлы Мемлекетінің сұлтандары
Ізашары
II Махмұт
I Әбділмәжит
1 шілде 183925 маусым 1861
Ізбасары
Әбділғазиз
I Осман · Орхан · I Мұрат · I Баязит · Сұлтанаралық · I Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Мұрат · II Мехмет · II Баязит · I Сәлім · I Сүлеймен · II Сәлім · III Мұрат · III Мехмет · I Ахмет · I Мұстафа · II Осман · I Мұстафа · IV Мұрат · Ибраһим · IV Мехмет · II Сүлеймен · II Ахмет · II Мұстафа · III Ахмет · I Махмұт · III Осман · III Мұстафа · I Әбділхамит · III Сәлім · IV Мұстафа · II Махмұт · I Әбділмәжит · Әбділғазиз · V Мұрат · II Әбділхамит ·
V Мехмет · VI Мехмет · II Әбділмәжит (соңғы халиф)
Әулет · Шежіре · Санат