Главна страница

Добре дојдовте на Википедија

слободната енциклопедија што може секој да ја уредува
имаме 145.542 статии на македонски јазик

Избрана статија за оваа седмица

Кориолисова сила — закривиување на предметите во движење кога тие се разгледуваат во вртежен појдовен систем. Во појдовен систем со вртење во насока на стрелките, закривеноста е на лево од движењето на предметот, додека пак вртењето во насоката спротивна на насока на часовникот, закривеноста ќе биде кон десно. Иако препознаена од останатите, математичкиот израз за Кориолисовата сила се појаваува прв пат во научна статија во 1835 година напишана од францускиот научник Гаспар-Гистав Кориолис, како дел од теоријата за воденичарски тркала. Во почетоците на XX век, поимот Кориолисова сила почна да се употребува во поврзаност со метеорологијата.

Њутновите закони за движењето го опишуваат движењето на предметите во (незабрзувачки) инерцијални системи. Кога Њутновите закони се пренесени во истовремен вртежен појдовен систем, се појавуваат Кориолисовата и центрифугалната сила. Двете сили се пропорционални во однос на масата на предметот. Кориолисовата сила пропорционална на стапката на вртење и центрифугалната сила е пропорционална на квадратот на тоа движење. Кориолисовата сила дејствува во насока нормална на оската на вртење и брзината на телото во вртежен систем и è пропорционална на брзината на предметот во вртежен систем. Центрифугалната сила дејствува нанадвор во радијална насока и е пропорционален на растојанието на телото од оската на вртежниот систем. Овие дополнителни сили се наречени инерцијални сили, замислени сили или „псевдосили“. Тие ја дозволуваат Њутновите закони за вртежни системи. Тие се чинителите на исправка кои не постојат при незабрзувачки или инерцијални појдовни системи. (Дознајте повеќе...)

архива · наредни избрани статии · критериуми

Слика на денот
Вечерен поглед на Карловата црква во Виена, посветена на св. Карло Боромејски.
други избрани слики

Дали сте знаеле…

Занимливости од содржините на Википедија:

...дека врвот Тумба на Беласица е тромеѓа помеѓу Вардарска, Егејска и Пиринска Македонија?
... дека тектонските плочи ги открил германскиот научник Алфред Вегенер во 1912 година?
... дека хемискиот елемент ниобиум (Nb) е наречен по нимфата Ниоба, ќерка на митскиот крал Тантал?
... дека градот Гелзенкирхен во Германија е привремено преименуван во „Свифткирхен“ во чест на концеритете на Тејлор Свифт во јули 2024 година?
... дека Гагаузите се православен народ генетски најблизок со Македонците, чиј туркиски идентиет е вештачки конструкт произлезен од јазична асимилација?
... дека Сонцето сочинува 99,8 % од масата на Сончевиот Систем?
... дека Белскиот даб во манастирот „Св. Илија“ на Осогово е прогласен за споменик на природата?
... дека во историјата постоеле преку 40 антипапи?
... дека споменикот „Валхала“ кај Регенсбург е здание во облик на антички храм кое ги чествува великаните од историјата на германските народи?
... дека Скопска Црна Гора е наречена „Скопска“ за да се различи од истоимената планина помеѓу Серско и Драмско во североисточна Беломорска Македонија?
... дека Полска-Литванија била една од најголемите држави во Европа и постела повеќе од два века?
... дека вредностите на водородниот показател (pH) за киселост или базност се логаритамски?
... дека областа Барања е поделена помеѓу Унгарија и Хрватска?
... дека стапчињата за јадење влегле во широка употреба дури за време на династијата Минг (XIV-XVII век), иако постоеле со илјадалетија?
... Џон Кабот (Џовани Кабото) е првиот европски откривач на Северна Америка, не сметајќи ги Викинзите?
... Тајане е македонски календарски обичај поврзан со празникот раѓањето на Јован Крстител?
... покрај аритметичката и геометриската средина, модусот, медијаната, и просекот се видови на средна вредност?
... дека првата банкнота во Европа е издадена во Шведска во 1661 година?
... дека највисоката планина во Австралија е наречена по полско-литванскиот национален херој Тадеуш Кошќушко?
... дека самопрогласената Баварска Советска Република постоела помалку од еден месец?
... дека Кузман Шапкарев му бил зет на Димитар Миладинов?
... дека стоболката (Spermophilus citellus) е така наречена поради народното верување дека лечи од сто болести?
... дека Удовскиот Остров на реката Вардар е најголемиот речен остров во Македонија и втор по површина во земјата?
... дека според преданието, средновековниот утврден град Женско во Кукушко бил така наречен бидејќи имал толку силни кули и бедеми, што можеле да го бранат жени?
... дека разбојот на Жозеф Мари Жакар од 1805 г. работел на програми со дупчени картички и послужил како основа за развојот на сметачите?
... дека Кристофер Колумбо никогаш не стапнал на самиот северноамерикански континент?
...дека во 843 г. Франкија е поделена на три дела помеѓу синовите на Лудвиг Побожниот, внуци на Карло Велики, и дека од овие кралства потекнуваат денешните земји Германија, Франција и Италија?
... дека во делото „Математички начела“ (Principia Mathematica), Бертранд Расел и Алфред Н. Вајтхед даваат доказ дека 1+1=2?
... дека баобабот во своето стебло складира до 120.000 литри вода?
... дека Турку останал најголем град во Финска дури и кога три четвртини од него изгореле во пожар?
... дека половината сојузни држави на САД носат имиња добиени од домородните американски јазици?

архива · предложете факт

На денешен ден…

Денес е 1 август 2024 г.

Настани:

30 п.н.е.	Октавијан (подоцна познат како Август) ја освоил Александрија во Египет.
527	Јустинијан I станал самостоен владетел на Византиското Царство.
1291	Со потпишувањето на Федералната повелба, основана е Швајцарската Конфедерација.
1492	Фернандо II Арагонски и Изабела I Кастиљска ги протерале Евреите од Шпанија.
1498	Кристофер Колумбо станува првиот Европеец што ја посетува Венецуела.
1834	Ропството е укинато во Велика Британија.
1902	САД ги откупиле правата на Панамскиот Канал од Франција.
1944	Ана Франк го пишува последниот запис во својот „Дневник“.
1960	Исламабад е прогласен за главен град на Пакистан.
1981	Во 12:15 ч. напладне, спотот за песната Video Killed The Radio Star („Спотот ја уби радиоѕвездата“) од Баглс станува првиот спот емитуван на MTV, една од најпознатите телевизии посветени на музиката и современата поп-култура.
2012	Пуштена во погон хидроелектраната „Света Петка“ на реката Треска.

Родени:

1744	Жан Батист Ламарк — француски природнонаучник и филозоф.
1815	Ричард Хенри Дана — американски писател и адвокат.
1819	Херман Мелвил — американски писател, есеист и поет.
1893	Александар — крал на Грција.
1899	Џими Ејнџел — американски воздухопловец.
1919	Димко Најдов — македонски револуционер.
1933	Ко Ун — јужнокорејски поет, добитник на „Златен венец“ на Струшките вечери на поезијата.
1941	Натали Делон — француска глумица.
1942	Џери Гарсија — американски рок-музичар, член на групата Грејтфул дед (Grateful Dead).
1952	Зоран Ѓинѓиќ — премиер на Србија.
1953	Богдан Диклиќ — српски глумец.
1953	Роберт Креј — американски блуз-музичар.
1954	Тревор Бербик — јамајски и канадски боксер.
1960	Чак Д — американски рапер, член на групата Паблик енеми (Public Enemy).
1960	Професор Гриф — американски рапер, член на групата Паблик енеми.
1961	Дани Блинд — холандски фудбалер и тренер.
1963	Кулио — американски рапер.
1965	Сем Мендес — англиски режисер.
1967	Нехат Беќири — македонски сликар.
1976	Нванкво Кану — нигериски фудбалер.
1984	Бастијан Швајнштајгер — германски фудбалер.
1984	Франческо Гаваци — италијански велосипедист.
1988	Немања Матиќ — српски фудбалер.
1993	Маријано Дијас — шпанско-доминикански фудбалер.
1994	Доменико Берарди — италијански фудбалер.

Починале:

1137	Луј VI Дебелиот — крал на Франција.
1402	Едмунд — прв Војвода од Јорк.
1464	Козимо де Медичи — владетел на Фиренца.
1911	Едвин Остин Абел — американски уметник.
1944	Климе Кордоски — македонски борец.
1966	Чарлс Витмен — американски масовен убиец.
1967	Ричард Кан — австриски хемичар и Нобелов лауреат.
1968	Мито Хаџивасилев - Јасмин — македонски револуционер — новинар и публицист.
1990	Греам Јанг — британски сериски убиец, попознат како „Чајниот трујач“.
1997	Свјатослав Рихтер — руски пијанист.
2001	Рахим Беќири — член на ОНА.
2005	Фад бин Абдул Азис — крал на Саудиска Арабија.

Што е Википедија?

Википедија е енциклопедија напишана преку соработка на многу од нејзините читатели. Таа е посебен вид на мрежно место, наречено вики, што го прави придонесот кон неа брз и лесен.

Сакате да помогнете?
Започнете со нашиот вовед!

Содржина и помош

почетен курс · помош · кратко упатство · превод на статија · вашата прва статија · селска чешма · викисредби · начела и напатствија · категориски индекс · избрана содржина · добри статии · нови статии · потребни статии

Тематски портали

Природни науки
астрономија · биологија · геологија · екологија · информатика · математика · логика · медицина · физика · хемија

Општествени науки
археологија · економија · историја · митологија · политика · право · психологија · социологија · филозофија

Географија
Азија · Африка · Антарктик · Европа · Јужна Америка · Океанија · Северна Америка

Технологија и применети науки
индустрија · семрежје · инженерство · земјоделство · општење · образование · транспорт

Уметност и култура
архитектура · мода · јазици · кулинарство · ликовна уметност · книжевност · музика · религија · спорт · драмска уметност · телевизија · филмска уметност

Други области

Селска чешма — централниот форум за дискусија на Википедија, место каде што можете да поставувате прашања и да давате коментари.
Портал на заедницата — проекти, ресурси и активности за сите кои сакаат да се вклучат во проектот.
На други јазици — Википедија е повеќејазичен проект. Освен на македонски, Википедија е достапна и на преку 300 други јазици.

Братски проекти

Википедија е проект на Фондацијата Викимедија — непрофитна организација која опфаќа и други проекти:

	Ризница Складиште на слики, снимки и други мултимедијални содржини
	Викивести Вести со права за слободна употреба
	Викиречник Речник и лексикон
	Викицитат Збирка на цитати
	Викикниги Учебници и прирачници со права за слободна употреба
	Викиизвор Библиотека на дела со права за слободна употреба
	Викивидови Именик на видови
	Викиуниверзитет Материјали и активности за учење со права за слободна употреба
	Мета-вики Усогласување на проектот „Викимедија“
	Википодатоци База на слободни знаења
	Википатување Отворен туристички водич

најгоре · превчитај ја страницава · статистики · односи со јавноста · пријавете неправилност · village pump