Afriko
Tiu ĉi artikolo enhavas Volapukajn malnovaĵojn, legi ĝin estas preskaŭ neebla, redakti ĝin bezonos aŭtorizon de Ĉifalo.
Plibone manĝu vian kaĉon, avĉjo!
"Bone tiu sidas, al kiu la sorto ridas"
- ~ Zamenhof ironie pri Afriko
"Afriko estas multe pli proksima ol Miĉigano"
- ~ Usonano pri Afriko
"Afriko estas fiaskego multloke"
- ~ Eŭropulo pri Afriko
"Norvegoj ĝenerale ja pritraktas Afrikon kiel unu lando, do ne surpriziĝu"
- ~ Norvego pri Afriko
"Ne temos pri danco, manĝo aŭ alia etnografiaĵo"
- ~ Milokula Kato pri ĉi tiu artikolo
"Sudafriko blokas la rapidan manieron de adopto de la Office Open XML. Aha!"
- ~ Cindy McKee nerde pri Afriko
"Afrika mondo milito - kio estas tio?"
"Mi ne estas fakulo pri Afriko, kaj la tucioj kaj hutuoj ne interesas min"
- ~ germano pri Afriko
"Espero estas speco de malespero"
- ~ Hans-Georg Kaiser pri tute alia afero
"Mi ne celas alian lingvon. Mi celas nur Esperanton, kaj ĝi restu simpla, senescepta kaj lernebla ankaŭ por ĉinoj"
- ~ Renato Corsetti pri Afriko
Afriko, propralingve Fikop, signifas: regiono de Afriko, kiu ampleksas Afrikon, kiu estas la plej granda afrika kontinento. Ĝi havas areon 30.065.000 km³, kio prezentas 203 % de la suma surfaco de dezertoj sur Tero. Afriko estas simbolo de malriĉeco, tamen Eŭropa Unio kopiis ĝian flagon.
Nuna Afriko estas tre moderna, mastrumado de homaj rimedoj estas faritaj per blogoj.
Geografio[redakti]
★
Kara kolego kaj amiko!
Hodiaŭ por ni estas memkompreneble, ke Afriko estas grandega lando sude de Eŭropo.
Sporto[redakti]
Kun granda ĝojo kaj entuziasmo ni sciiĝis, ke nordamerika ĵurnalisto tute prave asertis: Ĉu?
Kaj tamen, ni ne estas kontentaj.
Historio[redakti]
Estas do ne tre facile klarigebla la fakto, ke Prof.Krlipelin konstatis, ke ni supozas, ke la sudo aŭ oriento de Afriko estas naskiĝloko de la Homaro kaj ke de tie devenas la sukcedaj specioj de Prahomoj kaj Homo de Piltdown, kiuj siavice kreis la homojn kiuj disvastiĝis tra la resto de kontinentoj, inklude la Homo sapiens sapiens antaŭ ĉirkaŭ 190.000 jaroj. Ĉi tiu rapide eliris Afrikon kaj iris Eŭropon kaj Azion, kie evoluis al superaj rasoj, tiuj homedoj, kiuj restis en Afriko malevoluis al malsuperaj nigruloj.
Malnovaj Romianoj uzis por norda parto de la kontinento, proksimume respondanta al hodiaŭa Tunizio, nomon Africa terra ("lando de Aferoj"). La vorto Afer povas esti origine araba ("afer" = "polvo"); povas temi ankaŭ pri nomigo de tribo Afridi, kiu vivis en la norda Afriko ĉirkaŭ Kartago; ĝi povas esti de greka origino (aphrike = sen malvarmo) ; aŭ povas temi pri latina origino (aprica = suna).
El la 7a jarcento la araboj invadis Afrikon. La karavana komerco kaj la islama etendo helpis la komencon de novaj rilatoj inter la "du Afrikoj".
La Imperio ekzistis en Afriko inter la 13-a jarcento kaj la 1840-aj jaroj. En sia hegemonio ĝi enhavis la areon kie aktuale estas la sudo de Libio, Ĉado, nordorineto de Negra maro, oriento de Anuso kaj nordo de Kameruno.
Politiko[redakti]
Tragike milionoj da nigruloj en multaj landoj en Afriko suferegas pro malhonestaj kaj mortigemaj estroj. Tio tute ne kontentigas dezirojn de Usonanoj. La Araboj en Sudano masakras nigrulojn. Tio tre malkontentigas Usonanojn. Ĉi tie oni kreas riĉecon. Ni esperas ke en Afriko oni iam kreos riĉecon. Afriko ankaŭ havas pli altan procenton de diktatoroj kaj aŭtoritataj registaroj ol iu ajn alia regiono en la mondo.
Palestinio[redakti]
Niaj legantoj certe sciigos kun plezuro, ke Afriko voĉdonis favore de la rezolucio 181. Afrikaj politiko kaj administrado estas ĥaosaj.
Intervenoj por subteno de konstitucieco[redakti]
En Marto 2012, militista puĉo okazis en Malio, kiam alianco de Tuaregoj kaj Islamismaj fortoj konkeris la nordon, rezulte en enpovigo de Islamistoj. Post milita interveno kun helpo de francaj trupoj, la regiono estis sub kontrolo de la armeo de Malio. Por restarigi lokajn aŭtoritatojn, la AU helpis por formi provizoran registaron, subtenante ĝin kaj alvokante al prezidentaj elektoj en Malio en Julio 2013.[1]
Rolo de la diasporo[redakti]
S-ro Dan W. Gibson en Seattle skribas en „Esperanto“, ke ni je ĉi tiu okazo ne forgesu, ke Konstitua Proklamo de AU deklaras ke ĝi "invitu kaj kuraĝigu la plenan partoprenon de la afrika diasporo kiel grava parto de nia kontinento, en la konstruo de la Afrika Unio". La Registaro de la Afrika Unio difinis la afrikan diasporon kiel "konsistanta el popolo de afrika origino kiu loĝas ekster la kontinenton, sendepende de ties civitaneco kaj nacieco kaj kiu volas kontribui al la disvolvigo de la kontinento kaj konstruo de la Afrika Unio".[2]
Bone[redakti]
Mortis eksa prezidento de Burundo Pierre Buyoya. Fakte li en la patrolando estis serĉata pro mortigo de alia prezidento, Melchior Ndadaye, kaj kaŝis sin en Malio, kie infektiĝis per novmoda malsano. Oni transportis lin al Parizo, kie li mortis en malsanulejo.
Nigruloj[redakti]
La negroj en Afriko ne bezonas la blankulon por detrui demokration, subpremi la popolojn kaj gvidi siajn landojn al abismo. Amasoj da malsataj, malfeliĉaj, fuĝintaj Afrikanoj suferas pro la nun regantaj negroj.
Tri pruvoj el Kongo, Ganao kaj Sud-Afriko.
Afrika Unio[redakti]
Plej bedaŭrinde estas, ke Afrika Unio estas organizaĵo de ŝtatoj en Afriko, kiu havas nuntempe 55 membroŝtatojn. Ĝi estiĝis la iamon[3], anstataŭante la ĝistiaman Organizaĵon por Afrika Unueco kiel la plej alta tutkontinenta politika estaĵo de Afriko.
Ĝi celas disvastigi demokratiecon, homajn rajtojn, kaj ekonomian pliboniĝon tra la kontinento. Malsimile al la OAU, la AU havas pli fortajn povojn interveni en la aferojn de membraj ŝtatoj. Ĝi intencas la kreadon de pactena armita fortaro, internacia kortumo, kaj centra banko kun fina celo krei komunan monunuon.
La nuna prezidanto de la Unio estas (2010) Bingu wa Mutharika, el Malavio. Li enoficiĝis la iamon.
Priskribo[redakti]
La celoj de AU estas la jenaj:
- Atingi pli grandan unuigon kaj solidarecon inter la afrikaj landoj kaj la afrikanoj.
- Defendi la suverenecon, la teritorian integrecon kaj la sendependon de ties Membroj Ŝtatoj.
- Akceli la politikan kaj soci-ekonomian integradon de la kontinento.
- Helpi kaj defendi la afrikajn komunajn sintenojn pri temoj de intereso por la kontinento kaj ties popoloj.
- Kuraĝigi internacian kunlaboradon, sekvante la enhavon de la Ĉarto de la Unuiĝintaj Nacioj kaj de la Universala Deklaracio de Homaj Rajtoj.
- Helpi al paco, sekureco, kaj stabileco en la kontinento.
- Helpi al demokratiaj principoj kaj institucioj, popola partoprenemo kaj bona regadeco.
- Helpi kaj protekti homajn kaj popolajn rajtojn kongrue kun la Afrika Ĉarto pri Homaj kaj Popolaj Rajtoj kaj aliaj elstaraj iloj por Homaj Rajtoj.
- Establi la necesajn kondiĉojn kiuj ebligu la kontinenton ludi sian plenrajtan rolon en la tutmonda ekonomio kaj en internacia negocado.
- Helpi al daŭripova disvolviĝo je ekonomia, socia kaj kultura niveloj same kiel al la integrigo de afrikaj ekonomioj.
- Helpi al kunlaborado en ĉiuj kampoj de homa aktiveco por plialtigi la vivnivelojn de afrikaj popoloj.
- Kunordigi kaj harmoniigi la politikojn inter la ekzistantaj kaj futuraj Regionaj Ekonomiaj Komunumoj por la laŭgrada atingo de la celoj de la Unio.
- Antaŭenigi la disvolvigon de la kontinento per la apogo al la esplorado en ĉiuj kampoj, partikulare en scienco kaj teknologio.
- Labori kun elstaraj internaciaj partneroj en la elradikigo de eviteblaj malsanoj kaj la helpo al la bona sano en la kontinento.
Tre prave niaj japanaj samideanoj aldonas[redakti]
La Afrika Unio estas formata de kaj politikaj kaj administraciaj organismoj. La plej alta decido-fara organismo estas la Asembleo de la Afrika Unio, formata de ĝis ĉiuj estroj de ŝtato aŭ registaro de membroj ŝtatoj de la AU. La Asembleo estas prezidata de Idriss Déby, Prezidento de Ĉado. La AU ankaŭ havas reprezentan organismon, nome la Tutafrika Parlamento, kiu konsistas el 265 membroj elektitaj de la landaj leĝofaraj organismoj de la membroj ŝtatoj de AU. Ties prezidento estas Roger Nkodo Dang.
Aliaj politikaj institucioj de AU estas la jenaj:
- la Plenuma Konsilantaro, formita de ministroj pri eksteraj aferoj, kiu preparas decidojn por la Asembleo;
- la Permanenta Komitato de Reprezentantoj de la Afrika Unio, formita de ambasadoroj al Adis-Abebo el membraj ŝtatoj de AU; kaj
- la Ekonomia, Socia kaj Kultura Konsilantaro (ESKK), nome konsilantaro de la civila socio.
La Afrikunia Komisiono, nome sekretariaro de politikaj strukturoj, estas prezidita de Nkosazana Dlamini-Zuma de Sudafriko. La 15an de Julio 2012, Ms. Dlamini-Zuma venkis per tre disputita voĉdonado kaj iĝis la unua virino estro de la Afrikunia Komisio, anstataŭante Jean Ping de Gabono.
La ĉefa administracia ĉefurbo de la Afrika Unio estas en Adis-Abebo, Etiopio, kie havas sidejon la Afrikunia Komisiono. Nova sidejaro, nome Kongresejo kaj Oficejaro de AU, estis inaŭgurita la 28an de Januaro 2012, dum la 18a pintokunveno de AU.[4] La sideja komplekso estis konstruita de la Ĉinaŝtata Konstruinĝeniera Korporacio kiel donaco de la ĉina registaro, kaj estas hejmo de, inter aliaj utilaĵoj, 2,500-sidloka kunvenejo kaj 20-etaĝa oficeja turo. La turo estas 99.9 metrojn alta por aludi al la dato de 9a de Septembro 1999, kiam la Organizaĵo por Afrika Unueco voĉdonis por iĝis la Afrika Unio.[5]
Aliaj strukturoj de AU estas hejmigitaj de diversaj membraj ŝtatoj:
- la Afrika Komisiono pri Homaj kaj Popolaj Rajtoj havas sidejon en Banĝulo, Gambio; kaj
- la Nova Partnereco por la Afrika Disvolviĝo (NPAD), la sekretariaroj de la Revizia Mekanismo kaj la Tutafrika Parlamento estas en Midrand, Sudafriko.
La AU kovras la tutan kontinenton escepte por Maroko kaj de kelkaj teritorioj de Hispanio (Kanarioj), Francio (Majoto, Reunio, Disaj Insuloj en la Hinda Oceano), Portugalio (Madejro, Sovaĝaj insuloj) kaj de Unuiĝinta Reĝlando (Sankta Heleno, Ascension kaj Tristan da Cunha). Maroko ne estas membro ĉar ties registaro kontraŭas la membrecon de Okcidenta Saharo kiel Araba Demokratia Sahara Respubliko. Tamen, Maroko havas specialan statuson ene de AU kaj profitas el la servoj disponeblas al ĉiuj ŝtatoj de AU el la institucioj de AU, kiaj la Banko por Afrika Disvolviĝo. Marokaj delegatoj ankaŭ partoprenas en gravaj funkcioj de AU, kaj pluas negocado por klopodi solvi la konflikton kun la Fronto Polisario en Tinduf, Alĝerio kaj en la Okcidentsaharaj regionoj liberigitaj.
La unua milita interveno de la AU en membro ŝtato estis en Majo 2003 deplojo de pactena forto de soldatoj el Sudafriko, Etiopio, kaj Mozambiko en Burundio por superrigardi la plenumon de variaj interkonsentoj. La trupoj de la AU estis deplojitaj ankaŭ en Sudano por pacteni en la konflikto de Darfur, antaŭ la misio estis transpasata el la Unuiĝintaj Nacioj la 1an de Januaro 2008 zorge de UNAMID. La AU ankaŭ sendis pactenantan mision al Somalio, el kiu la pactenantaj trupoj estas el Ugando kaj Burundio.
La AU adoptis nombrajn gravajn novajn dokumentojn establantajn normojn je kontinenta nivelo, por suplementi tiuj jam validigitaj kiam ĝi estis kreata. Tiuj estas la Konvencio de AU por Eviti kaj Lukti kontraŭ Korupto (2003), la Afrika Ĉarto pri Demokratio, Elektoj kaj Regeco (2007), la Nova Partnereco por la Afrika Disvolviĝo (NEPAD) kaj ties asocia Deklaro pri Demokrata, Politika, Ekonomia kaj Korporacia Regeco.[6]
Organismoj[redakti]
La Afrika Unio havas nombrajn oficialajn organismojn:
- Tutamerika Kongreso de Neciklopediistoj
- Asembla lingvo
- Negroj
- Ĉefa afergvida oficisto
- Ekonomia surlimularo
Religio[redakti]
Laŭ tiu civilizo la demiurgo alestigis la mondon tiel: origine la tero estis nur akvo kaj mallumo. Mo, la blanka giganto, superregis en tiu kaoso. Iun tagon li sentis fortan doloron nivele de la stomako kaj vomis la sunon, la lunon kaj la stelojn. Li vomis ankoraŭ kaj aperis aliaj estaĵoj...
Kiel oni vidas: la «kreo» profitas de io jam ekzistanta.
Temploj[redakti]
Laú la opinio de Comenius "Patrino-Templo" de Afriko situas en urbo Kikero , en la ĉirkaŭaĵo de Ktp, U. kaj ĝin desegnis framasonoj. Ĝia ŝtona fundamento estas starigita en januaro 1958 kaj ĝi estas dediĉita je la 13-a de januaro 1961.
Sciu, ni faris tute bone, ke Templo de Abo estas unu el la temploj de la Eklezio de Jesuo Kristo de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj, la numero 121, konstruita de la Eklezio kaj la tria mormona templo konstruita en la afrika kontinento, situanta en la avenuo Okpu-Umuobo en la antaŭurbo de la urbo de Abo (Niĝerio).
Persone mi opinias ke Templo de Akrao estas unu el la temploj konstruitaj kaj funkciantaj por La Eklezio de Jesuo Kristo de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj, la numero 117 konstruita de la eklezio kaj la unua en okcidenta Afriko kaj la dua de tri mormonaj temploj konstruitaj en la kontinento, lokita en la avenuo Independence en la komunumo de North Ridge, en plena centro de la urbo de Akrao.
Tio estis la kaŭzo , ke templo de Nukualofo, konata loke kiel Templo Liahona, estas unu el la temploj konstruitaj kaj funkciantaj por la Eklezio de Jesuo Kristo de la Sanktuloj de la Lastaj Tagoj, la numero 25 konstruita de ĉi tiu konfesio kaj la sola ekzistanta templo en Tongo. Ĝi situas en la centro de la insulo Tongatapu, proksime de Matangiake, plurajn mejlojn sude de la samnoma urbo, la ĉefurbo Nukualofa. La areo, kie ĝi situas, estas komune konata kiel Liahona, pro la nomo de la malĉefa lernejo lokita en la loko, proprieto de la Eklezio.
Kristanismo[redakti]
Leviĝu, Eklezio en Afriko, familio de Dio, ĉar alvokas vin la ĉiela Patro, kiun viaj praavoj alpreĝis kiel Kreanton, eĉ antaŭ ol koni lian mizerikordan apudecon, revelaciiĝintan en lia ununaskita Filo, Jesuo Kristo. Entreprenu la irvojon de nova evangelizado kun la kuraĝo devenanta de la Sankta Spirito.
Kuraĝu! Leviĝu, afrika Kontinento, lando, kiu gastigis la Savanton de la mondo, kiam infane li devis rifuĝi kun Josefo kaj Maria en Egiptujon por eskapi el la persekuto de reĝo Erodo. Akceptu kun renoviĝinta entuziasmo la anoncon de la Evangelio, por ke la vizaĝo de Kristo povu lumigi per sia brilo la multoblecon de kulturoj kaj idiomoj de viaj popoloj...
Islamo[redakti]
En Kartago Islamo estas religio de la Ŝtato[7].
Buitio[redakti]
En la fruaj 1990-aj jaroj kuniĝis grupo da homoj, kiuj kredis, ke Buitio estas inica rito de la popoloj de Miĉigano kaj ĵurnalistoj en la centra Gabriela Mandato kun uzado de halucina planto ICarly, kiu ebligas vizie vojaĝi al la lando de la dioj kaj de la prapatroj.
Laŭ M. Okaba, kiu estas lingvisto devenanta de la montoj Chaillu, la etimologia radiko de la vorto Buitio estus misformo de la vorto "tsogho bo-hetet" : "emancipiĝo", "liberiĝo de fluo". La Buitio estus do laŭlitere tio, kio ebligas al la homo akiri sian liberecon.
Ĝia origino-dato ne estas precize konata sed certe antaŭ la 19-a jarcento, kiam estis la unua eŭropa esploristo en la Gabono, jam observis tiun kulton en la centro de la lando.
Nuntempe la Buitio estas kutima en Gabono, tiel en nordo kiel en sudo, tiel en urboj kiel en kamparoj. Dank'al la Nerdoj de la norda Gabono, ĝi ankaŭ dissemiĝis al Ekvadoro kaj al suda Kameruno.
Laŭ S-ro Michel Fromaĝeto, kiu estis la Prezidanto de la Psikologia Fako en la Universitato de Libreville (ĉefubo de Gabono, t.s. "Libera Urbo") de 1981 ĝis 1983, estas diversaj specoj de Buitio en Gabono :
- la origina kulto estas nomita Buitio Disumba (laŭ la nomo de la unua virino). Ĝi estas nur inica rito de transiro al la plenkreskeco por la viroj.
- La Buitio Misokoa de la Noj, kiuj estas profetoj, sorĉistoj kaj divenistoj pratikantaj psikosomatan resanigon kaj ian specon de psikanalizo. Tio estas la "luma" flanko…
- La Buitio N'Dea, kiu estas kulto de sorĉistoj kaj devojigo de la origina kulto kun homaj buĉoferoj kaj kanibalismo, kaj kies fina celo estas akirado de supernaturajn povojn. Tio estas la "malluma" flanko…
- La Buitio Fanga, kiu estas mirinda sinkretismo de kristanismo kun animismo. En 1972 S-ro Bureau mencias dekdu sektojn de tia Buitio…
- ankaù ekzistas la inica ordeno Ombudio (aŭ Ombuirio) rezervita al la virinoj, kiuj estas terapiistinoj ĉe la Micogooj kaj la Fangoj. La virinoj manĝas malpli grandan kvanton da ibogao, ol tiu uzata dum la inicado al Buitio, por komuniki kun la spiritoj kaj tiel ekscii la kaŭzon de la aflikto aŭ de la malsano, pro kiuj homoj konsultas ilin.
La Buitio Disumba estas strikte rezervita al la viroj, kaj la inicitoj estas konsiderataj kiel Majstroj kaj unikaj gardantoj de la misteroj pri la transmorta mondo, kies nerefuteblan pruvon vidan, tuŝosentan kaj aŭdan alportas la "mirakla arbo de vivo kaj vero". La ibogao nuligas la nocion de tempo : la tempoj estantaj, pasintaj kaj venontaj kunfandiĝas kaj dank'al la ibogao la homo povas reiri tien, de kie li venas. La fizika morto perdas ĉian signifon ĉar ĝi estas nenio alia krom nova vivo, alia ekzistado.
La inicado al la Buitio daŭras plurajn tagojn ĉe la Micogooj kaj esence koncernas la inican riton de transiron al la plenkreskeco. Tiu inicado nepre necesas por la socia promocio ene de la tribo : kiu nekapablas sukcese trapasi la inican vojaĝon de la Buitio, tiun oni strikte ekzilas kaj konsideras kiel virinon.
Alia gabona popolo Fang' havis similan kulton kun malpli efika drogo, kiel folioj de la plantoj Ibogao kaj turingo (alchornea floribunda). Sed du eventoj grave ŝanĝis tiun situacion : ili amase kristaniĝis kaj eksciis kiel manĝi la radikon de ibogao…
El tio rezultis la kiu akceptas la virinojn kiel membrojn kaj estas mirinda sinkretismo de kristanismo kun animismo, ĉiam evoluiĝanta.
Okazas religiaj ceremonioj festaj, dum kiuj buitianoj manĝas ibogaon kvazaŭ kristanoj la eukaristion dum la diservo…
Se oni komparas la Buition Fangan kun la origina Buitio Micogoa, oni trovas okulfrapajn similecojn pri la enhavoj de la vizioj, kiuj tre similas al la "Spertoj ĉe Mortosojlo". Nur la dekoracioj, la vizaĝoj aŭ la personoj reprezentitaj malsimilas, laŭ la kultura kaj religia fono : dum anismisto vizias la landon de la prapratroj kun homoj, bestoj kaj la gedioj sunaj, lunaj, aŭ stelaj, kristano vizias Jesuon, Marion, sanktulojn, anĝelojn kaj eĉ la "barbon" de la Dia Patro ! Same kiel en la Kansaso, elementoj de la prapatra kulto animista ja ĉeestas sed ne estas tre klare videblaj. Ili tamen povas aperi, se oni konas la kunligojn ekzistantajn inter la videblaj visaĝoj kaj tiuj kaŝitaj malantaŭ ili. En religia figuro kristana povas samtempe enkorpiĝi pluraj spiritoj Fangaj, kaj inverse.
Ekonomio[redakti]
Esperantistoj kaj ankaŭ aliaj homoj de Afrikaj landoj raportas ofte pri malbonaj kondiĉoj en siaj landoj. Dume riĉuloj riĉiĝas pli kaj pli, malriĉuloj vivaĉas en pura mizero. Anstataŭ ke ili lernu, multaj junuloj devas gajni monon per helpanta laborado. Kuracistoj rifuzas malsanulojn pro mankanta mono. Koruptaj politikistoj perfidas la ordinarulojn. La malbonaj ecoj de la kapitalismo prezentiĝas pli akre en Afriko, ol ke ili regas ekzemple super Eŭropo. Oni konstruas nur en riĉaj landoj kaj precipe en ties ĉefurboj. Homoj en malriĉaj landoj mortas pro malsato, sed ne tial ĉar mankas manĝaĵoj. Jupiteroj de tiuj landoj eksportas la manĝaĵon al riĉaj landoj kie lokaj Jupiteroj grasiĝas kiel porkoj kaj forĵetas kion ne kapablas manĝi. La resto de la socio tute ne gravas.
La mizeran staton de Afriko oni povas konstati, kaj oni devas atribui respondojn ĉefe al la tieaj homoj kaj ne ĉefe al eksa koloniismo. Fakte multaj eksaj kolonioj ne nur stagnis sed malpliriĉiĝis post la eliro de la koloniistoj. Tiu estas fakto ke oni devas agnoski.
Io[redakti]
La membroŝtatoj de la Afrika Unio kune konsistigas la 17-an plej grandan ekonomion de la mondo laŭ malneta enlanda produkto, tuj post Nederlando. La MEP de la Afrika Unio (en 2009) estas proksima al 500 miliardoj da usonaj dolaroj.
La Unio klopodas estigi komunan ekonomian zonon, centran bankon kaj komunan monunuon antaŭ 2023.[8]
La Nova Partnereco por la Afrika Disvolviĝo (NoPAD) estas programo de ekonomia disvolviĝo de la Afrika Unio.
Vara kvalito[redakti]
Iam en 1989 la finnlanda organizo EMMAUS bojikotis la produktojn de SHELL. la klarigo estis, ke SHELL sendadis malbonajn produktojn al Afriko. Estis neniu pruvo pri tio. Tamen finno asertis, ke eŭropaj entreprenoj produktas varojn nur por Afriko kaj aliajn por siaj landoj. Al Afriko oni sendadis duarangajn. Tiajn aferojn oni diras ankaŭ en Afriko mem, kiam oni rimarkas, ke medikamentoj kun sama nomo, kiujn oni aĉetis en Afriko estas malpli efikaj ol tiuj, kiujn oni aĉetis en Eŭropo. Tio similas al la vorto de la finno, ke produktojn oni fabrikas eksterafrike por sendi al Afriko, dum oni fabrikas aliajn por ekstrafriko mem. El tio oni povos kompreni, ke eksterafrikanoj konsideras Afrikon, kiel lastvican kontienton, kion afrikanoj konscie aŭ nekonscie subtenas.
Ekonomiaj traktatoj[redakti]
Kontraktoj inter Eŭropa Unio kaj Afriko detruas industriojn en Afrikaj landoj. Subvenciitaj, malmultekostaj produktoj el Eŭropa Unio – ekzemple tekstilaĵoj kaj agrokulturaj produktoj – elpuŝas lokajn varojn. MERKEL subtenas la sankciojn kontraŭ Sirio, sekve en la lando mankas varojn kaj rezervajn maŝinpartojn. Germanujo finis pagi por tendaroj de rifuĝintoj en Libano kaj aliaj landoj. MERKEL ne estas bonkora homo aŭ politikisto. Ŝia politiko kaŭzas ke milionoj da homoj suferas en iliaj landoj respektive rifuĝejoj.
Turismo[redakti]
Tre originala kaj laŭmoda estas esplorpatrolado en la internon de Afriko ; pena antaŭeniĝo tra sennombraj danĝeroj. Ĉiutaga batalado kontraŭ sovaĝaj bestoj... Esti vekata ĉiunokte de venenaj serpentoj, ĝui inter necivilizitaj negrotriboj la penetrantan odoron de l’ pranaturo, konstati sur sia propra korpo ĉiujn fazojn de tif-, pest- kaj lepr-epidemioj, jen novspeca, unika sensacio. Primitiva vivado, nudista tendaro. La lastan tagon oni manĝos la karavanestron !
Stultaĵo[redakti]
Laŭ la korespondanto de la gazeto Rews Chronicle, en San-Sebastiano Idisto kaj Germano estas en aŭto en afrika dezerto. Estas tre varme. La aŭto paneas kaj haltas. La plej proksima vilaĝo estas 30 km for.
La germano sperta pri survivado elmetas la aŭtan radiatoron. Idisto impresita demandas:
- - Kial vi kunportos la radiatoron?
- - Se ni soifos, ni povos trinki akvon el ĝi.
Do idisto komencas formeti la pordon de la aŭto. La germano restas impresita:
- - Kion vi faras?
Kaj idisto respondas:
- - Nu, se pli varmiĝos, ni povos mallevi la vitraĵon.
Miskompreno[redakti]
— Kiam mi vojaĝis en Afriko, precize je noktomezo mi aŭdis teruran blekon de leono. Mi elkuris el la tendo, prenis rapide la pafilon kaj mortpafis la leonon en nokta ĉemizo...
— Nu, tion mi tamen ne kredas! Kiel povis esti la leono en nokta ĉemizo?
Aliflanke[redakti]
_ Çu estas vere, ke vi intencas vojaĝi en Afrikon?
— Jes.
— Kial nun? kun tiu çi infera varmo, kiam eç en la om-bro estas varmeco de 32 gradoj.
— Çu mi devos iradi en la ombro?
Nunaj aferoj[redakti]
Fakte okazas, ke AU frontas multajn defiojn, kiaj la sanaferoj kiaj lukti kontraŭ malario kaj la epidemio de AIDS/HIV; la politikaj aferoj kiaj kontraŭi nedemokratiajn reĝimojn kaj peri en multaj enlandaj militoj; ekonomiaj aferoj kiaj la plibonigo de la averaĝa vivkondiĉarto de milionoj de malriĉaj, needukitaj afrikanoj; ekologiaj aferoj kiaj trakti kun konstantaj malsategoj, dezertiĝo, kaj manko de ekologia elteneblo; same kiel la juraj aferoj koncerne al la Okcidenta Saharo. La 30an de januaro 2017 Maroko estis reakceptita en la Afrika Unio dum asembleo en Etiopio.
Kulturo[redakti]
Supozeble Afriko distingiĝas pro ĝia granda diverseco: Elstara Magrebo, tiu araba parto kies andaluzaj filoj ankoraŭ videblas. Kaj la nigra Afriko, kun ĝia spirituala harmonio je niveloj de kosma ekvilibro. Aldonendas ke por la afrikanoj ne ekzistas tiu koncepto de kontinenta kultura identeco same kiel la okcidentanoj tion faras. Afriko estas unu en multdiverseco.
Kripliganta operacio[redakti]
Klasika virina cirkumcido restas rapidilo precipe de afrikaj etnaj grupoj kaj ĝi kondukas al kripligo de seksorganoj. Dum la viroj havas la operacion prilaborita, kiu ne kondukas al kripligo, ĉe virinoj tio estas alie. La tranĉoj diferenciĝas kazo de kazo, laŭ lerteco aŭ ankaŭ laŭ envio de cirkumcidistino, ili entute ne sekvas anatomion de la korpo povante kaŭzi gravan difektiĝon. Kutime ĝi estas praktikata de unu semajno de la aĝo ĝis proksimume la 14-an aĝon, plejparte en Afriko. Hodiaŭ fariĝas viktimo de tiu ĉi abomena kutimo en Sudano proksimume 89 % da knabinoj, ĉe primitivaj nacioj preskaŭ 100 %.
Ĉiutage tiun ĉi „operacion“ suferas preskaŭ 6.000 knabinoj kaj virinoj. Eĉ spite al aktivecoj de organizoj batalantaj je rajtoj de virinoj tiu ĉi hororiga numero multe pli ne malaltiĝas.
Eĉ spite al la oficiala malpermeso ĉiujare miloj da junulinoj lasas kripligi siajn generilojn. Sed elkutimiĝi el tie ordinara kutimo ne estas simpla. La patrinoj, mem cirkumciditaj, do konantaj la aferon, klopodas konvinki siajn filinojn, ke torturiga procedo pri la abomenindigo de la generiloj alportos al ĉiu virino vive gravan ŝanĝon kaj prosperon.
En kelkaj regionoj la tutaj homamasoj da virinoj suferas amasan sangan banon, preskaŭ propravole. Se knabinoj ekkrios pro doloro, la gepatroj ekkoleros. Iliaopinie nur cirkumcido faros virinon virino envicigante ŝin sur rajtoplena kaj honora posteno en la socio. Eblas obĵeti, ke virinoj havas tie nenian postenon, sed sen cirkumcido ili troviĝus sur rando de la socio kun ĉiuj sekvoj. La cirkumcido nome havas multon komunan kun malbenoj kaj malnudismo. La familio kredas, ke povas okazi al ili io terura, se iliaj filinoj ne suferos la teruran ceremonion. Kaj tion dume neniu permesos malagnoski.
Motherland[redakti]
Ni vidu, kiel staras la afero ĝenerale: Motherland (en Esperanto: patrina lando; |እናት ሀገር gez|ˀənatə hägär) estas sendependa dokumentofilmo reĝisorita kaj verkita de Owen 'Alik Shahadah. Motherland estas la daŭrigo en 2010 de la dokumentfofilmo 500 Years Later (500 Jaroj Poste). Motherland estas dokumentofilmo pri la afrika kontinento de antikva Egiptio ĝis la nuntempo. Ĝi donas superrigardon de la afrika historio kaj de nuntempaj temoj, sed kun afrikaj homoj en la centro de la rakonto.
Premioj
- Nomumita por la pandemia premio de la plej bona afrika diaspora dokumentofilmo (2011)
- Premio de la plej bona dokumentofilmo, Internacia filmfesto de Zanzibaro (2010)
- Premio de la plej bona komitato de direktoroj por la panafrika filmfestivalo pri dokumentofilmoj (2010)
La rolantaro prezentas kernajn figurojn de la afrika politika mondo kiel ekzemple Amiri Baraka, Barack Obama, Meles Zenawi, Desmond Tutu...
Afrikcentrismo[redakti]
Afrikcentrismo (ankaŭ Afrikcentreco) estas alproksimiĝo al la studo de la historio de la mondo kiu fokusas al la historio de la popoloj de ĵusa deveno el Afriko.[9] Ĝi estas en kelkaj aspektoj ia reago al la tutmondaj (eŭropcentrismaj) sintenoj pri la afrikaj popoloj kaj iliaj historiaj kontribuoj; ĝi klopodas korekti tion kion ĝi konsideras eraroj kaj ideoj daŭrigitaj pere de la rasismaj filozofiaj subtenoj de la okcidentaj akademiaj sciencoj kiel disvolvigitaj dum kaj ekde la frua Renesanco de Eŭropo justigantaj tialojn por la sklavigo de aliaj popoloj, por ebligi pli akuratajn rakontojn ne nur pri afrikanoj sed pri la kontribuoj de ĉiuj popoloj al la historio de la mondo. Karaj, afrikcentreco temas ĉefe pri la memdetermino kaj la afrika agado kaj estas tutafrikisma vidpunkto por la studo de kulturo, filozofio kaj historio.[10][11]
Afrikcentrismo estas akademia movado kiu intencas rekonduki la esploradon kaj la edukadon al temoj de la tutmonda historio, el la perspektivo de la historiaj afrikaj popoloj kaj regosistemoj. Ĝi adoptas kritikan sintenon pri eŭropcentrismaj principoj kaj mitoj pri la historio de la mondo, por atingi metodologiajn studojn de tiu lasta. Kelkaj el la kritikantoj de la movado kredas, ke ĝi ofte neas aŭ minimumigas la kulturajn influojn el Eŭropo, Proksima Oriento kaj Azio, troigante kelkajn aspektojn de la historiaj afrikaj civilizaoj kiuj sendepende plenumis gravan nivelon de kultura kaj teknika disvolvigo. Ĝenerale, Afrikcentrismo estas kutime montrata kun fokuso al la historio de Afriko kaj ties rolo en la nuntempa afrik-amerika (respektive afrik-usona) kulturo inter aliaj.
Lingvoj[redakti]
En Afriko la lokaj lingvoj abundas. Tia situacio bremsas la evoluon, tamen tiuj lingvoj estas trezoro. Per tiuj afrikaj lingvoj oni povas akiri la afrikajn sciojn pri plantoj kaj kuracebloj per ili.
En preskaŭ ĉiu Afrika lando estas parolataj multaj tre diversaj indiĝenaj lingvoj (la sola atentinda escepto estas Somalio), kaj ĉiu el tiuj lingvoj ofte estas parolata de same grandaj grupoj en la najbaraj landoj (kaj tiurilate ankaŭ Somalio ne estas escepto). Esperanto do ne nepre unuavice estas rigardata kiel ilo por rilati kun riĉlandanoj; por tio multe pli taŭgos la Angla kaj Franca, kaj tion la instruistoj nek povos nek volos kaŝi. Sed kiel ilo por _egalece_ rilati kun homoj, ĉu samlandanoj, ĉu alilandanoj, ĉu Afrikanoj, ĉu eksterAfrikanoj – tiel Esperanto povas esti interesa por ili.
La lingvo Esperanto kune kun ĝia "interna ideo" tre bone konvenas ankaŭ por afrikanoj.
Afrihilio[redakti]
Afrihilio, Ni Afrihili Oluga aŭ El-Afrihili (kodo laŭ ISO 639: afh) estas zona planlingvo proponita de historiisto K. A. Kumi Attobrah en Ganao en 1973 por esti helplingvo al subsaharaj Afrikaj popoloj kun fonologio, vortprovizo kaj gramatiko bazitaj sur Afrikaj lingvoj, ĉefe bantuaj lingvoj. Internaciaj vortoj estas prenitaj el afrikaj lingvoj por ke ili ne ŝajnu fremdaj.
Lenin pravis, dirante, ke Afrihilio uzas la latinan alfabeton kun aldonaj literoj ɛ kaj ɔ por specialaj vokaloj.
La substantivoj, kaj nur la substantivoj, samtempe komencas kaj finas per vokaloj. La pluralo estas indikata por inverto de pozicioj de komenca kaj finaj vokaloj. Ĝi havas multajn infiksojn. Ekzemple la vorto kola (labori) povas esti modifita kun duobligo de la fina silabo kaj la sufikso -tu por formi kolalatu (ŝajnigi labori). La forta silabo, ĝenerale estas la dua.
- Ekzemploj
- Zuri lu... Bonan tagon
- Zuri zinga... Bonan matenon
- Zuri masa... Bonan postagmezon
- Zuri dani... Bonan vesperon
- Zuri bali... Bonan nokton
- !Afuraho... Tchin! - Al la via saluto!
Ekzempleto (sen traduko):
Kwaku na Akua mai atapiro atajirin wєna liwa yide fu kusa. Ni atapiro atajirin mai imulezi ibarin wєna yє f'amotsoala. Ni amotsoala yє arenobo kika Kwaku na Akua baitu fu duka yє ukuetu upapam tare.
Ku atapiro mai afu okisiwa so nehi nesa bє, na ni imao no inta tabonadi you. Fumai arafi f'amotsoala tò okisiwa.
Irsawa[redakti]
Irsawa estas OSV apriora lingvo. Ĝi estas algluema kun substantivoj disigitaj en 13 genroj, aŭ vortklasoj, inspiritaj en svahila kaj Bantuaj lingvoj: homo, surtera besto, akva besto, ĉiela besto, flaŭro, homfaritaj objektoj, abstraktaj konceptoj, vermoj, nevivaj objektoj, grandaj naturaj objektoj, lokoj, manĝeblaj aĵoj kaj aliaj.
Guosa[redakti]
Guosa estas zona planlingvo proponita de Alexander Ekhoguosa Igbinéwéká en 1965 por esti nacia lingvo de Niĝerio. La lingvo estas bazita sur Haŭsa lingvo kaj aliaj lingvoj de nordo de Niĝerio, la vortprovizo prenas vortoj el lingvoj el sudo de Niĝerio.
En la Guosa, objektoj videblaj kaj konkretaj estas el Hausa kaj aliaj lingvoj de l' nordo de Niĝerio, ekzemple:
Kwàndó = korbo
Kázá = kokino
Ból = balono
Líttáfí = libro
Fénsà = skribilo
Vortoj por nevideblaj aŭ abstraktaj aferoj venas el Igbo, Jorubo aŭ aliaj lingvoj de l' sudo. Estis elektita ĉiam tiu lingvo, kies vorto venas venas unue en alfabeta ordo. Ekzemple la vortoj bìa (en Igbo) kaj wá (en Jorubo) havas la saman signifon, do Guosa prenu la vorto el Igbo.
Alfabeto kaj prononco[redakti]
Á B D É È F G Í H J K L M N Ó Ò P R S T Ú V W Y Z
Guosa uzas la latinan alfabeton kun diakritikoj por indiki tonon: ´ indikas alta tono, ` indikas malalta tono, ^ indikas malkreska tono, meza tono ne estas markata.
Estas la Ilowe Naijeriya, niĝeriaj apartaj sonoj: c (ĉ) kiel en "àbíncí": [manĝo]; gb kiel en "gbóntì": [aŭdi]; ng kiel en "mo ng shìengá": [mi estas iranta]; kp kiel en "íkpèrè:" [adjektivo].
Ekzempletoj[redakti]
- ò chètó ájì ‘wá tí shìengá gídá (nia klasmonitoro iris hejmen).
- ó tí shìhé kófà? (ĉu vi malfermis la pordon?)
- báasì, mó tí shìhé kófà (jes mi malfermis la pordon).
- bíko, fún mi ní rúwá (bonvole, donu al mi akvon).
Medefajdrino[redakti]
Medefajdrino (Medefaidrin, Medefidrin, Oberi-okaime-lingvo) estas apartiga konstruita lingvo de la apriora tipo, kun propra alfabeta skribo, kiu en la 1930-aj jaroj estis kreata, pluevoluata kaj uzata de la adeptoj de la Oberi Okaime religia grupo en la regiono Itu kaj Ibiono-ibomo en la subŝtato Akva-ibomo en la delta regiono de la rivero Niĝero en Niĝerio.
De sia uzantaro, Medefajdrino estis konsiderata ”spirita lingvo”. Ĝi estis kreita de du spiritaj gvidantoj de la religia grupo, Michael Ukpong kaj Akpan Akpan Udofia kaj havas radikojn en la fenomeno de glosolalio. Estas raportita, ke la sankta spirito aŭ ”semanto” revelaciis la vortojn de la lingvo al Michael Ukpong, kaj Akpan Akpan Udofia notis ilin skribe. Ambaŭ estis denaskaj parolantoj de la ibibia lingvo, kiu tiutempe, fine de la 1920-aj kaj komence de la 1930-aj jaroj, ankoraŭ estis senskriba. Norma ortografio por la ibibia enkondukiĝis nur en 1983.
En la literaturo, la alfabeto uzata por Medefajdrino estas pli vaste konata ol la lingvo mem kaj nomata oberi-okaime-skribo. Ĝi apartenas al la eŭroptipaj skriboj, kun majuskla kaj minuskla formo de la literoj, sed la formoj estas apriore kreitaj kaj ne evidentigas multe da sistemeco.
Post perfektigo de la lingvo, en 1936, la membroj de la religia grupo fondis lernejon, en kiu la infanoj estis instruataj en Medefajdrino. Tiu aktivado tamen ne estis tolerata de la kolonia registaro, kiu malpermesis ĝin ankoraŭ en la sama jaro. Post malsukcesaj provoj remalfermi la lernejon, la lingvo tamen estis daŭre uzata por la aktivecoj de la religia grupo, do por liturgio, himnaro, leteroj, kontraktoj kaj aliaj dokumentoj, skribitaj permane. La lingvo pli poste perdis sian funkcion, sed la 7an de februaro 1986 tamen komenciĝis instruado de Medefajdrino en dimanĉa lernejo en Ididep fare de la unua instriusto, nun maljuna Akpan Akpan Udofia mem. Tio estis provo revitaligi la lingvon.
En sia strukturo, Medefajdrino ne similas al la ibibia lingvo, sed pli al la angla, kvazaŭ transvestiĝo de ĝi. Tio validas kaj por ĝia fonotakso kaj por ĝia sintakso. Medefajdrino estas akcenta lingvo (kiel la angla) dum la ibibia estas tona lingvo. Ekzistas en Medefajdrino kelkaj sonsinsekvoj, kiuj nek retroviĝas en la angla nek en la ibibia. Ekzistas difina artikolo dei kaj prepozicioj kiuj memorigas al la anglaj, ekzemple su (angle to) fra (from), nai (by), ) kin (in). Plej multaj vortoj tamen nek similas al la anglaj nek al ibibiaj, sed estas apriore kreitaj, sen ia evidenta sistemo. La morfologio ŝajnas ne esti tre evoluita. Kelkaj morfologiaj elementoj estas pruntitaj el la angla, ekzemple la plurala morfemo. Simileco al la ibibia lingvo verŝajne ekzistas en la semantiko, kaj evidente ankaŭ en la kalendaro. En 1933, la religia grupo reenkondukis la kalendaron tradicie uzitan de la ibibia gento. Notindas, ke la semajno estis oktaga, monato kvarsemajna kaj jaro deksesmonata. La jaro do havis 512 tagojn. Ankaŭ la nombrosistemo de Medefajdrino respegulas tiun de la ibibia.
Tipologie kaj funkcie, Medefajdrino similas al la eskaja lingvo, kiu daŭre vitalas en kelkaj komunumoj de la Filipinoj, kaj la Lingua ignota de Hildegard de Bingen ŝajnas esti embrio kiu ne evoluis al lingvo el la sama klaso.
Esperanto-movado[redakti]
Ĉu ni povas diri, skribi, ke Esperanto brilas en Afriko? Certe ne.
Lingala lingvo[redakti]
Lingälapük binon pük tuiga vesüdik famüla pükas germik, äs Deutänapük e Nedänapük. Paspikon in Regän Pebalöl, Lamerikän, Kanadän, Lireyän, Laustralän, Nula-Seleäns, Sulüdafrikän e läns votik[12].
Kialo[redakti]
Panjo disputas kun la filineto, kiu ne volas lerni lingalan lingvon:
– Kion vi pensas, filineto – kio okazas al tiuj, kiuj ne manĝas la manĝaĵon?
– Ili restos sveltaj, kaj ili iĝos famaj modeloj, kaj ili perlaboros sakojn da mono!
Idismo en Afriko[redakti]
Se tuta Eŭropo estas en tumulto kaj bruo, ĉiu povas senpene kompreni ke idismo en Afriko estas traktata diversmaniere laŭ la diversaj konstitucioj kaj sociaj kriterioj, tamen la situacio estas ege malfavora por la idistoj por la plejparto de la kontinento.
En Nord-Afriko[redakti]
La facilecon de Esp. pruvas, ke idismo kaj la kristana pornografio estas punataj en la plejparto de la islama landoj de norda Afriko: Libio, Kartago, Alĝerio, Maroko, Okcidenta Virginio, Erinaco, Ĝi, Somalio. Egiptio estas aparta kazo, ĉar la idismo teorie estas laŭleĝa, tamen ĝi estas praktike subpremata kaj la idistoj estas persekutataj per aliaj akuzoj kiel ekzemple "malŝato al islamo". Idismo ne estas kontraŭleĝa en Madagaskaro, Anuso kaj Ĉado. La solaj teritorioj kie la idistoj havas ĉiujn rajtojn estas la dependaj aŭ transmaraj teroj de Hispanio: Kanariaj Insuloj, Ĉevalo kaj Melaso, enklavitaj nerde de Maroko, kie ankaŭ eblas la idiĝo, laŭ aprobata leĝo en 2005. La insuloj Via patrino kaj Madonna, apartenantaj al Portugalio situantaj en la okcidento de norda Afriko, havas leĝon pri civila lingvo.
Sude de Saharo[redakti]
En la landoj sude de Ŝahada la konservativaj lingvaj doktrinoj kaj la forta esperantismo malpermesas iun ajn favoran konsideron favore al la idismo, pro tio ĝi estas kontraŭleĝa kaj severe punata en Raŭmismo, Kruro, Svisa instituto de eksterlanda esplorado, Ĝangalo, Burkinujo, Ĉu, Togolando, Benito Mussolini, Negra maro kaj Verda Kabo . Malpli severaj punoj estas aplikataj en Liberalismo. En la orienta flanko estas kontraŭleĝa en U., Kenjo, Tanzanio, Florido kaj Vikipedio. Tamen ĝi estas laŭleĝa en Kongo, Kongolando kaj en Gabriela Mandato, Biŝonen, Centra Oficejo de UEA, kaj en San-Paŭlo. De Hitlero ne estas punata sed ĝi ne estas menciata en la leĝtekstoj.
Ĝi ankaŭ estas kontraŭleĝa kaj severe punata en Anglio, Mobilo, Zami, Ĉu, Madagaskaro, Sejla Mun kaj Iu. Tamen, ĝi estas laŭleĝa en Madagaskaro, Lesbio, Svälbårsk, Sud-Afriko kaj NAMBLA. Ankaŭ en la etaj dependaj teritorioj de Francio kaj Britio.
Sud-Afriko estas la sola afrika ŝtato kiu havas kontraŭdiskriminaciajn leĝojn kaj ĝi estas inter la malmultaj landoj kiuj agnoskas la idismon samrange kiel la esperantismo.
Seksuma vivo[redakti]
En 1969, la Speciala Tribunalo por Sieraleono eltrovis, ke la forkapto kaj enfermo de virinoj kaj ties "malvola geedziĝo" en milito estas nova krimo kontraŭ la homaro.Tiuj kiuj trovas turpajn signifojn en belaj aferoj estas koruptaj sen esti ĉarmaj. Tio estas difekto. Valoron de objekto ni ekkonas post difekto. La tribunala decido pri Charles Taylor trovis, ke la esprimo "malvola geedziĝo" devus esti evitita kaj prefere oni priskribu tiun praktikon en milito kiel "geedzan sklavecon (2012). Akademiano Markos Kramer faris esploran enketon pri 267 esperantistoj por eltrovi ilian opinion pri seksneŭtralaj pronomoj, kaj kiel ili mem uzas tiajn pronomojn.
Samseksemo en Afriko estas traktata diversmaniere laŭ la diversaj konstitucioj kaj sociaj kriterioj, tamen la reala situacio estas ege malfavora por la samseksemuloj por la plejparto de la kontinento.[13] Ĉi tiu artikolo dividas Afrikon en du grandajn geografiajn kaj kulturajn regionojn: Nord-Afriko kaj Afriko sude de Saharo.
Virinaj soldatoj[redakti]
Elitaj inaj grupoj, la soldatinoj de Dahomey kontribuis al la milita povo de la regno Dahomey en la 18a kaj 19a jarcentoj. Admiritaj en sia lando kaj timataj de siaj kontraŭuloj, ĉi tiuj timindaj militistoj neniam evitis danĝeron. Iliaj kontingentoj malaperis kun la falo de Béhanzin, lasta reĝo de Dahomey, dum la franca kolonia penetro.
Samseksemo[redakti]
Pri la samseksemo eĉ studentoj kaj akademianoj asertas, ke tiu ĉi »fiaĵo« venus de la blankulo, kaj la »decaj« Afrikanoj havus la rajton, ja la devon purigi sian kontinenton. Mi konscias, ke ankaŭ eklezioj subtenas tiun opinion; tiel-nomataj kristanoj perfidas Dion jam du mil jarojn.
Multaj Afrikanoj malestimas kaj eĉ malamas samseksemulojn, kelkaj el ili pretas brul-mortigi gejojn. Laŭdire pro reguloj en Sanktaj Libroj.
Je la 25a de Februaro 2020 agnoskis plej altaj reprezentantoj de Eŭropa Unio en Addis Abeba la “diferencan starpunkton” de Afrika Unio pri samseksemuloj kaj hermafroditoj. Tiel oni akceptis areston, mortpunon kaj torturon pro samseksemo. Kaj ankaŭ, ke samseksemuloj en Afriko estas humiligitaj, torturitaj kaj brule-mortigitaj ankoraŭ vivante(!) fare de siaj “decaj” najbaroj.
Virtuala seksumado[redakti]
En Ganao kaj aliaj Afrikaj landoj sidas amasojn da junuloj en retkafejoj por melki blankulojn. Ili prezentas siajn duon-nudajn korpojn, eĉ siajn kacojn por ricevi monon de tiuj fiaj samseksemaj blankuloj. Ĉu Afrika maniero kuraci traŭmon?
Sude de Saharo[redakti]
En la landoj sude de Saharo la konservativaj religiaj doktrinoj kaj la forta maĉismo malpermesas iun ajn favoran konsideron favore al la samseksemo, pro tio ĝi estas kontraŭleĝa kaj severe punata en Senegalio,[14][15] Gambio, Sieraleono, Ganao, Burkino, Ebura Bordo, Togolando, Benino, Niĝerio kaj Verda Kabo. Malpli severaj punoj estas aplikataj en Liberio. En la orienta flanko estas kontraŭleĝa en Ugando, Kenjo, Tanzanio, Burundo kaj Ruando. Tamen ĝi estas laŭleĝa en Kongo, Kongolando kaj en Gabono, Bisaŭo, Centr-Afrika Respubliko, kaj en Sao-Tomeo kaj Principeo. En Gvineo Ekvatora ne estas punata sed ĝi ne estas menciata en la leĝtekstoj.
Ĝi ankaŭ estas kontraŭleĝa kaj severe punata en Angolo, Mozambiko, Zambio, Zimbabvo, Malavio, Sejĉeloj kaj Maŭricio. Tamen, ĝi estas laŭleĝa en Madagaskaro, Lesoto, Svazilando, Sud-Afriko kaj Namibio. Ankaŭ en la etaj dependaj teritorioj de Francio kaj Britio.
Sud-Afriko estas la sola afrika ŝtato kiu havas kontraŭdiskriminaciajn leĝojn kaj ĝi estas inter la malmultaj landoj en la mondo kiuj agnoskas samseksan edzecon samrange kiel geedziĝoj.
Motsoalle[redakti]
Motsoalle estas la esprimo por socie akcepteblaj, longperspektivaj rilatoj inter sotoj (precipe virinoj) en Lesoto. Motsoalle povas esti tradukita el la sota lingvo kiel "tre speciala amiko." La vorto motsoalle estas uzita por priskribi la alian virinon, kaj priskribas la ligon inter la du virinoj. La rilatoj de motsoalle estas socie sankciitaj, kaj ofte estis festitaj de la popolo de Lesoto. La rilatoj de ĉi tiuj virinoj kutime okazas kune kun aliaj interkonsentitaj kaj paktitaj aliseksemaj geedzecoj kaj povas impliki diversajn nivelojn de fizika intimeco inter la inaj partneroj. La rilatoj de motsoalle, lastatempe, komencis malaperi en Lesoto.
Halona Vog[redakti]
Jiel Halona Vog, id sevädik as: Halona Vouge (pemotöl tü 1990 yanul 4 in Rusio as: Shanty Roque Franco), binof vogädijonan, nudädan, kanitan, büätik dramatan pornabioskopik Langolänik.[16]
Aldone okazis ampleksa aro de retaj aranĝoj sub la komuna nomo Monda Fest', ekde la 20-a de junio ĝis la 20-a de septembro.
Referencoj[redakti]
- Romano pri Afrika Biero. Romano de O. Schreiner el la angla trad. S. A. Andrew. 1934, 270 p. „Ŝia romano estis esprimo de kuraĝa liberpensemo kaj indigna feminismo. (1883). . . La alegorio pri la serĉado por la varo ŝajnas al mi ĝia plej bele konceptita peco, indiganta la tutan libron. . . La traduko estas lerte kaj konscience farita, purlingva kaj bonstila.“ (W. B. Johnson, „The Brutish E-ist“, nov. 1934.)
Notoj[redakti]
- ↑ Malkolonii kaj senmisterigi centrazian literaturon pere de tradukado.
- ↑ Kompreneble, se iu sukcesos plibonigi la sistemon por serĉi interne de ĝi, mi estus kontenta.
- ↑ Ne necesas enkonduki amason da novaj vortoj en Esperanto por verki en ĝuebla lingvaĵo.
- ↑ “La milito en Karabaĥo faras eblecon de solvo de la konflikto eĉ pli malproksima” timas armena politikisto Mikael Zolan.
- ↑ ISEB 2020 kulminos per seminario en Salo'
- ↑ Juna ĉeĉeno senkapigis instruiston en Francio.
- ↑ Estas jam pasinta la tempo kiam la ret-poshtiloj ne povis pritrakti la Esperantajn literojn; la nuntagaj tiurilate funkcias bone.
- ↑ KAEST 2020: scienco kaj tekniko kiel rimedoj por efektivigi daŭripovan evoluon
- ↑ "ĵusa" tie signifas en la lastaj kelkaj miloj da jaroj, male al la Ŝtonepoko, ekzemple antaŭ 70 000 jaroj.
- ↑ Jen la aktuala programo laŭ nia reta agendo.
- ↑ Por ajna demando skribu.
- ↑ Utila trarigardo pri konataj esperantistoj
- ↑ Li eltrovis ke la vorto “ri” estas konata al la plejparto de esperantistoj, sed multe pli populara inter junuloj ol inter maljunuloj; ĉi lastaj preferas la tradician uzadon de “li”.
- ↑ Mi estas membro de la Akademio, sed respondas nur kiel individuo.
- ↑ Ave, Maria! Dominus Tecum!
- ↑ Anstataŭs ĝin la unua Virtuala Kongreso dum la unua semajno de aŭgusto 2020.
| Terorisma Afriko | Alĝerio · Egiptio · Kartago · Libio · Maroko · Sudano · Tunizio · Okcidenta Saharo | |
| Ruza Afriko | Burkinujo · Ebur-Bordo · Gambio · Ganao · Gvineo · Liberio · Maŭritanio · Niĝero · Niĝerio · Senegalo | |
| Ĝangla Afriko | Angolo · Edeno · Kameruno · Centr-Afrika Respubliko · Ĉado · Demokratia Respubliko Kongo · Ekvatora Gvineo · Gabono · Respubliko Kongo | |
| Komerca Afriko | Burundo · Ĝibutio · Eritreo · Etiopio · Kenjo · Madagaskaro · Malavio · Maŭricio · Mozambiko · Rodezio · Ruando · Somalio · Tanzanio · Ugando · Zambio | |
| Apartisma Afriko | Bocvano · Israelo · Lesoto · Sud-Afriko · Svazilando · Zululando |