Etiopio

Tipa amuziĝo estas tuŝi ies kapuĉon de malantaŭe kaj forkuri

"Kion ni faris por meriti tion ?"

~ Legantoj pri ĉi tiu artikolo

Etiopio (propralingve የኢትዮጵያ ፌዴራላዊ ዲሞክራሲያዊ ሪፐብሊክ me la etiopias. ke gumgu'e roltrusi'o gubyseltru), laŭ takso de la bonfaraj organizoj surloke kaj de la ĉefministro de la lando mem, alfrontas periodon de nepriskribebla malsatmortado. Dum la mondo senfare spektas la preparon de nova milito, kiu kostos milojn da vivoj kaj sennombrajn dolarojn, oni "lacas" pri la venonta katastrofo. Lautakse la mortado de 1984-5, kiu aktivigis homojn de ĉiuj mondopartoj, estos "milda" kompare kun la nuna.

Ni esperantistoj luktas por pli bona mondo. Jen unufraze la celo de nia aktivado. Ĉu ni ne faru ion pri Etiopio, eĉ se ne temas rekte pri lingvoproblemoj? Mi mem sentas bezonon kontribui monon por helpi. Sed mi preferus, ke mia mono ne estu de mi persone, sed kiel parto de granda kontribuo, kiu portu iel la nomon "Esperanto". Mi petas aliajn esperantistojn montri solidarecon kun niaj kunhomoj en Etiopio. Hans Bakker trovos manieron venigi la monon al Afriko tiel, ke ĝi plejparte atingu la homoj, kiuj ĝin bezonas.

Do, se vi sentas la saman bezonon, bonvolu sendi monon kaj indiku "por Etiopio".

Geografio

Laŭ „Grazer I’agespost“ de la 3a febr.

Laŭ antikva geografo el Loĵbanistano:

la .itiopias. goi ko'a lamji ne'u la .eritreas. du'a la .sudan. be'a la .kenias. vu'a la .somalias. ne'uvu'a la .djiboutis. gi'e se nilsefta 1.1ki'oki'o pitki'otre gi'e se xabju 85ki'oki'o prenu gi'e se trutca la .adis.ababas.

Sporto

Etiopia ŝako estas alternativoregula tipo de ŝako, kiu estas 500-jarojn malnova.

Etiopiŝake, ambaŭ ludantoj ludas samtempe, sen alternado. Ili ekalternas post la unua kapto. La tempo antaŭ la unua kapto estas movebliga fazo. Pecoj normale moviĝas, sed peono ne kaptas en passant, kaj peono movas nur unu fakon antaŭen el sia origina pozicio, anstataŭ du.

Histerio

En Etiopia trovesis la maxime ancienai skeletoi di Homo sapiens konocatai: Homo sapiens idista vivis en Etiopia cirkum 160 mil yaroi anteŭ nun.

Dum la 8ma yarcento aK, un rejio konocata komiel D'mt esis establisita en nord-Etiopia kae Eritrea. Lua chefurbo esis la nuna urbeto di Yeha. Kelkai historiistoi konsideras D'mt komiel Afrikana rejio, kae kelkai altrai konsideras olun un mixuro di Semitai populoi (rejio di Saba) kun Afrikanoi.

En 316 Greka misionero Meropius navigis alonge la litoro kae, kun Frumentus, introduktis kristanismon en la regiono.

Pastro Johano

Pastro Johano sur trono. En mapo de Orienta Afriko, eltirita el atlaso de 1558.

Mi pensas ke Pastro Johano, latine Presbiter Iohannes, estas fantazia personulo kiu nutris laŭ jarcentoj la imagpovon de la eŭropaj popoloj kaj, tamen, estis opiniita reale ekzistanta konstituante sonĝon kaj esperon laŭlonge de 500 jaroj.

Dum mezepoko, onidiroj originintaj en Armenio atentigis pri mistera kristana regno, tiu de Pastro Johano, kiun oni situigis en Afriko aŭ Hindio: tiom la geopolitikoj informoj estis konfuzaj. En letero, la Pastro Johano dirus, ke mem reĝas super la antikva Babilonio aŭ super unu el tri Hindioj: tiutempe oni imagis ke la tri Hindioj estus pli/malpli situaj en Ĉinio, en la aktuala Hindio kaj en la nuna Etiopio.

La origino de la onidiroj

La unua mencio pri Pastro Johano sentiĝis duone de la 12-a jarcento en la «kroniko» de germana episkopo Otono de Freising: tiu ĉi citas sirian episkopon, Hugo de Ĝabala, alvenintan al Okcidento por informi kaj alarmi pri la kapitulaco de Edeso, falinta en la manojn de islamanoj (efektive tiutempe okazis la unua el la serioj de malvenkoj de la krucmilitoj en la Sankta Tero. Hugo precize rakontis: "...ia Pastro Johano, kristano de la nestoria eklezio, loĝanta en la Fora Oriento, trans Persio kaj Armenio, reĝo kaj pastro, militus kontraŭ la reĝoj Persiaj kaj Medaj, nomitaj Sarmiadoj kaj ilin forigis el ilia ĉefurbo Ekbatano" . Sinsekvaj samtemaj rakontoj disheroldis ke la sama siria episkopo faris viziton al la papo Eŭgeno la 3-a en la duono de la 12-a jarcento.

Ĉirkaŭ la jaro 1165, ekcirkulis, en la medio de kristanaj reĝoj kaj klerulejoj letero, latinlitera, adresita al la orienta bizanca imperiestro Aleksio la 1-a, skribita de ia «Pastro Johano». En ĝi estus priskribita la ekzisto de kristana regno: «Trans Persio kaj Armenio prosperas mirinda regno regata de Pastro Johano. Ĉi lando estas trairata de rivero alvenanta el la Paradizo kaj dissemanta smeraldojn, safirojn kaj rubenojn. Tie ĉiuj kristanaj principoj estus respektataj laŭdeve. Tie ŝtelo, avaro, mensogo estas nekonataj. En ĝi ne troviĝas malriĉuloj. Aparte, ne ĉe Pastro Johano, kies palaco, senfenestra, estas elene heligita de la menciitaj altvaloraj ŝtonoj per kiu ĝi estas revestita». Ne forgesendas, ke la letero, al la imperiestro, estus uzinta perfektan tiutempan grekan lingvon! Tradukita al latino, ĝi estis legita en etnaj lingvoj de eŭropaj popoloj (en la venecia dialekto, ekzemple, la Pastro fariĝis «pastro Zane»). Kaj kiam super la objekto metis manojn la desegnistoj kaj pentristoj, Pastro-reĝo Johano ekaperis, ankaŭ ĉe la okuloj, solena figuro kun tramane evangelio kaj sceptro, kiel en albumoj de la British Library.

Dum la epoko de krucmilitoj, la mito pri la Pastro Johano akiris motivitan gravecon: ĉu li povus esti potenciala subtenanto de Eŭropo kontraŭ la islamanoj? Postaj vojaĝantoj, kiel Marko Polo kaj Johano de Montekorvino konfirmis la ekziston de tiu regno sed, laŭ ili, iam ĉar tiam jam ĉesinta pro bedaŭrinde sukcesaj atakoj fare de najbaraj «tartaraj» popoloj, eble Mongoloj.

Kiel niaj legantoj ekscios per la raporto de la lasta administrantara kunsido de R.B.L.E., katastrofa malvenko de krucmilitoj, la konkero de la Otomana imperio en Eŭropo kaj precipe la falo de Konstantinopolo 1453 lasis en la eŭropanoj la impreson, pravigitan de la konstanta milita politiko de tiu ŝtato, esti sieĝataj kaj sendefendaj. La perspektivo pri kristana lando je ŝultroj de la islamanaj landoj esperigis, ĉe kelkaj, defendan helpon... La serĉado pri tia savilo eble influis la volon atingi la Hindiojn, kie eblus trovi helpon por kristanoj minacataj.

La portugaloj, senĉese serĉadis ĝis kiam iliaj ekspediciitoj povis meti piedon en la lando de Neguso.

Kristana Etiopio de Neguso

En 1323, en sia Mirabilia Jourdain de Séverac opinias, ke la imperiestro de la fora Etiopio kaj suvereno de monofizitoj estas la onidirita Pastro Johano.

Diversaj eŭropaj ekspedicioj, instigitaj de la konvinko pri la ekzisto de tiu regno, vojaĝis ĉirkaŭ kaj trans la proksima oriento en la direkto de la ekstrema oriento. Ĉe la fino de la 15-a jarcento, portugalaj ekspediciaj grupoj atingis (1490) Etiopion, inter aliaj Pêro da Covilhã, kiu prezentis al la imperiestro Neguso Negesto leteran mesaĝon de la portugala reĝo, adresita al... «Pastro Johano!»

Antaŭe, eŭropanoj kredis rekoni la mitan regnon de Pastro Johano en la imperio de la Mongoloj tiam regata de imperiestro Ĝingis-Ĥano, kies favorata edzino, Börte, estis, laŭ ne malseriozaj fontoj, fervora kristanino partoprenanta en meso ĉiutage. Efektive tiam ekzistis diversaj kristanaj komunumoj disigitaj kaj, preskaŭ nekonitaj de okcidentanoj, inter kiuj la koptaj komunumoj en sud-Egiptio ekstermitaj de islamanoj en 1492; tiu de Hindio, la kristanoj de Sankta Tomaso, en nuna Keralao; en Ĉinio, kie en 1307 la papo Klemento la 5-a jam estigis diocezon de Pekino kun ĉefepiskopo ĉe la franciskana misiisto Johano de Montekorvino; kaj la nestoriaj komunumoj en Persio...

Nuntempe la afero Pastro Johano okupis la intrigon de la romano Baudolino de Umberto Eco, kaj fariĝis temo de rakontoj de diversaj aŭtoroj spurantaj la fantaziajn memorojn kiujn la objekto ekscitas.

Dum la 15ma yarcento oni komencis l'expedicionoin di Portugalanoi vers Etiopia.

Rastafario

Dum 20ma yarcento rejo Haile Selassie 1ma komencis modernigari Etiopian - nur interuptita dum la okupeso da Italia de 1936 til 1941. Britanianai kae Etiopianai soldatoi liberis Etiopian en 1941 dum la Duesma mondomilito.

Ĉar estas malfacile direkti kaj efektivigi fruktodonan agadon en la tuta mondo , per unu nura centra organo , kiel la ĝenerala sekretariejo , estas necese , ke , Haile Selassie 1ma renversesis en 1974 da Marxistai militistoi. La komunista-rejimo sufris kun plurai rebel-strokoi, sekoi en granda skalo, kae problemoi kun refujintoi. En 1977 Somalia atakis Etiopia en Ogaden-milito ma Etiopia vinkis, kun helpo di Sovietia, Kuba kae Sud-Yemen. Kun fino di Sovietia, la marxista-rejimo esis vinkita en 1991. La provinco di Eritrea divenis nedependanta 2 yaroin pose.

Aman Andom

Aman Mikael Andom, militisto e politikisto n. ye la 21ma di junio 1924 til la 23ma di novembro 1974 esis chefo di stato di Etiopio de septembro til novembro 1974.

Politiko

• Presidente: Mulatu Teshome Wirtu
• Prim Ministre: Haile Mariam Desalegn

Fremda politiko

Kiam estis evidente, ke la islamaj ribeluloj venkis en Somalujo, Usono dungis la registaron de Etiopio detrui Somalujon, kvankam la ribela registaro klopodis signali al Usono, ke ĝi volas normaligi siajn rilatojn kun Usono kaj neniel volas partopreni en internacia terorismo.

Palestinio

Etiopio sindetenis rilate al la rezolucio 181.

Rasismo

Kio pleje mankas al tiuj etiopiuloj estas unueco. Ili ja havas tiom da diversaj Ras’oj !

Lingvoj

Por ni, Esperantistoj, la problemo konkretiĝis sub tiu ĉi formo: « Ĉu ni diru Abisenujo aŭ Abesinujo ? »

Ekonomio

Ĉu?

Turismo

Danke al la porturisma kampanio, la lando iĝis la kvara plej vizitata de Nudameriko superonta Peruon, kaj estis selektita de divarsaj internaciaj institucioj kiaj la hispana ĵurnalo El Pais, Travel Advisor, Usona Asocio de Turismagentejoj, kaj Lonely Planet, dum World Travel klasigis ĝin kiel la plej bone varma (naturista) vizitindaĵo tutmonde. International Living klasigis ĝin kiel “Paradizo por emerituloj” kaj unuaranga ĉe sia listo.

Religio

La Zar-kulto (arabe زار, "zar" prononcata kun longa vokalo) estas pagana religia kulto, kiu originis en centra Etiopio dum la 18-a jarcento, kaj poste disvastiĝis tra orienta kaj norda Afriko. Ĝis la mezo de la 19-a jarcento etiopiaj sklavoj portis la kulton ankaŭ al sudokcidenta Azio, kie ĝi nun ankoraŭ praktikiĝas ekzemple en la provinco Buŝehr en suda Irano. La kulto inkluzivas la koncepton de posediĝo de (kutime ina) individuo fare de spirito.

Kutima muzikilo de la Zar-kulto estas la tanbūra, ses-korda liro, kiu, samkiel la kulto mem, ekzistas en variaj formoj en areo inter orienta Afriko kaj Arabio. Alia grava muzikilo estas la Manĝur, leda zono, al kiu estas alkudritaj multaj kapraj hufoj, kiuj interfrapiĝas dum dancado, kaj variaj frapinstrumentoj.

La Zar-kulto dum la lastaj du jarcentoj servis kiel rifuĝejo por virinoj en la konservativa, islame dominita ŝtato Sudano.

Referencoj

Landoj kaj kolonioj en Afriko