Talmudo
ke ĉi tiu artiŝoko estas koŝera!
מלבד בפשח
Ne legu ĝin sabate! Diru benon antaŭ ol legi! Kovru vian kapon!
ברוכה איןציקלופדיה האספרנטית לעולם ועד
Neniuj kristanaj infanoj vundiĝis dum la verkado de ĉi tiu artikolo.
"Zamenhof ne verkis la Talmudon. Ĝi estis verkita de aliaj, antaŭ 1500 jaroj."
- ~ Nekredanto pri ĉi tiu artikolo
La Talmudo aŭ parola fundamento estas la originale neskribita parto de la Fundamento de Esperanto, parolata de Zamenhof al sia apostolaro kaj hereditaj far la veraj kredantoj en Berlino. Ĝi konsistas el du partoj:
- la Miŝnao, kiu kolektas la diskutojn de la malnovaj majstroj (Deklaracio de Bulonjo, Lingvaj respondoj, ktp.)
- la Berlina Komentario, kiu provizas analizajn komentojn.
La Ortodoksa E-movado pretendas rektan heredon el la Apostolaro de Zamenhof kaj eĉ hodiaŭ rivelas ankoraŭ kaŝitajn verojn pri la parola fundamento. Tamen oni distingu inter veraj kaj falsaj hereduloj de la apostelaro. Multaj falsaj profetoj pretendis riveli la parolan fundamenton; fama ekzemplo estas Kalocsay, la herezoj de kiuj estas jam bone konataj, kaj la Akademujo de Esperanto depost 2014. Nuntempe nur la ortodoksa e-movado, situata en Germanio, estas veraj samideanoj.
Male al la Fundamento ĝi ne estas agnoskata de aliaj esperantismaj religioj. Ortodoksa Esperantismo konsideras ĝin la parola (neskriba) formo de Fundamento, voĉe transdonita de revelacio de Zamenhof ĝis la malfidindiĝo de la Akademio. La Talmudo estis skribe fiksita nur en 2013, kiam la Akademio ĉesis esti fidinda, kaj la ortodoksaj esperantistoj timis eblan malaperon de la religiaj tradicioj.
Neridindeco de la Akademia Vortaro[redakti]
Kara amiko k samideano:
La Akademia Vortaro (AV) komence de 2014 pluraspekte estas nesufiĉe ridinda:
- Ĝi ne klopodas mem fiksi transskribo-erarojn el la originalaj fontoj.
- Mankas tedaj juraj diskutoj.
- Mankas aludoj al dokumentoj, kiujn Zamenhof mem nomis privataj, justigitaj per stulta kvazaŭleĝo.
- Ĝi kompreneblas de ordinaraj homoj.
- Ĝi ne klopodas poste koherigi malkoheran aferon.
La Esperanta Talmudo, aŭ Berlina Komentario, faras la malon por pli ridindigi la Fundamenton.
Diskutado[redakti]
Du talmudistaj judoj sidas en sinagogo kaj revas.
-Aŭskultu Icek: Kion vi farus, se vi estus tiel riĉa kiel Rotschild?
-Kiom stulta demando! Vi pripensu pli bone, kion farus Rotŝild, se li estus tiom malriĉa kiom mi!
Jesuo laŭ Talmudoj[redakti]
La plej kontraŭaj kaj malamikemoj diraĵoj en tiu talmudo povus esti la jenaj:
1) Jesuo en Talmudo estas nomata Jeschua Hanotsri, nome Jesuo Nazareta. Sed ĉar Jesuo signifas savanto, kutime por Jesuo Talmudoj rezervas specialan, sed malsimpatian, nomon Jeschu, kiu estas siglo de komencaj vortoj de esprimo “povu lia nomo kaj memoro esti forigitaj”. Fakte, tiu estas la signifo de la (transliteritaj) vortoj Jeschu (=Immach SCHemo Vezikro). Aliaj epitetoj pri Jesuo: Peloni (tiu ulo), Otho Isch- (tiu homo), nome tiu kiun ĉiuj konas.
2) Jeschu (Jesuo) estus koncipita dum menstrua periodo, kio estas la plejgrava makulo por naskito de virino.
3) Jeschu (Jesuo), ĉiam laŭ Talmudoj, estis filo de prostituitino, nomata Stada kiu forlasis sian edzon por kupliĝi kun Pandira; li estis frenezulo, idolano, trompisto-deloganto, krucumito post mortkondamno flanke de la Sinedrio, post kio liaj subtenantoj lin ekadoris kiel Dion; li finiĝis enprofondigita en la inferon; li estis predikanto pri falsaĵoj, herezulo ktp.
La legantoj de gazetoj ree devas miri, kiel moderne kaj progreseme pensas la redaktoroj, kiam ili deklaros en siaj jurnaloj, ke iuj malŝataĵoj estas ripetitaj centojn da fojoj en diversaj libroj de la Talmudoj.
Kontraŭkoncipo[redakti]
Ĉar tiu demando jam estis kelkafoje diskutata per leteroj, estus dezirinde, ke juda Talmudo diras ke "estas tri virinoj kiuj devas kunvivi kun spongo: neplenaĝulino, gravedulino, kaj virino kiu mamnutras bebon". Postaj komentarioj klarigas ke la "spongo" estis sorba materialo, ekzemple el kotono aŭ el lano, cele al malhelpi spermon.[1]
Miŝne Tora[redakti]
La Miŝne Tora aŭ Miŝneh Torah (en hebrea |מִשְׁנֵה תּוֹרָה}}, "Ripeto de la Torao"), subtitolita Sefer Yad ha-Hazaka (ספר יד החזקה "Libro de al forta mano"), estas kodo de juda religia juro (Halaĥo) verkita de Maimonido (Rabbi Moŝe ben Maimon). La Miŝneh Torah estis kompilita inter 1170 kaj 1180 (4930 kaj 4940 AM), kiam Maimonido estis loĝanta en Egiptio, kaj estas konsiderata kiel la majstroverko de Maimonido. Tiukadre, postaj fontoj simple referencas al la verko kiel "Maimon", "Maimonides", aŭ "RaMBaM", kvankam Maimonido komponis ankaŭ aliajn verkojn.
Mi do opinias, keMiŝneh Torah konsistas el dekkvar libroj, subdividitaj en sekcioj, ĉapitroj kaj paragrafoj. Ĝi estas la nura verko de la Mezepoko kiu detalas la devigojn de Judoj, inklude tiujn leĝojn kiuj estis aplikeblaj nur kiam ekzistis la Sankta Templo, kaj restas grava verko por judismo.
Ties titolo estas alvoko origine uzata por la Biblia libro Readmono, kaj ties subtitolo, "Libro de la forta mano", derivas el ties subdivido en dekkvar libroj: nome la nombra valoro dekkvar, reprezentita per la hebreaj literoj Ĝod (10) Dalet (4), formas la vorton yad ("mano").
Tiu Komentario aŭ Interpreto pri la Miŝnah estis skribita nur hebrelingve kaj ne ankaŭ arablingve aŭ aramelingve laŭ tiama kutimo. Per tiu komento li celis unuigi la diversajn interpretojn, foje senfundamentajn, disvastigitajn inter la diasporaj judoj. Indas je rimarko parto de tiu traktato, nome “Sanhedrin”, kie Maimonido listigas la dektri kredartikolojn de la judismo, kiu fariĝis kredbazo por multaj judoj tramondaj. Posteuloj taksis la verkon preskaŭ teologian sumon per kiu la rabena “parola leĝo” fariĝis ankaŭ, kaj eĉ precipe, “skribita leĝo”. Kvankam tie kaj tie malaprobita ĉe samreligianoj, la pensada enhavo de tiu verko, latinigita, altiris la atenton de eminentaj personuloj de la klera kristana mezepoka medio, kiel Alberto la Granda, Duns Skoto kaj Aleksandro de Hajleso, kiuj siavice lekcie kaj cite komentis verkajn erojn.
Nur per forto[redakti]
Du "talmudistaj" judoj veturis per ĉaro kaj atingis iun lokon, kie la vojo estis barita per ŝtonegoj. Tiam ili, laŭ la talmudista maniero, komencis diskuti, kion ili devos fari por povi daŭrigi la veturon. Post kelkaj minutoj alvenis de la alia direkto ĉaro kun du gojoj. Vidinte la ŝtonegojn ili tuj elĉariĝis kaj komencis translokigi la ŝtonojn kaj per tio liberigi la pasejon. Diris unu judo al sia amiko: "Berl, vidu tiujn gojojn: ili faras ĉion nur per forto!"
Komprenado[redakti]
La judaj saĝuloj de la Talmudo-volumoj, kiuj debatis antaŭ 2,0 jaroj pri "preskaŭ ĉiuj temoj de la mondo", uzis interalie la jenan metodon: Lerni/kompreni ion de io. Tio iusence similas al la filozofiaj metodoj de dedukto kaj indukto, sed ĉefe temas pri la jena afero: Krei logikajn konsekvencojn por iu afero.
Notoj pri hebreaj reĝoj laŭ Talmudo kaj aliaj tradicioj[redakti]
- La reĝo estas bela
- Laŭ Talmudo la reĝo povis igi siajn ĝis 18 virinojn: la edzinoj kaj konkubinoj, tamen, laŭ aliaj fontoj, povis esti eĉ pli nombraj
- La reĝo de la izraela popolo ne povis esti juĝata de tera tribunalo...
Talmudaj rakontaĵoj pri la jerusalema Templo[redakti]
Talmudaj rakontaĵoj pri la jerusalema templo aludas al legendaj rakontoj de la du Talmudoj pri eventoj okazuntaj en la templo, kaj koncernantaj la templon mem, dunmla kvardek jaroj antaŭantaj ĝian detruon en la jaro 70 p.K dum la milito de romianoj kontraŭ judoj ribelintaj.
Notas la jerusalema Talmudo, kiu laŭ la spertuloj skribe datiĝas je la 4-a aŭ 5-a jarcento: “Kvardek jaroj antaŭ la detruo de la Templo, la okcidenta lumo estingiĝadis, la ruĝa fadeno konserviĝadis ruĝa kaj kaj la loteltirado de la Sinjoro okazis ĉiam en la maldekstra flanko. Sacerdotoj fermigadis, por la nokto, la templajn pordojn sed leviĝuadis matene ilin trovante malfermitaj”. Io multe simila ĉeestas ankaŭ en la alia Talmudo (Babilona): “Niaj rabenoj instruis: En la tempofluo de la lastaj kvardek jaroj antaŭ la detruo de la Templo, la lotumado nek prezentiĝis per la dekstra mano, nek la ruĝkolora fadeno fariĝis blanka kaj la okcidenta lumilo ne daŭrigis brili per lumeco kaj la templaj pordoj malfermiĝus siainiciate”. La lotumado ĉi tie aludata koncernis du ŝtonojn, unu blankan kaj alian nigran, per kiuj la Supera Sacerdoto elektadis en “la Tago de la Pentofero” (Yom Kippur) la virkapron oferendan, nome la propeka kapro, poste fariĝinta proverba, kiu estis indikita per la nomo (eble laŭintence, demona) “Azazelo”.
Nu, ŝajnas ke laŭlonge de la kvardek jaroj antaŭantaj la detruon de la Templo, el lotumado estis elirita senescepte, ĉiujare, la nigra ŝtono. Rilate la probablokalkulon, la afero taksiĝas nekredebla kaj, ne hazarde, la kazo estis konsiderita fatala. Kaj kio estis tiu “ruĝa fadeno” kiu devis fariĝi blanka? Ŝajnas ke ankaŭ ĉi tie temis pri teksaĵa ruĝa strio kiun oni legis ĉe la kolo de la virkapro “Azazelo”, tiu lotita. Peco de tiu speco de kolumo estis poste tondita kaj algluita ĉe la pordo de la Templo. Se la postan tagon ĝia koloro estis fariĝinta blanka (eble per la influo de la suno…), tio estis bonaŭgura ĉar ĝi estis interpretita kiel signo de akcepto de la ofero flanke Javeo. Kaj la propeka virkapro estis la viktimo kiu simbole sarĝis sur sin la kulpojn de la tuta israela popolo.
Legante tiujn Talmudaĵojn, oni ne forgesu la la komenciĝo de la kvardek jaroj koincidis kun la morto de Jesuo.
Roŝ jeŝiva[redakti]
Roŝ jeŝiva (en hebrea ראש ישיבה; plurale hebree. roŝei jeŝiva; pl. jeŝiviŝe: roŝ jeŝivahs) estas la titolo donita al la dojeno de Talmuda akademio (Jeŝivo). Ĝi estas kunmetita vorto de la hebreaj vortoj roŝ ("kapo") kaj jeŝiva (lernejo de religia juda edukado). La roŝ jeŝiva estas postulita por havi kompletan sciaron de la Talmudo kaj por la kapablon analizi kaj prezenti novajn perspektivojn, nome ĉiduŝim (noveloj) parole kaj ofte presite.
Kristanoj laŭ Talmudoj[redakti]
La kontraŭkristanaj asertoj estus la jenaj:
Ili estas nomataj Nostrim = Nazaretoj.
1) Ili estas idolanoj,
2) ili estas pli abominindaj ol la Turkoj,
3) mortigantoj,
4) malĉastuloj,
5) fiuloj,
6) ekskremento-similaj,
7) nehomsimiluloj, sed bestsimiluloj,
8) ili malsamas al aliaj homoj,
9) ili propagiĝas kiel bestoj,
10) ili estas filoj de la diablo,
11) la animo de la kristanoj estas aĉa kaj demona,
12) postmorte kristanoj plonĝas en la inferon ktp.
Kristana kulto laŭ Talmudoj[redakti]
Historio instruas, ke pedofiliaj kristanaj pastroj estas sociuloj de Baalo, iliaj preĝejoj estas temploj de idolatrio, iliaj kalikoj estu forigitaj ĉar malpuraj, iliaj preĝoj similas al furzaĵoj kaj sakraĵoj, ilia festoj malhonoras Dion, iliaj oferoj estas sterkoferoj ktp.
Kiel kondutu, laŭ Talmudoj, hebreoj kun kristanoj[redakti]
1) Kristanojn hebreoj devas eviti ĉar ili estas maldignaj partopreni en hebreaj moroj,
2) hebreo evitu saluti kristanon,
3) hebreo ne kontraŭŝanĝu saluton de kristano,
4) ne licas por hebreo sin avantaĝi per atestoj de kristanoj,
5) hebreo ne aliru kristanan juĝiston,
6) al hebreoj ne estas permesate sin nutri per nutro konfekciita ĉe kristanoj,
7) estas malpermesate vendi al kristanoj objektojn destinitajn al ilia kulto dum tiu malpermeso ne aplikeblas al ateistoj,
8) kristanoj devas esti ekstermitaj,
9) ne estas permesate laŭdi kristanon,
10) hebreoj ne regalu kristanojn,
11) estas malpermesate instrui komercan arton al kristanoj,
12) hebreoj devas damaĝi la laboraĵojn de kristanoj,
13) la prezo neniam tro altas kiam hebreoj vendas al kristano,
14) al la kristano oni ne redonu perditaĵon,
15) al kristano, flanke de hebreoj, neniun favoron eĉ al kristana malsanulo,
16) estas permesate fraŭdi kristanon,
17) al la hebreoj estas permesate praktiki uzuron pruntedonate al kristanoj,
18) kristanoj estu damaĝataj en laŭleĝaj kvereloj,
18b) al hebreoj estas permesate false ĵuri por damaĝi kristanon,
19) hebreoj ne devas helpi kristanon mortantan,
20) licas senigi kristanon eĉ el vivnecesaĵoj,
21) hebreoj, kiam eblas, mortigu kristanojn,
22) hebreoj baptitaj devas esti mortigitaj ĉar perfiduloj
23) kristanaj princoj devas esti mortigitaj unuaj,
23) Romon hebreoj devas malami super ĉio,
24) ĉiuj kristanoj devas esti mortigitaj eĉ la plejbonaj,
26) hebreo kiu mortigas kristanon ne pekas, male li honoras Dion,
26) post la detruo de la dua templo, la sola buĉofero permesata realiĝas buĉante kristanojn,
27) ne licas por hebreo submetiĝi al kristano,
28) neniu festo malpermesu senkapigi kristanon,
29) la sola celo de hebrea agado estu la detruo de la kristana religio,
30) la hebreoj sopiru la alvenon de la venĝonta mesio ktp.
Atentigo[redakti]
La teksto estis markita havi plurajn problemojn, pri vereco, fontoj, intervikiaj ligiloj, kaj menciindeco. Vere temas nur pri artikola ĝermo, sed la menciindeco nediskuteblas. Nur estas iu reflekso de vikipediistoj pensi ke se iu temo nur priskribiĝas en Esperanto, ne en la vikipedioj de la grandaj naciaj lingvoj, ĝi eble ne menciindas. Tiu temo tamen estas priskribata en aliaj vikipediaj lingvoj, multe pli amplekse, je vikidatuma kodo Q5374201, laŭ la nuna stato en la angla (teksto kreita en decembro 2009), araba, hispana kaj litova. Mi simple forprenas la apartan vikidatuman kodon de tiu ĉi antaŭe "orfa" teksto, aldonas ĝin al la kodo Q5374201, kaj per aliaj lingvoj eblas preni pliajn informojn, referencojn kaj aliajn literaturajn fontojn. Persone mi konvinkatas ke la esperantlingva verkinto libere tradukis el la angla teksto kaj konis ĝin, do estas domaĝo ke ne tuj la esperantlingva teksto ligiĝis al la alilingvaj.
Notoj[redakti]
- ↑ Tiuj mensogoj ne mirigas, venantaj de homo deziranta estigi ĥaoson kaj semi malakordon en Mez-oriento, tra sia subteno al teroristaj grupoj kaj organizoj.