Ui (bouwkunst)

Een ui (ook wel: peer of appel) is een spits toelopende, bolvormige bekroning van een toren, veelal een kerktoren.

De ui kan opengewerkt zijn of gesloten en bekleed met dakbedekking (bijvoorbeeld met leisteen of hout). Boven op de ui staat vaak een kruis of een windhaan. Veel beroemde uienkoepels zijn te vinden in Rusland, waar zij het meest voorkomen in de traditionele kerkgebouwen (Russisch: луковичная глава, loekovitsjnaja glava, letterlijk uienhoofd); deze bouw komt ook voor in Oost-Europa en het Midden-Oosten.

Voorbeelden

België

Groenplaats in het centrum van Antwerpen

De Sint-Petrus- en Pauluskerk te Hansbeke

De Sint-Aldegondiskerk te Mespelare

Belfort van Bergen

Johannes-de-doperkerk Deinum

Religieuze bouwwerken

• Antwerpen: Onze-Lieve-Vrouwekathedraal
• Chevetogne (provincie Namen): klooster
• Hoogstraten (provincie Antwerpen): Sint-Katharinakerk
• Lierneux (provincie Luik): Sint-Andreaskerk
• Hansbeke: Sint-Petrus en Pauluskerk
• Mespelare: Sint-Aldegondiskerk
• Dinant: Collegiale kerk Onze-Lieve-Vrouw van Dinant
• Sint-Truiden: Basiliek van Onze-Lieve-Vrouw van Kortenbos
• Herentals: Begijnhofkerk (Herentals)
• Baasrode: Sint-Ursmaruskerk (Baasrode)

Andere bouwwerken

• Belfort van Namen
• Belfort van Gembloers
• Belfort van Bergen
• Kasteel van Chimay

Luxemburg

• Hachiville (Clervaux): Sint-Martinuskerk
• Troisvierges (Clervaux): Sint-Andreaskerk
• Koerich: Sint-Remigiuskerk
• Bettel: Sint-Hubertuskerk
• Mondercange: Sint-Willibrorduskerk

Nederland

Religieuze bouwwerken

• Amersfoort (Utrecht): Constantinianum
• Barneveld (Gelderland): Oude kerk
• Boxtel (Noord-Brabant): Sint-Petrusbasiliek
• Chaam (Noord-Brabant): Antonius Abtkerk
• Deinum (Friesland): Sint Janskerk
• Dwingeloo (Drenthe): Sint-Nicolaaskerk
• Haarlem (Noord-Holland): Grote of Sint-Bavokerk
• 's-Hertogenbosch (Noord-Brabant): Sint-Janskathedraal
• Houthem (Limburg): Sint-Martinuskerk
• Kerkrade (Limburg): Sint-Jozefkerk
• Leende (Noord-Brabant): Sint-Petrus'-Bandenkerk
• Maastricht (Limburg): Sint-Lambertuskerk (uivormige koepel)
• Noordwolde (Groningen): Kerk van Noordwolde
• Oostvoorne (Zuid-Holland): Hervormde kerk
• Spaubeek (Limburg): Onze-Lieve-Vrouw-Sterre-der-Zeekapel
• Venlo (Limburg): Sint-Martinusbasiliek
• Wijlre (Limburg): Sint-Gertrudiskerk
• Workum (Friesland): Grote- of Sint-Gertrudiskerk
• Vlissingen (Zeeland): Grote of Sint-Jacobskerk
• Zoetermeer (Zuid-Holland) Nicolaaskerk

Andere bouwwerken

• Bergen op Zoom (noord-Brabant): Markiezenhof
• Doorwerth - Kasteel Doorwerth
• Franeker (Friesland): Martenastins
• Houthem: Ronald McDonald Kindervallei
• Leeuwarden (Friesland): Princessehof
• Marssum (Friesland): Poptaslot
• Nuth (Limburg): - Kasteel Reymersbeek
• Veere - Stadhuis

In Noord-Nederland worden de uivormige bekroningen op de torens van sommige staten, borgen en kerken 'siepel' genoemd.

Frankrijk

• Sint-Michielskerk, Berlaimont, Frankrijk
• Sint-Wasnulfuskerk, Condé-sur-l'Escaut, Frankrijk
• Sint-Naborabdij, Saint-Avold, Frankrijk
• sint-Jacob-de-Meerderekerk, Bertrimoutier, Frankrijk
• Sint-Catharinakerk, Provenchères-sur-Fave, Frankrijk
• Sint-Mauritiuskerk, Freyming-Merlebach, Frankrijk
• Sint-Jan-de-Doperkerk, Megève, Frankrijk
• Sint-Quirinuskerk, Saint-Quirin, Frankrijk
• Onze-Lieve-Vrouwekerk, Remiremont, Frankrijk
• Sint-Wendelinuskerk, Diebling, Frankrijk
• Kathedraal van Sint-Dié, Saint-Dié-des-Vosges, Frankrijk
• Sint-Stephanuskerk, Boulay-Moselle, Frankrijk
• Parochiekerk, Domjevin, Frankrijk
• Abdij van Ebersmunster (Ebersmunster, Frankrijk)
• Sint-Franciscus-de-Saleskerk, Bozel, Frankrijk

Zwitserland

• Parochiekerk Sint-Nikolaas, Sankt Niklaus (Wallis), Zwitserland

Italië

• Santa Sofiakerk, San Vero Milis (Italië)

Oostenrijk

• Kasteel van Gmunden, Oostenrijk
• Martinstoren Bregenz, Oostenrijk
• Sint-Michaelkerk, Thierbach, Oostenrijk
• Sint-Leonardkerk, Mittersill, Oostenrijk

Duitsland

• Sint-Laurentius parochiekerk, Ehingen, Duitsland
• Sint-Maria Magdalenakerk, Gernsheim, Duitsland
• Parochie- en pelgrimskerk, Ramersdorf-Perlach, (München), Duitsland

Denemarken

• Nørup Kirke, Vejle, Denemarken

Fotogalerij

• 
  Een ui op een toren
• 
  Transfiguratiekerk in Kizji
• 
  Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen
• 
  De kerk van Lierneux
• 
  Kerk van Deinum: "Yn Deinum stiet in sipel op 'e toer" (uit het Fries)
• 
  Dakruiter met opengewerkte ui van de Ceciliakapel in Hoorn

Zie ook

• Siepel

· ·

Typen torenspitsen

achtkantige tussen vier topgevels · afgeknot · erker/arkeltorentjes · flankerende torentjes · gedraaid · gemetseld · ingesnoerd · klokvormig · kruisdak · naald · parabool · rombisch/ruit · ui

· ·

Architectonische aspecten kruiskerk