Kelmis

**Kelmis**
*La Calamine*
Gemeente in België
	(Details)
	;
Geografie
Gewest	Wallonië
Provincie	Luik
Arrondissement	Verviers
Oppervlakte; – Onbebouwd; – Woongebied; – Andere	18,04 km² (2022); 78,08%; 12,9%; 9,03%
Coördinaten	50° 43' NB, 6° 1' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners; – Mannen; – Vrouwen; – Bevolkingsdichtheid	11.352 (01/01/2024) ; 48,56% ; 51,44% ; 629,29 inw./km²
Leeftijdsopbouw; – 0-17 jaar; – 18-64 jaar; – 65 jaar en ouder	(01/01/2024); 20,39%; 57,8%; 21,8%
Buitenlanders	39,2% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Luc Frank (CSP-cdH)
Bestuur	CSP-cdH, SP
Zetels; CSP-cdH; PFF-MR; SP; Ecolo	21; 8; 5; 5; 3
Economie
Gemiddeld inkomen	18.502 euro/inw. (2021)
Werkloosheidsgraad	10,8% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode; 4720; 4721; 4728	Deelgemeente; Kelmis; Neu-Moresnet; Hergenrath
Zonenummer	087
NIS-code	63040
Politiezone	Weser-Göhl
Hulpverleningszone	DG
Website	Officiële website
Detailkaart
	Ligging binnen het arrondissement Verviers; in de provincie Luik
Foto's
	Tweetalig plaatsnaambord
Portaal	België

Kelmis (Frans: La Calamine, Platdiets: Kelemis, Waals: Li Calmene) is een Duitstalige gemeente in de Belgische provincie Luik. De gemeente telt ruim 11.000 inwoners.

Geschiedenis

Tot de opheffing van het hertogdom Limburg in 1795 hoorde het gebied van het huidige Kelmis tot de Limburgse hoogbank Montzen. Net als de rest van het hertogdom werd Kelmis bij de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden door de Franse Republiek in 1795 opgenomen in het toen gevormde departement Ourthe. De huidige deelgemeenten Kelmis en Neu-Moresnet behoorden toen tot de gemeente Moresnet.

De deelgemeente Kelmis vormde, vanwege de aanwezigheid van de belangrijke zinkspaatmijn Vieille Montagne aldaar, onder de naam Neutraal Moresnet tussen 1815 en 1919 een neutrale zone of condominium tussen het Koninkrijk der Nederlanden (later België) en Pruisen (later Duitse Keizerrijk). Als gevolg van het verdrag van Versailles werd het gebied een Belgische gemeente onder de nieuwe naam Kalmis/La Calamine (naar kalamijn, een andere naam voor zinkspaat of smithsoniet). In tegenstelling tot de Duitse gemeenten die toen bij België werden gevoegd, maakte Kalmis deel uit van het arrondissement Luik. Pas in 1962, toen de gemeente officieel Duitstalig werd, werd ze bij het arrondissement Verviers gevoegd.

De naam van de gemeente werd in 1972 gewijzigd van "Kalmis" naar "Kelmis" (in het Frans bleef "La Calamine" ongewijzigd).^[1]

De vroegere gemeente Kelmis werd in 1977 samengevoegd met Neu-Moresnet en Hergenrath tot de (Duitstalige) fusiegemeente Kelmis.

Geografie

Kelmis ligt op enkele kilometers afstand van de Duitse stad Aken en eveneens dicht bij de Nederlands-Limburgse plaats Vaals. Het grenst aan het drielandenpunt met Nederland en Duitsland.

De aanwezigheid van een zinkmijn heeft voor een verhoogde concentratie zink in de bovengrond gezorgd. Hierdoor kennen Kelmis en Moresnet op enkele plaatsen een opvallende zinkflora. De Geul werd voor de zinkwinning gebruikt, waardoor de bovenloop van de Geul in de Nederlandse provincie Limburg eveneens een bijzondere zinkflora kent.

Tevens ligt een groot gedeelte van het Belgische deel van het Preusbos op het grondgebied van de gemeente Kelmis. Een kleiner deel van dit bos ligt net over de Belgisch-Duitse grens en een nog kleiner deel ligt in Nederland, ten zuiden van Vaals. De naam "Preusbos" betekent overigens "Grensbos" in het lokale Platdietse dialect.

Kernen

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Kelmis	3,36	5.592	1.663	63040A
2	Neu-Moresnet	5,67	2.822	497	63040B
3	Hergenrath	8,97	2.785	311	63040C

Nabijgelegen kernen

Moresnet, Lontzen

Bezienswaardigheden

Museum Vieille Montagne, over het zinkbedrijf en de geschiedenis van Neutraal Moresnet.
Maria-Hemelvaartkerk

Zie ook

Lijst van beschermd erfgoed in Kelmis

Demografische ontwikkeling

Demografische ontwikkeling voor de fusie

Bronnen:NIS, Opm:1930 tot en met 1970=volkstellingen, 1976 inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

Bronnen:NIS, Opm:1920 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal^[2]	Evolutie: 1992=index 100
1992	9.738	100,0
1993	9.826	100,9
1994	9.801	100,6
1995	9.737	100,0
1996	9.799	100,6
1997	9.756	100,2
1998	9.918	101,8
1999	10.060	103,3
2000	10.121	103,9
2001	10.117	103,9
2002	10.081	103,5
2003	10.133	104,1
2004	10.144	104,2
2005	10.249	105,2
2006	10.396	106,8
2007	10.472	107,5
2008	10.564	108,5
2009	10.587	108,7
2010	10.700	109,9
2011	10.881	111,7
2012	10.874	111,7
2013	10.884	111,8
2014	10.869	111,6
2015	10.897	111,9
2016	10.917	112,1
2017	10.964	112,6
2018	11.061	113,6
2019	11.108	114,1
2020	11.212	115,1
2021	11.086	113,8
2022	11.229	115,3
2023	11.333	116,4
2024	11.352	116,6

Taal

Naast het in het onderwijs en door de plaatselijke overheid gebruikte Duits, spreekt de plaatselijke bevolking het regionale dialect Platdiets, een Limburgs dialect.

Deze gemeente was aanvankelijk officieel Franstalig, hoewel uit talentellingen bleek dat de grote meerderheid van de bevolking Duits sprak. Pas door de taalwetten van 1962 werd het een Duitstalige gemeente, met faciliteiten voor de Franstaligen. In 1977 volgde de samenvoeging met Hergenrath en Neu-Moresnet, die hetzelfde taalstatuut hadden.

Politiek

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij		10-10-1976^[3]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006^[4]		14-10-2012^[5]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	19	%	19	%	19	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21	%	21
	ECOLO	-		7,37	0	12,6	2	11,75	2	11,11	2	11,29	2	12,72	2	13,73	3	-
	SP-PFF^A / KGI-ICC¹ / SP-GI² / SP-PS³ / SP⁴	35,7^A	6	20,81¹	4	23,16²	4	27,71²	6	21,71³	4	20,95⁴	4	16,77⁴	3	21,58⁴	5	-
	SP-PFF^A / PFF-PRL¹ / PFF-MR²	35,7^A	6	23,23¹	4	13,78¹	2	-		7,78¹	1	16,63²	3	38,19²	9	25,88²	5	-
	CSP-PSC¹ / PSC-CSP² / CSP³ / CSP-cdH⁴	62,66¹	13	48,59¹	11	50,47²	11	46,93¹	11	50,88¹	13	51,13³	12	32,31⁴	7	38,81³	8	-
	BNB	1,64		-		-		-		-		-		-		-		-
	GA-AC	-		-		-		13,61	2	8,51	1	-		-		-		-
Totaal stemmen		4883		5083		5200		4988		5140		5168		5181		5054
Opkomst %						94,17		92,25		91,57		90,27		86,39		85,81
Blanco en ongeldig %		5,22		11,69		9,15		8,06		9,49		12,62		10,35		8,79

De gevormde meerderheidscoalitie wordt vet aangegeven. De grootste partij is in kleur.

Mobiliteit

In de deelgemeente Hergenrath bevindt zich een station Hergenrath langs spoorlijn 37 (Luik - Aken). Daarnaast is Kelmis aangesloten op het busnetwerk van Aken.

Literatuur

Philip Dröge: Moresnet, Opkomst en ondergang van een vergeten buurlandje. Houten/Antwerpen: Uitgeverij Unieboek/Het Spectrum, 2016; 271 blz., ISBN 978-9-00034-960-9.

Externe link

Website van de gemeente

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Koninklijk besluit 13.10.1972 tot wijziging van de schrijfwijze van de naam van sommige gemeenten, Belgisch Staatsblad 20.12.1972^{[dode link]} p. 14178
↑ https://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK
↑ 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.
↑ Gegevens 2006: elections2006.wallonie.be:. Gearchiveerd op 9 januari 2018. Geraadpleegd op 26 januari 2013.
↑ Gegevens 2012: elections2012.wallonie.be. Gearchiveerd op 28 juli 2013.

Zie de categorie Kelmis van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Koninklijk besluit 13.10.1972 tot wijziging van de schrijfwijze van de naam van sommige gemeenten, Belgisch Staatsblad 20.12.1972^{[dode link]} p. 14178

[2] ttps://view.officeapps.live.com/op/view.aspx?src=https%3A%2F%2Fstatbel.fgov.be%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ffiles%2Fdocuments%2Fbevolking%2F5.1%2520Structuur%2520van%2520de%2520bevolking%2FBevolking_per_gemeente.xlsx&wdOrigin=BROWSELINK

[3] 1976-2000:Verkiezingsdatabase Binnenlandse Zaken. Gearchiveerd op 10 januari 2022.

[4] Gegevens 2006: elections2006.wallonie.be:. Gearchiveerd op 9 januari 2018. Geraadpleegd op 26 januari 2013.

[5] Gegevens 2012: elections2012.wallonie.be. Gearchiveerd op 28 juli 2013.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]