werpen

Nederlands

Uitspraak

• Geluid:  werpen    (hulp, bestand)

Woordafbreking

• wer·pen

Woordherkomst en -opbouw

• In de betekenis van ‘gooien’ voor het eerst aangetroffen in 901

[1] erfwoord afkomstig van: Oudnederlands: werpan Germaans: *werpan- Indo-Europees: mogelijk *uergw-, waarna in het Germaans al vroeg een klankverschuiving *w-kw > *w-p zou zijn opgetreden

Verwant in Germaans: West: Oudfries: werpa, Oudhoogduits: werfan, Angelsaksisch: weorfan, Duits: werfen, Engels: warp Oost: Gotisch: wairpan Noord: Deens: varp, Zweeds varp

Verwant in andere Indo-Europese talen: Oudkerkslavisch: vrěšti

stamtijd
onbepaalde wijs	verleden tijd	voltooid deelwoord
werpen	wierp	geworpen
klasse 3	volledig

Werkwoord

werpen

1. overgankelijk met een krachtige zwaai van de arm iets uit de hand naar iets of iemand heen laten gaan

   • Hij wierp de bal naar de andere kant van het veld. 

   ▸ Gespannen zette ik mijn tent op: om mezelf af te leiden en dieren af te schrikken begon ik hard te fluiten en ik wierp af en toe een blik op de brede vallei onder me.

2. overgankelijk, (dierkunde) (van zoogdieren) ter wereld brengen, baren

   • In de melkveehouderij laat de boer zijn melkkoeien regelmatig jongen werpen, zodat de moederkoeien melk blijven geven. 

Synoniemen

• [1]: gooien

Hyponiemen

   

aanwerpen afwerpen balwerpen bijwerpen buitenwerpen discuswerpen dwergwerpen gewichtwerpen heenwerpen inwerpen kogelwerpen lassowerpen miswerpen nawerpen neerwerpen omverwerpen omwerpen ondereenwerpen onderwerpen ontwerpen openwerpen opwerpen overwerpen paalwerpen ringwerpen speerwerpen tegenwerpen terugwerpen toewerpen uitwerpen verwerpen vooruitwerpen voorwerpen wegwerpen

Afgeleide begrippen

   

breedwerpig langwerpig werpanker werper werphengel werpheuvel werphout werping werpkracht werplans werplijn werplood werpmolen werpnet werpnummer werppijl werpplaat werpschijf werpschotel werpsel werpspeer werpspel werpster werptijd werptol werptuig

Uitdrukkingen en gezegden

   

de handdoek in de ring werpen de teerling is geworpen De eerste steen werpen de eerste zijn met beschuldigingen De kolf naar de bal werpen het opgeven, de moed verliezen De lont in het kruit werpen mensen laten loskomen, opstoken Geld in 't water werpen ( of smijten) het geld onnut uitgeven, het verspillen aan een roekelooze of dwaze onderneming Goed geld naar kwaad geld gooien (werpen, smijten) nutteloze kosten maken voor een doel, waarvan men voorzien kan dat het niet te bereiken is Iemand iets voor de voeten werpen iemand beschuldigen van iets Iemand uit het zadel werpen Iemand wegwerken, iemand in verlegenheid brengen Iemand zand in de ogen strooien ( of werpen) iemand bedriegen, misleiden Iets in de schoot geworpen krijgen iets verkrijgen zonder al te veel moeite er voor te doen In het honderd (- jagen, - sturen, - werpen) in het wilde, in wanorde Met de muts naar iets gooien (werpen of smijten) In de 17de en 18de eeuw betekende dit: er niet naar kunnen talen, ergens niet aan hoeven te denken; het kwijt zijn Paarlen voor de zwijnen werpen iets moois en kostbaars geven aan iemand die de waarde er niet van inziet

Vertalingen

    1. met een krachtige zwaai van de arm iets uit de hand naar iets of iemand heen laten gaan   

Duits: werfen (de) Engels: throw (en) Frans: jeter (fr), lancer (fr)

Noors: kaste (no), (door de arbiter) droppe (no) Nynorsk: kasta (nn), (door de arbiter) droppe (nn) Spaans: lanzar (es)

    2. (van zoogdieren) ter wereld brengen, baren   

Duits: gebären (de) Engels: bear (en)

Frans: enfanter (fr) Spaans: parir (es)

Gangbaarheid

• Het woord werpen staat in de Woordenlijst Nederlandse Taal van de Nederlandse Taalunie.

• In onderzoek uit 2013 van het Centrum voor Leesonderzoek werd "werpen" herkend door:

100 %	van de Nederlanders;
99 %	van de Vlamingen.