Pistòla (moneda)
La pistòla (var. pistola)[1] foguèt inicialament utilizada en italian e francés per indicar lo doblon espanhòl, e èra tanben una pèça de 6,76 g d'aur de 22 carats. La moneda de la meteissa valor conia en Itàlia amb lo nom de doppia (pistola mai rarament), quitament s'es realizada en França amb lo loís d'aur (pistolet mai rarament). Lo pistolet èra tanben connectat a un autre estat, e foguèt cambiat pel nom de la moneda francesa.
Originas del nom
[modificar | Modificar lo còdi]La derivacion es incèrta; lo tèrme pòt venir del chèc píšťala ("fiulet", un tèrme per un canon de man), de la vila italiana de Pistòia, o del tèrme italo-espanhòl piastola significant piccola piastra:[2][3] "pichòta pèça", d’aquí, benlèu, e per corrupcion, lo mot piastra.[4] Segon d'unes, èra a l'origina grafiada pistolet e s'originèt dins l'argòt militar, e a probablament la meteissa racina que pistolet.[5][6][7] Segon d'autres, lo ligam amb lo mot "pistolet" es pas establit.[4]
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]D'en primièr, aquel nom indicava los dobles escuts o dobles batuts pel primièr còp a l'entorn de 1537 en Espanha amb una finesa de 22 carats e un pes d'aperaquí 3,40 gramas. Foguèt batut jos la reina Joana e son filh Carles Quint. Valiá un doble escut, qu'èra la moneda estandard per l'aur.
Foguèron fabricats en grandas quantitats jos Felip II (1556-1598) a partir de 1566. Aquelas fabricacions foguèron possiblas gràcias a las trobalhas de jaciments d'aur dins las colonias espanhòlas en America.
Foguèt una de las primièras pèças batudas pels espanhòls dins las novèlas colonias americanas, particularament en Mexic. La "pistola" foguèt fabricat en Espanha fins a 1847.[3]
-
Doblon o pistòla (2 escuts) de Felip IV d'Espanha (1605-65) -
Doblon o pistòla (2 escuts) de Ferrand VI d'Espanha (1746-59) -
Doblon o pistòla (2 escuts) de Carles III d'Espanha (1759-88)
,_1640_-_btv1b113240373_(1_of_2).jpg)
.jpg)
En Occitània, la pistòla èra encara usitada al sègle XIX en Gasconha (notadament en Bearn) e Auvèrnhe, valant 10 francs o 10 liuras.[8][9][1]
En Danemarc la moneda imitant lo loís d'aur francés batut de 1771 a 1870 foguèt nomenada amb aquel nom(quina version del nom? pistol?).[3]
En Malta la pistòla foguèt fabricada jol Grand Mèstre Manuel Pinto de Fonseca (1741-1773), la "nuova pistola" (nòva pistòla) de 10 "scudi" (escuts). Aviá sant Joan Baptista a l'avèrs e la crotz maltesa a l'envèrs.[3]
En Soïssa las pistòlas èran fabricadas per divèrsas vilas, subretot Genèva.
A Genèva l'écu pistolet "escut pistòla" foguèt fabricat dempuèi 1562. Al sègle XVII, en mai d'autras pèças d'aur, las pistòlas "quadruplas" e l'écu pistolet foguèron fabricats.[10]
Una pèça de tres pistòlas foguèt tanben fabricada en 1771.
Èra parièr a un doble ducat; fins a las annadas 1720 corriá per 40 florins e 30 sòus e après 1750 la valor montèt a 35 florins.[10]
La primièra moneda portava la legenda GENEVA CIVITAS e l'escut civic sus una aigla bicefala coronada a l'anvèrs e lo monograma IHS al centre de uèch rais e uèch flamas a l'envèrs; la legenda era POST : TENEBRAS : LVX : P
Foguèt pas pus batut a Genèva après 1796.[10]
I a tanben una pistola d'aur o una corona batuda amassa pels cantons d'Uri, Schwyz e Untervalden en 1556.[10]
- esquèrra: Bust del rei Guilhèm III d'Anglatèrra, dejós lo solelh s'alça de la mar (escut de la Companhiá Darien), a l'entorn de GVGLIELMVS DEI • GRATIA •
- drecha: Escut del rei coronat entre las letras coronadas W R, a l'entorn de MAG BRIT • FRA • ET • HIB • REX • 1701 •
Una pèça del meteis nom (pistole en anglés) foguèt batuda en Escòcia per Guilhèm II. Pesava 106 grans (aperaquí 6,84g) a 22 carats valant 12 liuras escocesas,[11] es a dire 20 shillings angleses. Foguèt batuda, amassa amb la mièja pistòla, sonque en 1701. La guinèa batuda dins lo meteis periòde pesava en plaça 129,5 e èra valorizada a 21s 6d.
Èra la darrièra pèça d'aur escocesa.
La Darien Company, una entrepresa privada que comerciava amb Africa, foguèt capabla d'obténer la permission del Privy Council per fargar una partida de l'aur qu'aviá importat en pèças. Coma èra de costuma a l'epòca, una marca de companhiá èra tanben autorizada a èsser plaçada sus la pèça sus totas las pèças.[12]
Manca lo nombre après lo nom del rei: Guilhèm èra III d'Anglatèrra, II en Escòcia e I de Granda Bretanha: l'abséncia del nombre indica qu'aquò èra lo títol utilizat.[13]
La pistòla foguèt tanben batuda amassa amb mièja pistòla amb las monedas de James Clark qu'èra lo gravaire de la moneda d'Edimborg.[13]
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ 1,0 et 1,1 Mistral, Frederic. Lou Tresor dóu Felibrige (TDF).
- ↑ Martinori: La moneta...
- ↑ 3,0 3,1 3,2 et 3,3 Klütz: Münznamen...
- ↑ 4,0 et 4,1 « Pistole », base lexicographique du CNRTL.
- ↑ Brachet, Auguste. «An Etymological Dictionary of the French Language». Clarendon Press, April 8, 1878.
- ↑ An Etymological Dictionary of Modern English. Courier Corporation, July 18, 2012. ISBN 9780486122861.
- ↑ Concise English Dictionary. Wordsworth Editions, July 5, 1993. ISBN 9781840224979.
- ↑ Cristian Laus. Dictionnaire Occitan-Français.
- ↑ Lespin, Vastin. Dictionnaire béarnais ancien et moderne. Hamelin frères, 1887.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 et 10,3 Capon: Katalog...
- ↑ I. Stewart: Scottish Coinage
- ↑ Stewart: Scottish ...
- ↑ 13,0 et 13,1 Grueber: Handbook...
- (en) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en anglés intitolat « Pistole ».
- (es) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en castelhan intitolat « Pistola (moneda) ».
- (fr) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en francés intitolat « Pistole (monnaie) ».
- (it) Aqueste article es parcialament o en totalitat eissit d’una traduccion de l’article de Wikipèdia en italian intitolat « Pistola (moneta) ».
.svg){kind=small}