ରାଧାନାଥ ରାୟ

ଇଂରାଜୀ ଲିଙ୍କ

https://or.wikipedia.org/wiki/Radhanatha_Ray

କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ
କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ
ଜନ୍ମ ଓ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ	(1848-09-28)୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮୪୮ କେଦାରପୁର, ସୋର, ବାଲେଶ୍ୱର
ମୃତ୍ୟୁ	୧୭ ଅପ୍ରେଲ ୧୯୦୮(1908-04-17) (ବୟସ ୫୯)
ଭାଷା	ଓଡ଼ିଆ
ଜାତୀୟତା	ଭାରତୀୟ
ଶିକ୍ଷା	ଏଫ. ଏ
ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ	ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି କଲେଜ, କଲିକତା
ସମୟ	ଆଧୁନିକ ଯୁଗ
ସାହିତ୍ୟ କୃତି	ଚିଲିକା ଖଣ୍ଡକାବ୍ୟ
ଜୀବନସାଥୀ	ପରଶମଣୀ
ସନ୍ତାନ	ଶଶି ଭୂଷଣ, ରଜନୀ ଭୂଷଣ

କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ (୧୮୪୮-୧୯୦୮) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟିକ ଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ସ୍ରଷ୍ଟା ଭାବରେ ପରିଚିତ ।

ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ଜୀବନୀ

ରାଧାନାଥ ରାୟ ଓଡ଼ିଶାର ବାଲେଶ୍ବର ଜିଲ୍ଲାର ସୋର ଅନ୍ତର୍ଗତ କେଦାରପୁର ଗ୍ରାମରେ ୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮୪୮ (ଆଶ୍ୱିନ ପନ୍ଦରଦିନ, ୧୭୭୧ ଶକାବ୍ଦ) ତାରିଖରେ ସୁନ୍ଦରନାରାୟଣ ରାୟ ଓ ତାରିଣୀ ଦାସୀଙ୍କ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ସନ୍ତାନ ଭାବେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସୁନ୍ଦରନାରାୟଣ ଥିଲେ ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତୀୟ କାୟସ୍ଥ ଓ ତାଙ୍କ ପୂର୍ବପୁରୁଷ ମେଦିନୀପୁର ଅନ୍ତର୍ଗତ ରାଧାନଗର ଗ୍ରାମରୁ ଆସିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ବଂଶଗତ ଉପାଧି ଥିଲା ଦେ । ସୁନ୍ଦରନାରାୟଣ ବାଲେଶ୍ୱର କଲେକ୍ଟୋରେଟ୍‌ରେ ସଦର କାନୁନଗୋ ଥିଲେ । ଅଳ୍ପ ବର୍ଷ ବୟସରେ ତାରିଣୀ ଦାସୀଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ରାଧାନାଥ ପିଲାବେଳରୁ ରୋଗୀଣା ଥିବାରୁ ଅନେକ ବର୍ଷ ଚିକିତ୍ସାରେ କଟିଥିଲା । ସେ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲରୁ ପ୍ରବେଶିକା ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିଲେ । ସେତେବେଳେ କଟକରେ ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ କଲେଜ ନଥିବାରୁ କଲିକତାକୁ ଏଫ୍.ଏ. ପଢ଼ିବାକୁ ଯାଇଲେ । ତେବେ ସେଠାରେ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ବନ୍ଦ କରି ଓଡ଼ିଶାକୁ ଫେରିଆସିଥିଲେ । କିଛିଦିନ ପରେ ସେ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ମାସିକ ତିନି ଟଙ୍କା ବେତନରେ ତୃତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ପଦରେ ନିଯୁକ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । କଲେଜରେ ପଢ଼ିବା ସୁବିଧା ଆଉ ନଘଟିବାରୁ ସେ ନିଜେ ଘରେ ପାଠ ପଢ଼ି ଏଫ୍.ଏ. ପାସ୍ କରିଥିଲେ ଓ ବି.ଏ. ପରୀକ୍ଷାରେ ସମସ୍ତ ପାଠ୍ୟ ନିଜ ଉଦ୍ୟମରେ ଘରେ ପଢ଼ିଥିଲେ । ସଦାଶିବ ନନ୍ଦଙ୍କ ପାଖରେ ରାଧାନାଥ, ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ସହିତ ସଂସ୍କୃତ କାବ୍ୟ ନାଟକାଦି ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ରାଧାନାଥ ପାଞ୍ଚ ବର୍ଷକାଳ ଚାକିରୀ କରିଥିଲେ । ଏହି ସମୟରେ ରେମୁଣାର ଚନ୍ଦ୍ରମୋହନ ଆଦିତ୍ୟଙ୍କ କନ୍ୟା ପରଶମଣିଙ୍କୁ ସେ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ଏହାପରେ ସେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ପଦରେ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲକୁ ବଦଳି ହେଲେ । ସେଠାରେ ମଧୁସୂଦନ ରାଓ ତାଙ୍କର ଛାତ୍ର ଥିଲେ । ପୁରୀରୁ ସେ ପୁଣି ବାଙ୍କୁଡ଼ାକୁ ବଦଳି ହେଲେ ଓ ସେଠାରୁ ୧୮୭୬ରେ ସ୍କୁଲ ବିଭାଗୀୟ ଡ଼େପୁଟି ଇନ୍ସପେକ୍ଟର ପଦରେ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାକୁ ଫେରିଆସିଲେ । ତାଙ୍କ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା ଓ ଓଡ଼ିଶାର ଶିକ୍ଷା ବିସ୍ତାର ନିମନ୍ତେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ତରଫରୁ ରାୟ ବାହାଦୁର ଉପାଧି ପାଇଥିଲେ । ଗଡ଼ଜାତ ଭ୍ରମଣରୁ ଫେରି ଜ୍ୱରରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ସେ ୧୯୦୮ ଅପ୍ରେଲ ୧୭ ତାରିଖରେ ତାଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।

ଜୀବନପଞ୍ଜିକା

• ୧୮୪୮ - ଜନ୍ମ
• ୧୮୫୨ - ଭାଇ ଯଦୁନାଥଙ୍କ ଜନ୍ମ ; ଯଦୁନାଥ, ରାଧାନାଥଙ୍କ ଏକ ମାତ୍ର ସହୋଦର ଥିଲେ
• ୧୮୫୩ - ମାତା ତାରିଣୀ ଦାସୀଙ୍କ ପରଲୋକ
• ୧୮୫୪ - ସୁନ୍ଦରନାରାୟଣଙ୍କ ରୂପଦାସୀଙ୍କୁ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିବାହ
• ୧୮୫୬ - ସୋରଠାରେ ନୂଆକରି ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଭର୍ଣ୍ଣାକୁଲାର ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ରାଧାନାଥଙ୍କ ପ୍ରବେଶ
• ୧୮୫୭ - ରାଧାନାଥ କାଶରୋଗରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ; ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ସୁନ୍ଦରନାରାୟଣ ତାଙ୍କୁ ବାଲେଶ୍ୱର ନେଇଆସିଲେ
• ୧୮୫୮ - ରାଧାନାଥଙ୍କ ବାଲେଶ୍ୱର ହାଇସ୍କୁଲରେ (ଫେବୃଆରୀ) ଷଷ୍ଠ ଶ୍ରେଣୀର ଛାତ୍ର ଭାବେ ଯୋଗଦାନ; ଜଣେ ମୁସଲମାନ ଆଖୁଁଜିଙ୍କଠାରୁ ପାର୍ସି ଓ ଉର୍ଦ୍ଦୁ ଶିକ୍ଷା; ଏହି ବର୍ଷ ସ୍ୱଳ୍ପକାଳ ପାଇଁ ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟ ତାଙ୍କ ଶିକ୍ଷକ ଥିଲେ
• ୧୮୬୪ - କଲିକତା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀରେ ଏଣ୍ଟ୍ରାନ୍ସ ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ଚଉଦ ଟଙ୍କା ସରକାରୀ ବୃତ୍ତି ଲାଭ (ଜାନୁଆରୀ); ପ୍ରେସିଡେନ୍ସି କଲେଜରେ ଅଧ୍ୟୟନ ଲାଗି କଲିକତା ଗଲେ କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥାଭାବ, ରୋଗଜନିତ ପୀଡ଼ା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାରଣରୁ ଫେରିଆସିଲେ; ୧-ମଇରେ, ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ତୃତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ରୂପେ ୩୦ ଟଙ୍କା ବେତନରେ ଯୋଗଦାନ ଓ ୨୬-ଜୁନରେ ସେହି ପଦବୀରେ ସ୍ଥାୟୀ ହେଲେ
• ୧୮୬୫-୬୬ - ସେ ସମୟରେ ଫକୀରମୋହନ ବାଲେଶ୍ୱର ମିଶନ ସ୍କୁଲର ହେଡ଼ମାଷ୍ଟର ଥିଲେ ; ମଧୁସୂଦନ ଦାସ, ରାଧାନାଥଙ୍କ ସହକର୍ମୀ ଥିଲେ ; ତେଣୁ ସେ ଉଭୟଙ୍କ ସହ ଘନିଷ୍ଟ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିଥିଲେ
• ୧୮୬୬ - ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା ସାପ୍ତାହିକ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରର ପ୍ରକାଶ; ନଅଙ୍କ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ
• ୧୮୬୮ - ବୋଧଦାୟିନୀ ଓ ବାଲେଶ୍ୱର ସମ୍ବାଦବାହିକାର ପ୍ରକାଶ; ରାଧାନାଥଙ୍କ ମେଘଦୂତର କେତେକାଂଶ ବୋଧଦାୟିନୀରେ ପ୍ରକାଶିତ
• ୧୮୬୯ - ଓଡ଼ିଶାର ବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୁଡିକରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ ପଢ଼ା ହେବା ପାଇଁ ସରକାରୀ ଆଦେଶ; ଘୋରାଇ ପରୀକ୍ଷାର୍ଥୀ ଭାବରେ ରାଧାନାଥ ଏଲ.ଏ. (ଏଫ୍.ଏ) ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ପଦୋନ୍ନତି ପାଇ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ଭାବେ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ଯୋଗଦାନ (ଜାନୁଆରୀ); ସେତେବେଳେ ସେଠାରେ ମଧୁସୂଦନ ରାଓ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ (ଏକାଦଶ ବର୍ଷ ଶ୍ରେଣୀ)ର ଛାତ୍ର
• ୧୮୭୦ - ପରଶମଣିଙ୍କ ସହ ରାଧାନାଥଙ୍କ ବିବାହ (ରାଧାନାଥଙ୍କ ଶ୍ୱଶୁର ଚନ୍ଦ୍ରମୋହନ ଆଦିତ୍ୟ ରେମୁଣା ନିବାସୀ ଥିଲେ)
• ୧୮୭୨ - ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରୁ ବଦଳି ହୋଇ ବାଙ୍କୁଡା ସ୍କୁଲରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶିକ୍ଷକ ରୂପେ ଯୋଗଦାନ (ଜାନୁଆରୀ ୧୦); ପଦୋନ୍ନତି ଲାଭକରି ତୃତୀୟ ଶ୍ରେଣୀର ଡେପୁଟି ଇନ୍‌ସ୍‌ପେକ୍ଟର ଭାବେ ଯୋଗଦାନ (ଜୁନ ୨୬); ନିଜ ପୁରୁଣା ଛାତ୍ର ମଧୁସୂଦନ ରାଓ ସେତେବେଳେ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷକ ଥିବାରୁ ପୁଣି ଘନିଷ୍ଠତା ବଢିଲା
• ୧୮୭୩ - କୁମାର ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ ଦେଙ୍କଦ୍ୱାରା 'ଉତ୍କଳ-ଦର୍ପଣ' ପତ୍ରିକାର ପ୍ରକାଶ (ଜାନୁୟାରୀ) ରାଧାନାଥଙ୍କ ପିତା ସୁନ୍ଦରନାରାୟଣଙ୍କ ବିସୂଚିକା ରୋଗରେ ଦେହାନ୍ତ (ଜୁଲାଇ ୨୧)
• ୧୮୭୬ - ଜ୍ୟେଷ୍ଠପୁତ୍ର ଶଶିଭୂଷଣଙ୍କ ଜନ୍ମ
• ୧୮୭୭ - ରାଧାନାଥ, ଜଏଣ୍ଟ ଇନ୍‌ସ୍‌ପେକ୍ଟର ପଦବୀକୁ ଉନ୍ନୀତ
• ୧୮୭୮ - କନିଷ୍ଠପୁତ୍ର ରଜନୀଭୂଷଣଙ୍କ ଜନ୍ମ
• ୧୮୮୦ - ରାଧାନାଥଙ୍କ ଏକ ମାତ୍ର ଭଗିନୀ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୟୀଙ୍କର କଉପୁରର ଜମିଦାର ଗୋବିନ୍ଦବଲ୍ଲଭ ରାୟଙ୍କ ସହ ବିବାହ
• ୧୯୦୮: ମୃତ୍ୟୁ

ରଚନାବଳୀ

ରାଧାନାଥ ପ୍ରଥମେ ବଙ୍ଗଳାରେ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା ଆରମ୍ଭ କରି କବିତା ଲେଖୁଥିଲେ । ବଙ୍ଗଳା ସାହିତ୍ୟିକ ଭୂଦେବ ମୁଖପାଧ୍ୟାୟଙ୍କ ପ୍ରରୋଚନାରେ ସେ ଓଡ଼ିଆରେ ଲେଖିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେ ଏକ ମସିଣାରେ ବସି ଏକ ବାକ୍ସ ଉପରେ ଲେଖୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ରଚନାରେ ଓଡ଼ିଶାର ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟ ଓ ଐତିହାସିକ ବିଷୟ ସ୍ଥାନୀତ । ତାଙ୍କର ଖଣ୍ଡିଏ ଗଦ୍ୟ ଉପନ୍ୟାସ ଇତାଲୀୟ ଯୁବା ଓ ବିବେକୀ ନାମକ ପ୍ରବନ୍ଧ ଏବଂ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ପାଠ୍ୟ ପୁସ୍ତକ ଛଡ଼ା ଆଉ ସବୁ ପଦ୍ୟରଚନା । ୧୮୭୩ରେ ପ୍ରକାଶିତ ବିବେକୀ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ ସୃଷ୍ଟି ଏବଂ ଏହା ଏକ ଦୀର୍ଘ ପ୍ରବନ୍ଧ ତଥା ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରବନ୍ଧ । ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସାହିତ୍ୟଦ୍ୱାରା ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇ ସେ ୧୮୭୩ ମସିହାରେ ଇତାଲୀୟଯୁବା ନାମକ ଏକ ବିଦେଶୀ ଗଳ୍ପର ରୂପାନ୍ତର କରିଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରେମ ମୂଳକ ଗଳ୍ପଟି ପ୍ରଥମେ ଉତ୍କଳ ଦର୍ପଣ ପତ୍ରିକାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ସେ ପ୍ରାଚ୍ୟ-ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସମନ୍ୱୟମୂଳକ ଆହୁରି ଛଅଗୋଟି କାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ କେଦାରଗୌରୀ ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ସେ ଗ୍ରୀକ କବି ଓଭିଡ଼ଙ୍କର ମେଟାମରଫସିସ୍ କାବ୍ୟର ଏକ ଗଳ୍ପ The Legend of Thisbe of Babylonର ଅବଲମ୍ବନରେ ରଚିତ ସେକ୍ସପିଅରଙ୍କ Mid Summer Night's Dream ନାଟକ Pvramus And Thisbeର ଅବଲମ୍ବନରେ ରଚନା କରିଥିଲେ । ଏଥିରେ ସେ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟର କଥାବସ୍ତୁକୁ ଓଡ଼ିଶାର କେଦାର ଗୌରୀ ଚରିତ୍ର ସହିତ ମିଶାଇ ଭୁବନେଶ୍ୱରର କେଦାର-ଗୌରୀ ଉପାଖ୍ୟାନ ସ୍ଥାନୀତ କରିଥିଲେ । ଏହା ଏକ ଛୋଟକାବ୍ୟ । ୧୮୯୧ରେ ମସିହାରେ ସେ ଚିଲିକା ଖଣ୍ଡକାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ ଓ ତାହା ୧୮୯୨ରେ ଉତ୍କଳ ପ୍ରଭାରେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ଓଡ଼ିଆ ସାହତ୍ୟରେ ଦୀର୍ଘକାଳ ଧରି ପୌରାଣିକ ଆଖ୍ୟାନକୁ ଆଧାରରେ କାବ୍ୟକବିତା ରଚନା ହେଉଥିବା ବେଳେ ସେ ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟକୁ ଆହ୍ବାନ ଦେଇ ମୌଳିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟରେ ପ୍ରଥମ କରି ଏହି ଖଣ୍ଡକାବ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ । ପ୍ରାକୃତିକ ଦୃଶ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଏହି ଖଣ୍ଡକାବ୍ୟରେ ଚିଲିକା ହ୍ରଦକୁ ସର୍ବୋତ୍କୃଷ୍ଟ ଦେଖାଇବା ପାଇଁ ସେ ଚିଲିକାକୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ସହ ତୁଳନା କରିଛନ୍ତି । ସେ ସଂସ୍କୃତ ଓ ଇଂରାଜୀ ସାହିତ୍ୟ ମଧ୍ୟ ରଚନା କରିଥିଲେ ।

କାବ୍ୟ

• କେଦାରଗୌରୀ (୧୮୮୫)
• ଚନ୍ଦ୍ରଭାଗା (୧୮୮୬)
• ନନ୍ଦିକେଶ୍ୱରୀ (୧୮୮୭)
• ଉଷା (୧୮୮୮)
• ପାର୍ବତୀ (୧୮୯୦)
• ଚିଲିକା (୧୮୯୨)
• ମହାଯାତ୍ରା (୧୮୯୩)
• ଦରବାର (୧୮୯୭)

କବିତା

• ତୁଳସୀ ସ୍ତବକ (୧୮୯୪)
• ଯଯାତିକେଶରୀ (୧୮୯୪)
• ଉର୍ବଶୀ (୧୮୯୫)
• ଦଶରଥ ବିୟୋଗ (୧୯୦୧)
• ଭାରତ ଗୀତିକା (୧୯୦୩)
• ଧବଳେଶ୍ୱର ସ୍ତୋତ୍ରମ(୧୯୦୩)
• ସାବିତ୍ରୀ ଚରିତ୍ର (୧୯୦୬)
• ତିନିବନ୍ଧୁ (୧୮୯୮)
• ବନ୍ଦନା (୧୯୧୧)
• ନିବେଦନ (୧୯୧୧)
• ପ୍ରତାପରୁଦ୍ର (୧୯୧୧)
• ଶ୍ମଶାନ ଦୃଶ୍ୟ (୧୯୦୪)
• ଏକାଗ୍ରତା (୧୯୦୪)
• ଦୁର୍ଯ୍ୟେଧନର ରକ୍ତନଦୀ ସନ୍ତରଣ(୧୯୦୫)
• ଚିଲିକାରେ ସାୟନ୍ତନ ଦୃଶ୍ୟ
• ବାଣହରଣ
• ସତୀ ପ୍ରତି ସତିଦ୍ରୋହି ପତିଙ୍କ ଉକ୍ତି
• କେତୋଟି ଉପଦେଶ ବାକ୍ୟ
• ସତ୍ୟବାଦୀ
• ହଂସଦୂତ
• ଫୁଲରାଣୀ

ବାହାର ଆଧାର

• ରାଧାନାଥ ଗ୍ରନ୍ଥାବଳୀ (ପରିବର୍ଦ୍ଧିତ ନୂତନ ସଂସ୍କରଣ-୧୯୯୮ ed.). ଗ୍ରନ୍ଥମନ୍ଦିର. ୧୯୦୨. {{cite book}}: |access-date= requires |url= (help)