Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Jump to content

Oséano

Di Wikipedia, e ensiklopedia liber
E artíkulo aki ta skirbí na papiamentu. Lo ta apresiá si por mantené e artíkulo aki na estilo di papiamentu.
Oséano
Oséano
Lokalisashon geográfiko
Kontinente Tur
Kurpa di awa
Área 361,000,000 km²
Profundidat
  • máksimo 
  • promedio 

10,935 meter
3,682 meter
Volumen 134,000,000,000 km³
Salinidad 35 ‰
Normalmente ta definí sinku divishon di oseano: Oseano Pasifiko, Oseano Atlántiko, Oseano Indio, Oseano Arktiko i Oseano Sur. Tin biaha e último dos ta ser kombiná pa forma e promé tres.
Lokalisashon di Challenger Deep suitost di Hapon y suitwèst di Guam.
Imágennan riba Wikimedia Commons Wikimedia Commons
[Editá Wikidata] · [Manual]

E Oséano ta un kurpa kontinuo di awa salu i un komponente prinsipal di e hidrosfera. Aproksimadamente 71%, 361 mion kilometer kuadrá, di e superfisie di mundu ta kubri pa oséano, un kurpa kontinuo di awa ku ta dividi den varios oséano i lamannan mas chikitu. E oséano munidalmente ta karga 134 bion kubiko kilometer di awa, kual ta mas o menos 97% di e reserva di awa di Tera.[1]

Sirkulashon global:
 koriente superfisial di awa kayente
 koriente profundo di awa friew
Tene kuenta: e korientenan polar no ta representa.

Mas ku mitar di e área ta mas ku 3 mil meter profundo. E punto mas profundo ta yama Challenger Deep (na Ingles) of 'Abismo di Challenger' kual ta situá 10,935 meter bou di e superfisie di awa den Oséano Pasífiko, un par di shen kilometer suitwèst di teritorio insular merikano di Guam.[2]

E peso di awa di laman ta mas o ménos 3.5 porshento di salu solushoná; oséano tambe ta riku den kloro, magnesio i kalsiù. Oséano ta absorba e kalor di Solo, ta transmiti'e na e atmósfer y ta distribui'e ront mundu. Asina, e banchi di transporte di kalor aki (koriente oseániko profundo) ta guia patrono di tempu mundialmente y ta yuda regula temperatura riba tera, por ehempel asina durante winter e ta yuda kenta y den zomer e ta funshona como un èrko.[1]

Sientífikonan ta estima ku 230.000 forma di bida marino di tur tipo ta konosí awendia, pero e total por ta kasi 10 biaha mas hopi.

E sinku oséanonan

[editá | editá fuente]

Mientras tanto tin solamente un oséano global, e ta geografikamente dividi den nombernan distinkto di region. E bareranan entre e regionnan a evolushona ku tempo pa varios rason historiko, kultural, geografiko, y sientifiko. Historikamente a nombra 4 oséano: Atlántiko, Pasífiko, Indio, y Artiko. Sinembargo, desde aña 2000, mayoria pais a rekonose Antartiko como e di sinku. E Organisashon Internashonal Hidrografiko a propone e bareranan di oséano (den orden di tamaño):[3]

  1. Oséano Pasífiko
  2. Oséano Atlántiko
  3. Oséano Indio
  4. Oséano Antartiko
  5. Oséano Artiko

Etimologia

[editá | editá fuente]

E palabra oséano ta deriva di e figura di Antigwedat Klásiko, Oseano (Griego: Ὠκεανός okeanos).