Paweł III (papież)
| Alessandro Farnese | ||
| Papież Biskup Rzymu | ||
_-_National_Museum_of_Capodimonte.jpg)
| ||
| ||
| Kraj działania | ||
|---|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | ||
| Data i miejsce śmierci | ||
| Miejsce pochówku | ?↗ | |
| Papież | ||
| Okres sprawowania |
13 października 1534–10 listopada 1549 | |
| Wyznanie | ||
| Kościół | ||
| Prezbiterat |
26 czerwca 1519 | |
| Nominacja biskupia |
28 kwietnia 1501 | |
| Sakra biskupia |
2 lipca 1519 | |
| Kreacja kardynalska |
20 września 1493 | |
| Kościół tytularny |
SS. Cosma e Damiano (23 września 1493) | |
| Pontyfikat |
13 października 1534 | |
| Data konsekracji |
2 lipca 1519 | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Konsekrator | |||||||||||
| Współkonsekratorzy | |||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Paweł III (łac. Paulus III, właśc. Alessandro Farnese; ur. 29 lutego 1468 w Canino, zm. 10 listopada 1549 w Rzymie[1]) – papież w okresie od 13 października 1534 do 10 listopada 1549[2].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Wczesne życie[edytuj | edytuj kod]
Pochodził ze znanego rodu Farnese[3]. Jego rodzicami byli Pierluigi Ranuccio Farnese i Giovannella Caetani; miał czworo rodzeństwa[3]. Jego rodzina posiadała majątki w okolicy jeziora Bolsena[1]. Jako młodzieniec pozostawał pod wpływem florenckich i rzymskich humanistów, a szczególny wpływ na jego edukację wywarł Pomponiusz Letus[3]. Przebywając we Florencji na dworze Wawrzyńca Wspaniałego, Farnese zaprzyjaźnił się z Giovannim Medicim, późniejszym papieżem Leonem X (1513–1521). Studiował nauki humanistyczne we Florencji i w Pizie[3]. Karierę w Kurii Rzymskiej rozpoczął w 1491 roku urzędem protonotariusza apostolskiego[3]. W 1492 został skarbnikiem Kościoła rzymskiego[1]. Rok później został kreowany kardynałem diakonem Santi Cosma e Damiano przez Aleksandra VI[2]. Od 1503 był kardynałem diakonem Sant'Eustachio; w latach 1519–1523 – kardynałem biskupem Tusculum; w 1523 został kardynałem biskupem Palestriny; w latach 1523–1524 – kardynałem biskupem Sabiny; w 1524 został kardynałem biskupem Porto e Santa Rufino i od 1524 był kardynałem biskupem Ostia e Valletri[3]. W latach 1499–1519 był biskupem Montefiascone-Corneto, w 1509 roku otrzymał biskupstwo Parmy, dwukrotnie był biskupem Benewentu (1514–1522 i 1528–1530)[3]. Święcenia kapłańskie przyjął w 1519[1]. W latach 1508–1510 administrator diecezji Vence, w 1521 administrator diecezji Sulmona-Valva, w 1525 administrator diecezji Anagni, 1530–1532 administrator diecezji Bitonto, w 1534 administrator diecezji Sora[3]. W 1524 roku został mianowany przez Klemensa VII dziekanem Kolegium Kardynalskiego[2].
Wybór na papieża[edytuj | edytuj kod]
Po śmierci Klemensa VII kardynałowie zebrali się na konklawe. Zaledwie po dwóch dniach obrad, 13 października 1534 roku, 66-letni kardynał Farnese został jednomyślnie obrany papieżem i przyjął imię Pawła III[1]. Został koronowany 3 listopada.
Pontyfikat[edytuj | edytuj kod]
Zaraz po intronizacji postanowił przeprowadzić reformę Kościoła[2]. Wprawdzie nie udało mu się zwołać soborów do Mantui i Vicenzy (odpowiednio 1537 i 1538), lecz ograniczenie wydatków na Kolegium Kardynałów wpłynęło korzystnie na planowaną reformę[1].
W 1536 roku papież powołał komisję kardynalską, która miała opracować raport na temat nadużyć w Kościele[1]. Komisji tej przewodniczył kardynał Gasparo Contarini (a w jej skład wchodzili m.in. Gianpietro Carafa, Marcello Cervini i Reginald Pole) i gotowy raport na temat nadużyć odczytano papieżowi w dniu 9 marca 1537 roku[1]. Raport ten jest znany jako Consilium de Emendanda Ecclesia; jednak zawarte w nim postulaty nigdy nie weszły w życie[1]. Do umieszczenia pozycji raportu na indeksie ksiąg zakazanych przyczynił się Paweł IV.
W roku 1537 napisał encyklikę Sublimus Dei, w której bronił Indian[4] uznając, że mają duszę[5].
Kiedy wojna pomiędzy Francją a Niemcami dobiegła końca i 15 września 1544 podpisano pokój w Crépy, papież mógł rozpocząć przygotowania do zwołania soboru[1]. Na prośbę Karola V sobór miał się zebrać w Trydencie 1 listopada 1542[2]. Wkrótce potem sobór został suspendowany i wznowiono go dopiero 5 marca 1545 (otwarty został 13 grudnia 1545)[2]. W czasie obrad soboru dyskutowano sprawy związane z reformą Kościoła oraz sprawy doktrynalne (m.in. Biblia, grzech pierworodny i sakramenty)[1]. Wkrótce potem, wiosną 1547 – z powodu wybuchu epidemii tyfusu, obrady zostały przeniesione do Bolonii[2]. Cesarz stanowczo się temu sprzeciwił (Bolonia leżała w papieskiej strefie wpływów), lecz Paweł nie ugiął się pod żądaniami Karola powrotu obrad soboru do Niemiec[2]. Po ośmiu sesjach, 14 września 1549, sobór został zawieszony[1].
Popierał reformy zakonów, jak i powoływał nowe zgromadzenia[1]. 27 września 1540 bullą Regimini militantis ecclesiae powołał do życia Towarzystwo Jezusowe[1]. W 1542 roku zreformował inkwizycję, która od tego czasu nosiła nazwę „Święte Oficjum”, i na którego czele stało sześciu kardynałów[2]. Nakazał przyozdobić freskami Zamek św. Anioła (dawny grobowiec Hadriana). Podjął decyzję w sprawie przekształcenia Kapitolu.
17 grudnia 1538 obłożył interdyktem Anglię i ekskomunikował Henryka VIII, co doprowadziło do oderwania się Anglii od Kościoła katolickiego[1]. Neutralna postawa, jaką chciał zachować wobec Karola V i Franciszka I, spowodowała brak jednolitej kampanii przeciw Turkom, którzy zagrażali państwom chrześcijańskim w Europie[1]. Jednocześnie popierał cesarza w jego konflikcie z Ligą szmalkaldzką i zachęcał króla francuskiego do prześladowania hugenotów[1].
Pod koniec pontyfikatu przeciwko Pawłowi wystąpiła jego najbliższa rodzina, co przyspieszyło śmierć papieża spowodowaną ostrym atakiem febry[1].
Paweł jest różnie oceniany przez historyków[2]. Z jednej strony widział on potrzebę reformy Kościoła i podjął nawet kroki w tym kierunku[2]. Z drugiej jednak strony, zachowywał się jak typowy papież renesansowy (nepotyzm), nadając swoim krewnym wysokie stanowiska[2]. Niewątpliwie jednak zwołanie soboru jest korzystnie odbierane przez badaczy papiestwa[1]. Wbrew powszechnym opiniom Farnese nie jest pierwszym papieżem reformy katolickiej[1].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Siostrą papieża była Giulia Farnese[6]. Była metresą Aleksandra VI i urodziła mu córkę, Laurę Orsini[7]. Paweł, w czasach, gdy był jeszcze kardynałem, utrzymywał związek z kochanką, prawdopodobnie arystokratką o nazwisku Ruffina[6]. Z tego związku urodziło się czworo dzieci – Pier Luigi, Paolo, Ranuccio i Costanza[6]. Dwóch swoich wnuków – Alessandra Farnese[3] i Ranuccia Farnese[3] – kreował kardynałami, gdy byli w wieku 14–16 lat[2].
Nominacje kardynalskie[edytuj | edytuj kod]
W czasie pontyfikatu, Paweł III kreował 71 kardynałów, na dwunastu konsystorzach[3].
Mecenat artystyczny[edytuj | edytuj kod]
Jeszcze jako kardynał, Farnese przyjaźnił się z ludźmi nauki i sztuki[8]. Jednym z jego pierwszych, papieskich przedsięwzięć było odrestaurowanie Uniwersytetu Rzymskiego, a także wybudowanie pałacu rodu Farnese[8]. Przez praktycznie cały swój pontyfikat dbał o wykształcenie członków swojej rodziny i o zapewnienie jej statusu jednego z najważniejszych rodów we Włoszech[8]. Jednym z głównych twórców tamtych czasów był kontrowersyjny pisarz Pietro Aretino, który opisywał także życie Pawła III[8]. Był także hojnym darczyńcą na rzecz Biblioteki Watykańskiej[8]. W latach 1543–1549 nakazał ozdobić freskami Zamek św. Anioła[8]. Największym protegowanym papieża był Michał Anioł i jego uczeń Giacomo della Porta, których sprowadził do Rzymu i zlecił dokończenie Sądu Ostatecznego i odbudowanie bazyliki św. Piotra[8]. Paweł jest nazywany „ostatnim papieżem Renesansu”[8].
W czasie pontyfikatu Pawła, w roku 1543, ukazało się rewolucyjne dzieło Mikołaja Kopernika, O obrotach sfer niebieskich, w którym astronom zamieścił w przedmowie do księgi specjalną dedykację dla Pawła III[8]. Papież zapoznał się z tym dziełem, lecz nie przedstawił oficjalnego stanowiska Kościoła[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t John N. D. Kelly: Encyklopedia papieży. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1997, s. 364-366. ISBN 83-06-02633-0.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Rudolf Fischer-Wollpert: Leksykon papieży. Kraków: Znak, 1996, s. 133-134. ISBN 83-7006-437-X.
- ↑ a b c d e f g h i j k Farnese, Alessandro. The Cardinals of the Holy Roman Church. [dostęp 2013-05-15]. (ang.).
- ↑ Sublimus Dei On the Enslavement and Evangelization of Indians, „Papal Encyclicals”, 29 maja 1537 [dostęp 2018-04-22] (ang.).
- ↑ Natale Benazzi: 1001 faktów z historii Kościoła. Kraków: Wydawnictwo Salwator, 2010, s. 385. ISBN 978-83-7580-180-4.
- ↑ a b c Ludwig von Pastor: The history of the popes, from the close of the middle ages. T. XI. Londyn: Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd., 1912, s. 17-20.
- ↑ The Last Popes of the Middle Ages. 1447–1521. W: Philip Schaff: History of the Christian Church. T. VI: From Boniface VIII. to Martin Luther. A.D. 1294–1517. Christian Classics Ethereal Library. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j Ludwig von Pastor: The history of the popes, from the close of the middle ages. T. XII. Londyn: Kegan Paul, Trench, Trubner, Co & Ltd., 1912, s. 523-648.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Pope Paul III. Catholic Encyclopedia. [dostęp 2013-05-15]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Bulla Pawła III w sprawie dyspensy małżeńskiej dla Zygmunta Augusta i Elżbiety Austriackiej z dnia 14 XII 1535 roku. dziedzictwo.polska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-10-12)].
- Paweł III – dokumenty w bibliotece Polona.
| Biografia | |
|---|---|
| Dokumenty papieskie | |
| Współpracownicy |
- ISNI: 0000000121328898
- VIAF: 51803934
- ULAN: 500114692
- LCCN: n82037510
- GND: 118592068
- NDL: 00939403
- LIBRIS: khwz0x232zm5xn1
- BnF: 12548904x
- SUDOC: 066960940
- SBN: MILV089019
- NKC: jn20021112002
- DBNL: paul032
- BNE: XX903616
- NTA: 070901228
- BIBSYS: 90344380
- Open Library: OL6380878A
- PLWABN: 9810688574005606
- NUKAT: n2002036270
- J9U: 987007266336305171
- CANTIC: a10240536
- LNB: 000227534
- NSK: 000055251
- CONOR: 204456291
- LIH: LNB:+37;=ol
- RISM: people/41008518
- WorldCat: lccn-n82037510