Dom przedpogrzebowy w Olsztynie
nr rej. A-2370 z 27 lutego 1988[1] | |
Państwo | |
---|---|
Miejscowość |
ul. Zyndrama z Maszkowic 2 |
Architekt |
Erich Mendelsohn |
Inwestor |
Gmina Żydowska w Olsztynie (wcześniej Allenstein) |
Pierwszy właściciel |
Gmina Żydowska w Olsztynie |
Kolejni właściciele |
Skarb Państwa, Archiwum Państwowe w Olsztynie (1961-1996) |
Obecny właściciel |
Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego w Warszawie dzierżawca: Fundacja Borussia |
Położenie na mapie Olsztyna | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego | |
53°46′32,326″N 20°28′06,640″E/53,775646 20,468511 | |
Strona internetowa |
Dom Oczyszczenia, hebr. Bet Tahara, obecnie zwany również Domem Mendelsohna – dawny dom przedpogrzebowy gminy żydowskiej w Olsztynie zbudowany w 1913 roku według projektu architekta Ericha Mendelsohna[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Obiekt jest jednocześnie pierwszym dziełem[3] (najprawdopodobniej pracą dyplomową)[4] Mendelsohna oraz ostatnią zachowaną pamiątką po gminie i ludności żydowskiej w Olsztynie[2].
Budynek znajduje się przy zdewastowanym pod koniec lat 60. XX w. cmentarzu żydowskim[5], przy obecnej ulicy Zyndrama z Maszkowic. Do 1996 roku we wnętrzach budynku mieściło się Archiwum Państwowe. Obecnie obiekt jest własnością Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, która udostępniła go Fundacji „Borussia” z przeznaczeniem na centrum kultury – Centrum Dialogu Międzykulturowego oraz muzeum architekta[3][6]. 21 marca 2013 roku odbyło się oficjalne otwarcie Domu Mendelsohna, które przypadło dokładnie w 126. rocznicę urodzin projektanta obiektu[7].
Konserwacja
[edytuj | edytuj kod]W związku z tym, że obiekt był znacznie przebudowany, pozostawał w złym stanie technicznym oraz nie dochowała się żadna dokumentacja archiwalna, prace ratunkowe stanowiły duże wyzwanie dla realizatorów. Pierwszych badań konserwatorskich dokonano 2006 (w tym roku wyremontowano też dach), a dokumentację ukończono w 2009. Sala główna odnawiana była przez profesjonalnych konserwatorów oraz wolontariuszy za środki pochodzące z samorządu olsztyńskiego i berlińskiej fundacji "Pamięć, Odpowiedzialność i Przyszłość". Usunięto najpierw wtórny strop i podpierające go filary. W ten sposób odkryto pierwotną kopułę z oryginalnymi mozaikami i malowidłami. Zakonserwowano też podłogę z lastriko z gwiazdą Dawida. Na dalsze prace pozyskano środki unijne, a w latach 2010-2011 remont wsparła Wspólnota Kulturowa "Borussia". Z funduszy europejskich odtworzono oryginalne otwory okienne i drzwiowe, wymieniono stolarkę, wyremontowano posadzki, zlikwidowano wtórne nawarstwienia ścienne, odtworzono i zrekonstruowano tynki, mozaiki oraz polichromie[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo warmińsko-mazurskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 119 [dostęp 2015-09-29] .
- ↑ a b Program „Dom Mendelsohna”. borussia.pl. [dostęp 2015-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-09-13)].
- ↑ a b Tomasz Kurs: Dom pogrzebowy, czyli skarb na ul. Zyndrama. gazeta.pl Olsztyn, 27 grudnia 2007, ostatnia aktualizacja 27 grudnia 2007 19:10. [dostęp 2009-08-27]. (pol.).
- ↑ Jerzy Pantak: Pod sklepieniem Bet Tahara. Olsztyn24.com, 27 grudnia 2007 17:08:18. [dostęp 2009-08-27]. (pol.).
- ↑ Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego: 2005-01-12 Olsztyn. fodz.pl, 12 stycznia 2005. [dostęp 2009-08-27]. (pol.).
- ↑ Ewa Mazgal: Potrzeba milionów na remont Bet Tahara. www.gazetaolsztynska.pl, 22 czerwca 2009. [dostęp 2009-08-27]. (pol.).
- ↑ B. Grygo: Otwarcie Domu Mendelsohna. www.borussia.pl, 21 marca 2013. [dostęp 2013-03-26]. (pol.).
- ↑ miasto Olsztyn, Olsztyński ślad Ericha Mendelsohna, folder turystyczny, Olsztyn, 2023
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Dom przedpogrzebowy w Olsztynie na portalu Wirtualny Sztetl