Obrona Rożyszcz
| II wojna światowa, działania samoobrony polskiej w czasie rzezi wołyńskiej | |||
 Ośrodki samoobrony na Wołyniu w 1943 roku | |||
| Czas |
siepień 1943 – marzec 1944 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna |
ochrona ludności polskiej przed UPA | ||
| Wynik |
Zwycięstwo samoobrony polskiej[1] | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
Obrona Rożyszcz — walki obronne we wsi Rożyszcze na Wołyniu przed siłami Ukraińskiej Powstańczej Armii w okresie między sierpniem 1943 a marcem 1944 roku. Ośrodek przetrwał do marca 1944 roku, tj. do zajęcia tych ziem przez Armię Czerwoną.
Wstęp
[edytuj | edytuj kod]W 1937 roku Rożyszcze zamieszkiwało 6 470 mieszkańców. Etnicznie miasto było zdominowane przez Żydów, którzy stanowili 63% populacji. Pozostałymi mieszkańcami byli Polacy, Ukraińcy i Niemcy[1]. Podczas niemieckiej okupacji w Rożyszczach stacjonował garnizon niemiecki, wspierany również przez siły węgierskie[1]. W ostatnich dniach czerwca 1941 roku doszło do pogromu Żydów z udziałem Ukraińców. Następnie w mieście utworzono getto, które zlikwidowano w 1942 roku. Likwidacji getta towarzyszyły masowe zbrodnie na ludności żydowskiej, dokonywane przez Niemców[1].
Obrona Rożyszcz
[edytuj | edytuj kod]Pod koniec 1942 roku, w ramach działalności konspiracyjnej Obwodu AK Kiwerce, utworzono odcinek Rożyszcze, o kryptonimie „Koło”. Dowódcą tej jednostki został miejscowy nauczyciel, podchorąży Jan Garczyński, ps. „Gryf” i „Lama”[1]. Grupa samoobrony w Rożyszczach liczyła 130 osób.[2] Jan Garczyński zorganizował system samoobrony, obejmujący wiele okolicznych miejscowości m.in. Elżbietyn, Retówkę, Wasylówkę[2]. Dzięki aktywności odcinka „Koło”, który wielokrotnie odpierał ataki bojówek UPA, uratowano wielu Polaków[1].
Ze względu na obecność niemieckich i węgierskich sił oraz zorganizowaną samoobronę, do Rożyszcz napływali polscy uciekinierzy nawet z odległych miejscowości. Dodatkowo, w Rożyszczach istniał oddział Schutzmannschaften, zorganizowany przez Niemców do ochrony swoich obiektów, w którym służyli Polacy[1].
W sierpniu 1943 Polacy z Rożyszcz pracujący w polu odparli przy pomocy samoobrony z Kopaczówki atak bojówki UPA[1]. Tego samego miesiąca, w odpowiedzi na ostatnią akcję UPA Polacy spalili ukraińskie wsie Swóz i Sołtysy[1], zabijając kilkudziesięciu Ukraińców, w tym cywilów[2][3]. W styczniu 1944 roku samoobrona z Rożyszcz spaliła wieś Trościanka, zabijając około trzydziestu Ukraińców[2][3]. Samoobrona w Rożyszczach, podobnie jak samoobrony w pobliskich miejscowościach (Rafałówka, Komarówka, Kolonia Wiszniów, oraz Antonówka) przetrwała do nadejścia Armii Czerwonej oraz odparła wszystkie ataki przeprowadzone przez upowców[1][2].
Dalsze wydarzenia
[edytuj | edytuj kod]W marcu 1944 po zajęciu wsi przez Sowietów doszło do rozwiązania odcinka „Koło” [1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Grzegorz Motyka, Od rzezi wołyńskiej do akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947, Kraków 2011, ISBN 978-83-08-04576-3.
- Grzegorz Motyka, Ukraińska partyzantka 1942-1960, Oficyna Wydawnicza RYTM, 2006, ISBN 83-88490-58-3.
- Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
