Raphicerus

	Raphicerus
	C.H. Smith, 1827
	; Przedstawiciel rodzaju – antylopik zwyczajny (R. campestris)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	parzystokopytne
Podrząd	przeżuwacze
Infrarząd	Pecora
Rodzina	wołowate
Podrodzina	antylopy
Plemię	Antilopini
Rodzaj	Raphicerus
	Typ nomenklatoryczny
	Cerophorus acuticornis de Blainville, 1816 (= Antilope campestris Thunberg, 1811)
Synonimy
	Calotragus Sundevall, 1846; Rhaphocerus: Agassiz, 1846; Pediotragus Fitzinger, 1861; Raphiceros: O. Thomas, 1897; Rhaphiceros: Lydekker, 1897; Nototragus O. Thomas & Schwann, 1906; Grysbock Knottnerus-Meyer, 1907; Rhaphicerus: Lönnberg, 1908;
	Calotragus Sundevall, 1846; Rhaphocerus: Agassiz, 1846; Pediotragus Fitzinger, 1861; Raphiceros: O. Thomas, 1897; Rhaphiceros: Lydekker, 1897; Nototragus O. Thomas & Schwann, 1906; Grysbock Knottnerus-Meyer, 1907; Rhaphicerus: Lönnberg, 1908;
Gatunki
	5 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	5 gatunków (w tym 1 wymarły) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Raphicerus – rodzaj ssaków z podrodziny antylop (Antilopinae) w obrębie rodziny wołowatych (Bovidae). W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” autorzy nadali rodzajowi polską nazwę zwyczajową antylopik, jednak taką samą nazwę nadali także monotypowemu rodzajowi Ammodorcas, obejmującemu gatunek antylopik ogadeński (Ammodorcas clarkei)^[10].

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce Południowej i Wschodniej^[11]^[12]^[13].

Morfologia

Długość ciała 65–80 cm, długość ogona 4–8 cm, wysokość w kłębie 45–60 cm, długość ucha 8,3–12 cm, długość tylnej stopy 19,3–26,5 cm; masa ciała 6,4–16 kg^[12]^[14].

Systematyka

Rodzaj (w randze podrodzaju w obrębie Antilope) zdefiniował w 1827 roku angielski zoolog Charles Hamilton Smith w rozdziale dotyczącym systematyki ssaków w publikacji poświęconej królestwu zwierząt^[1]. Smith wymienił dwa gatunki – Antilope acuticornis de Blainville, 1816 (= Antilope campestris Thunberg, 1811) i Antilope subulata C.H. Smith, 1827 (= Antilope campestris Thunberg, 1811) – nie wskazując gatunku typowego; w ramach późniejszego oznaczenia w 1896 roku brytyjscy zoolodzy Philip Lutley Sclater i Oldfield Thomas na typ nomenklatoryczny wyznaczyli Antilope acuticornis de Blainville, 1816 (= Antilope campestris Thunberg, 1811)^[15].

Etymologia

Raphicerus (Rhaphocerus, Raphiceros, Rhaphiceros, Rhaphicerus): gr. ῥαφις rhaphis, ῥαφιδος rhaphidos ‘igła’; κερας keras, κερατος keratos ‘róg’^[16].
Calotragus: gr. καλος kalos ‘piękny’; τραγος tragos ‘kozioł’^[17]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope tragulus Lichtenstein, 1812 (= Antilope campestris Thunberg, 1811).
Pediotragus: gr. πεδιον pedion ‘roślina’, od πεδον pedon ‘ziemia’, od πους pous, ποδος podos ‘stopa’; τραγος tragos ‘kozioł’^[18]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope tragulus Lichtenstein, 1812 (= Antilope campestris Thunberg, 1811).
Nototragus: gr. νοτος notos ‘południe’^[19]; τραγος tragos ‘kozioł’^[20]. Gatunek typowy: autorzy w oryginalnym opisie nie wymienili naukowej nawy gatunku; typ nomenklatoryczny (późniejsze oznaczenie) Antilope melanotis Thunberg, 1811.
Grysbock: afr. grysbok ‘antylopik zwyczajny’, od niderl. grys ‘szary’; bok ‘samiec antylopy, kozioł’^[21]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Antilope melanotis Thunberg, 1811.

Podział systematyczny

W zależności od ujęcia systematycznego do rodzaju zalicza się trzy^[22]^[14] lub cztery (wyodrębniony z R. sharpei, R. colonicus)^[11]^[12] gatunki; tutaj klasyfikacja za Mammals Diversity Database i All the Mammals of the World (2023)^[22]^[14]:

Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa^[10]	Podgatunki^[12]^[11]^[14]	Rozmieszczenie geograficzne^[12]^[11]^[14]	Podstawowe wymiary^[12]^[14]^[b]	Status IUCN^[23]
Raphicerus melanotis	(Thunberg, 1811)	antylopik przylądkowy	gatunek monotypowy	Południowa Afryka (na południe od Karru, od atlantyckich wybrzeży (na południe od około 30° S) na wschód aż do południowego KwaZulu-Natal)	DC: 70–75 cm DO: 4–7,2 cm MC: 8,8–11,4 kg	LC
Raphicerus sharpei	O. Thomas, 1897	antylopik północny	2 podgatunki	zachodnia i południowa Tanzania (na północ prawie do Jeziora Wiktorii), na południe do północno-wschodniej Demokratycznej Republiki Konga, Zambia (na wschód od rzeki Zambezi), Namibia (Pas Caprivi), północno-wschodnia Botswana, północno-wschodnia Południowa Afryka oraz wschodnie Eswatini	DC: 65–80 cm DO: 4–8 cm MC: 6,4–16 kg	LC
Raphicerus campestris	(Thunberg, 1811)	antylopik zwyczajny	6 podgatunków	południowa Afryka od południowej Angoli, zachodniej Zambii, Zimbabwe i południowego Mozambiku na południe do większości Południowej Afryki, rozłączona populacja we wschodniej Afryce (południowa Kenia oraz północna i środkowa Tanzania)	DC: 74–75 cm DO: 5–5,5 cm MC: 9–13,2 kg	LC

Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunek wymarły z pliocenu dzisiejszej Południowej Afryki^[24]:

Raphicerus paralius Gentry, 1980

Uwagi

↑ ^a ^b ^c ^d Niepoprawna późniejsza pisownia Raphicerus C.H. Smith, 1827.
↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

Przypisy

↑ ^a ^b C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 342. (ang.).
↑ C.J. Sundevall. Methodisk öfversigt af Idislande djuren, Linnes Pecora. „Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar”. För år 1844, s. 192, 1846. (łac.).
↑ Index universalis. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 321. (łac.).
↑ L.J.F.J.F. Fitzinger. Die Ausbeute der österreichischen Naturforscher an Säugethieren und Reptilien während der Weltumsegelung Sr. Majestät Fregatte Novara. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 42, s. 396, 1861. (niem.).
↑ O. Thomas. On tlie Mammals of Nyasaland : fourth Notice. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1896, s. 796, 1897. (ang.).
↑ R. Lydekker. II. Mammalia. „The Zoological record”. 33, s. 28, 1897. (ang.).
↑ O. Thomas & H. Schwann. [An account of a collection of mammals made by Mr. C. H. B. Grant at Knysna, Cape Colony]. „Abstracts of the Proceedings ofthe Zoological Society of London”. 27, s. 10, 1906. (ang.).
↑ T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 55, 1907. (niem.).
↑ A.J.E. Lönnberg: Mammals. W: Y. Sjöstedt (red.): Wissenschaftliche ergebnisse der Schwedischen zoologischen expedition nach dem Kilimandjaro, dem Meru und den umgebenden Massaisteppen Deutsch-Ostafrikas 1905-1906. Stockholm: P. Palmquist, 1908, s. 40. (niem. • ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 179-180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 334. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 625–626. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Raphicerus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 605. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ P.L. Sclater & O. Thomas: The book of antelopes. Cz. 2. London: R.H. Porter, 1896–1897, s. 33. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 601.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 155.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 518.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 167.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 269.
↑ Grysbok. Merriam-Webster. [dostęp 2021-04-29]. (ang.).
↑ ^a ^b N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-01]. (ang.).
↑ Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-21]. (ang.).
↑ A.W. Gentry. Fossil Bovidae (Mammalia) from Langebaanweg, South Africa. „Annals of the South African Museum”. 79, s. 300, 1980. (ang.).

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).

[npp-3] Niepoprawna późniejsza pisownia Raphicerus C.H. Smith, 1827.

[24] DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała

[Smith-1] C.H. Smith: Synopsis of the species of the class Mammalia. W: G. Cuvier & E. Griffith (red.): The animal kingdom: arranged in conformity with its organization. Cz. 5. London: G.B. Whittaker, 1827, s. 342. (ang.).

[Sundevall-2] C.J. Sundevall. Methodisk öfversigt af Idislande djuren, Linnes Pecora. „Kungliga Svenska Vetenskapsakademiens Handlingar”. För år 1844, s. 192, 1846. (łac.).

[aga-4] Index universalis. W: L. Agassiz: Nomenclator zoologicus, continens nomina systematica generum animalium tam viventium quam fossilium, secundum ordinem alphabeticum disposita, adjectis auctoribus, libris, in quibus reperiuntur, anno editionis, etymologia et familiis, ad quas pertinent, in singulis classibus. Soloduri: Jent et Gassmann, 1842–1846, s. 321. (łac.).

[Fitzinger-5] L.J.F.J.F. Fitzinger. Die Ausbeute der österreichischen Naturforscher an Säugethieren und Reptilien während der Weltumsegelung Sr. Majestät Fregatte Novara. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 42, s. 396, 1861. (niem.).

[tho-6] O. Thomas. On tlie Mammals of Nyasaland : fourth Notice. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1896, s. 796, 1897. (ang.).

[lyd-7] R. Lydekker. II. Mammalia. „The Zoological record”. 33, s. 28, 1897. (ang.).

[Thomas&Schwann-8] O. Thomas & H. Schwann. [An account of a collection of mammals made by Mr. C. H. B. Grant at Knysna, Cape Colony]. „Abstracts of the Proceedings ofthe Zoological Society of London”. 27, s. 10, 1906. (ang.).

[Knottnerus-Meyer-9] T. Knottnerus-Meyer. Über das Tränenbein der Huftiere. Vergleichend-anatomischer Beitrag zur Systematik der rezenten Ungulata. „Archiv für Naturgeschichte”. 73 (1), s. 55, 1907. (niem.).

[lon-10] A.J.E. Lönnberg: Mammals. W: Y. Sjöstedt (red.): Wissenschaftliche ergebnisse der Schwedischen zoologischen expedition nach dem Kilimandjaro, dem Meru und den umgebenden Massaisteppen Deutsch-Ostafrikas 1905-1906. Stockholm: P. Palmquist, 1908, s. 40. (niem. • ang.).

[miiz-11] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 179-180. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[icmw-12] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 334. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[hmw-13] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f C. Groves, D. Leslie, B. Huffman, R. Valdez, K. Habibi, P. Weinberg, J. Burton, P. Jarman & W. Robichaud: Family Bovidae (Hollow-horned Ruminants). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 2: Hoofed Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 625–626. ISBN 978-84-96553-77-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Raphicerus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-04-23]. (ang.).

[amw-15] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 605. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[scl&tho-16] P.L. Sclater & O. Thomas: The book of antelopes. Cz. 2. London: R.H. Porter, 1896–1897, s. 33. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792348_601]-17] Palmer 1904 ↓, s. 601.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27791902_155]-18] Palmer 1904 ↓, s. 155.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/27792265_518]-19] Palmer 1904 ↓, s. 518.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=207_167]-20] Jaeger 1959 ↓, s. 167.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=309_269]-21] Jaeger 1959 ↓, s. 269.

[m-w-22] Grysbok. Merriam-Webster. [dostęp 2021-04-29]. (ang.).

[mdd-23] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-01]. (ang.).

[25] Home. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2024-07-21]. (ang.).

[gen-26] A.W. Gentry. Fossil Bovidae (Mammalia) from Langebaanweg, South Africa. „Annals of the South African Museum”. 79, s. 300, 1980. (ang.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[b]

[23]

[24]