Starogród (województwo kujawsko-pomorskie)
53°18′38″N 18°22′35″E/53,310556 18,376389
| wieś | |
 Góra Zamkowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (III 2011) |
507[2] |
| Strefa numeracyjna |
56 |
| Kod pocztowy |
86-200[3] |
| Tablice rejestracyjne |
CCH |
| SIMC |
0841700 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Chełmno _location_map.png/238px-Chełmno_(gmina_wiejska)_location_map.png) | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu chełmińskiego  | |
| 53°18′38″N 18°22′35″E/53,310556 18,376389[1]
| |
Starogród – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie chełmińskim, w gminie Chełmno.
Podział administracyjny
[edytuj | edytuj kod]Do 1954 roku miejscowość była siedzibą gminy Starogród. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie toruńskim. W gminie znajduje się też miejscowość Starogród Dolny.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) wieś liczyła 507 mieszkańców[2]. Jest trzecią co do wielkości miejscowością gminy Chełmno.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wieś znajduje się w dolinie Dolnej Wisły. Znajdują się tu oczka i starorzecza (największe z nich to Jezioro Starogrodzkie). Starogród Górny leży na wysokim zboczu doliny (około 50 m powyżej poziomu dna doliny).
Historia
[edytuj | edytuj kod]W Starogrodzie istniała osada krzyżacka, którą rozpoczęto budować w 1232 roku oraz jeden z najstarszych zamków krzyżackich – na obecnej tzw. Górze Zamkowej. Już w 1233 roku osada, będąca pierwotnym miastem Chełmno, otrzymała prawa miejskie. Osada została spalona, a miasto – Culm przeniesiono w 1239 lub 1247 roku w miejscu dzisiejszego Chełmna[4]. W 1244 roku miasto zostało spalone przez księcia pomorskiego Świętopełka[4]. Od końca XV w. do okresu rozbiorów, należało do biskupów chełmińskich i był ośrodkiem administracyjnym znacznego kompleksu dóbr biskupich zwanych kluczem starogrodzkim. Na przełomie XVI i XVII wieku należał do dóbr stołowych biskupów chełmińskich[5]. W latach 1845–1856 proboszczem w Starogrodzie był ksiądz Kazimierz Kręcki.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
Znajduje się tu późnobarokowy kościół parafialny św. Barbary. Według rejestru zabytków NID[6] na listę zabytków wpisane są:
- kościół parafialny pw. św. Barbary z 1754 roku w stylu barokowym, nr rej.: A/387 z 30.11.1929. Pierwszy kościół na tym terenie wzmiankowany był w 1276 roku. Obecny został wybudowany w 1754 roku z fundacji biskupa Wojciecha Stanisława Leskiego; nieorientowany, z prostokątnym korpusem z trójbocznym zamkniętym prezbiterium, na bokach pięcioboczne kaplice, dwuwieżowy. Na przedniej elewacji budynku znajduje się marmurowa tablica fundacyjna z datą 1759 i herbami Nałęcz i biskupa Leskiego, a w środkowej niszy rzeźba Chrystusa Dobrego Pasterza. W kościele przeważa wystrój XVIII-wieczny. We wnętrzu znajduje się barokowy ołtarz główny ze św. Barbarą, aniołem i młodzieńcem (prawdopodobnie św. Stanisław Kostka). Na rokokowy wystrój świątyni składają się: ambona, drzwi, portal i polichromowany strop w prezbiterium, epitafium biskupa Leskiego.
- schron amunicyjny M-1 w zespole twierdzy Chełmno, zbudowany po 1914 roku, nr A/1511/ z 14.02.1980.
Inne zabytki:
- plebania parafii rzymskokatolickiej pw. św. Barbary, murowana z XIX w.
- dwór murowany z początku XIX w. – parterowy, wzniesiony na planie prostokąta, nakryty dwuspadowym dachem z użytkowym poddaszem i mieszkaniami w szczytach oraz umieszczoną centralnie lukarną w kształcie wolego oka. Elewacja frontowa jest siedmioosiowa z wejściem poprzedzonym schodami, układ wnętrz dwutraktowy.
- kuźnia murowana z XIX/XX w..
- szkoła podstawowa z końca XIX w..
- stara karczma z przełomu XIX i XX w.
- tunel kolejki wąskotorowej z XIX w.
- remiza strażacka z końca XIX w.
- zabudowania folwarczne z XIX w.
- cmentarz z nagrobkami z XIX wieku
Zamek w Starogrodzie
[edytuj | edytuj kod]
W Starogrodzie na Górze Zamkowej znajdują się wały ziemne będące pozostałością po jednym z pierwszych zamków krzyżackich[7]. Wpisane są do rejestru zabytków pod numerem A/102/31 z 04.04.1930 roku.
Sport
[edytuj | edytuj kod]Miejscowość jest siedzibą klubu piłkarskiego Gwiazda Starogród. Powstał on 14 grudnia 1974 r. jako Ludowy Zespół Sportowy Gwiazda Kałdus. Pod pierwotną nazwą zespół funkcjonował do 1976, kiedy zmieniono siedzibę klubu. Zespół od samego początku występuje we własnych barwach klubowych: zielono-biało-niebieskich. Do znanych piłkarzy klubu należą Adam Cieśliński (trener i gracz m.in. Legii Warszawa) oraz Jakub Zabłocki.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129518
- ↑ a b GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1217 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Tomasz Torbus, Zamki konwentualne Państwa Krzyżackiego w Prusach. Część II: Katalog, Słowo/Obraz Terytoria, 2023, ISBN: 978-83-7453-216-7
- ↑ Inwentarz dóbr biskupstwa chełmińskiego z r. 1614 : z uwzględniem późniejszych do r. 1759 inwentarzy, Toruń 1927, s. IV.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 23 lipca 2024, s. 26 [dostęp 2016-05-22].
- ↑ Wasik, B. 2017a: Relikty architektury i technika budowy zamku. In: Sprawozdanie z badań archeologiczno--architektonicznych zamku w Starogrodzie (stan. nr. 1) przeprowadzonych w 2017 roku. Złożona w archiwum: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Toruniu i Instytut Archeologii UMK w Toruniu, Toruń, 39–49
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Starogród w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- Starogród, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XI: Sochaczew – Szlubowska Wola, Warszawa 1890, s. 253.
- Strona sołtysa wsi Starogród
| Wsie | |
|---|---|
| Części wsi |
|
| Nazwy zniesione |
|
