Sytuacja rewolucyjna
Sytuacja rewolucyjna – pojęcie stworzone przez Włodzimierza Lenina w ramach jego teorii rewolucji socjalistycznej.
Definicja sytuacji rewolucyjnej
[edytuj | edytuj kod]Rewolucje nie są rezultatem pragnienia poszczególnych ludzi, grup czy nawet klas, lecz dokonują się wtedy, kiedy dojrzewają określone warunki, tj. kiedy powstaje sytuacja rewolucyjna[1]. Jest to całokształt obiektywnych warunków, wyrażających ekonomiczny i polityczny kryzys społeczeństwa, i to taki kryzys, z którego wyjść nie można w ramach danego ustroju społecznego[2].
Dla marksisty nie ulega wątpliwości, że rewolucja jest niemożliwa bez sytuacji rewolucyjnej.
Lenin wyodrębnił trzy oznaki sytuacji rewolucyjnej.
1) Niemożliwość utrzymania przez klasy panujące swego panowania w nie zmienionej formie; taki lub inny kryzys „gór”, kryzys polityki klasy panującej, stwarzający szczelinę, przez którą przedziera się niezadowolenie i oburzenie klas uciskanych. Aby nastąpiła rewolucja, zazwyczaj nie wystarczy, by „doły nie chciały”, trzeba jeszcze, by „góry nie mogły”żyd po staremu. 2) Zaostrzenie ponad zwykłą miarę nędzy i niedoli klas uciskanych. 3) Znaczny wzrost — z wyżej wskazanych przyczyn — aktywności mas, które w epoce „pokojowej” spokojnie pozwalają się grabid, w burzliwych zaś czasach, zarówno przez ogólną sytuację kryzysową, jak i przez same „góry”,zmuszone są do samodzielnego działania historycznego.
Bez tych obiektywnych zmian, niezależnych od woli nie tylko poszczególnych grup i partii, ale i poszczególnych klas, rewolucja jest — z reguły — niemożliwa. Całokształt tych obiektywnych zmian nazywa się właśnie sytuacją rewolucyjną.
Szczególnie ważne znaczenie[5] ma uwaga Lenina, że dla sytuacji rewolucyjnej nie wystarcza, aby masy były niezadowolone i oburzone, trzeba jeszcze, aby klasy panujące nie mogły rządzić po staremu.
Podstawowe prawo rewolucji .. . polega oto na tym: dla rewolucji nie wystarcza, aby masy wyzyskiwane i uciskane uświadomiły sobie, że nie podobna żyć po staremu i zażądały zmiany; dla rewolucji konieczne jest, aby wyzyskiwacze nie mogli żyć i rządzić po staremu.
Innymi słowy, rewolucja niemożliwa jest bez kryzysu ogólnonarodowego, który obejmuje zarówno „doły”, jak i „góry”[5]: „doły” nie chcą żyć po staremu, a „góry” nie mogą rządzić po staremu. Z tego wynika, że partia rewolucyjna klasy robotniczej nie może budować swojej taktyki opierając się jedynie na nastrojach mas; powinna ona uwzględniać również zachowanie się klas rządzących[5].
Dla zaistnienia sytuacji rewolucyjnej konieczne jest występowanie wszystkich trzech wyżej wymienionych jej cech charakterystycznych[7]. Czas pojawienia się sytuacji rewolucyjnej, formy i tempo jej rozwoju zależą od całego systemu stosunków społeczno-politycznych: od stanu machiny państwowej, od siły proletariatu, jego związków z innymi klasami i in.[8][9] .
Czynnik subiektywny
[edytuj | edytuj kod]Sytuacja rewolucyjna jest niezbędną przesłanką przewrotu politycznego, sama nie prowadzi jednak do rewolucji[7]. W pracy „Krach II Międzynarodówki” Lenin wskazał, że nie każda sytuacja rewolucyjna doprowadza do rewolucji, która następuje dopiero wtedy, kiedy do wyliczonych wyżej zmian obiektywnych dołącza się jeszcze subiektywna, a mianowicie:
zdolność klasy rewolucyjnej do masowych działań rewolucyjnych, dostatecznie silnych, by złamać (lub nadłamać) stary rząd.
Przy istniejących przesłankach obiektywnych czynnik subiektywny nabiera znaczenia decydującego: stary rząd sam nie „upadnie, jeśli mu się nie pomoże upaść”[11]. Jeżeli czynnik subiektywny nie rozwinie się, dojrzałość warunków obiektywnych nie doprowadzi do zwyciężstwa rewolucji; w takim razie rewolucja albo się w ogóle nie rozwinie, albo poniesie porażkę[7]. Tak np. już w latach 1859–1861 powstała w Rosji sytuacja rewolucyjna, aczkolwiek do rewolucji jeszcze nie doszło; istniały obiektywne przesłanki obalenia istniejącego ustroju, jednakże brak było czynnika subiektywnego[12].
Indoktrynacja
[edytuj | edytuj kod]Uczniowie szkół średnich na całym terenie Związku Radzieckiego mieli obowiązek uczyć się oznak sytuacji rewolucyjnej na pamięć.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Szachnazarow i in. 1982 ↓, s. 66.
- ↑ Spirkin 1968 ↓, s. 462-463.
- ↑ Lenin 2012 ↓, s. 8.
- ↑ Lenin 2012 ↓, s. 8-9.
- ↑ a b c Bielakow i in. 1964 ↓, s. 674.
- ↑ Lenin 1920 ↓.
- ↑ a b c Afanasjew i in. 1978 ↓, s. 60.
- ↑ Красин ↓.
- ↑ Krasin ↓.
- ↑ Lenin 2012 ↓, s. 9.
- ↑ Spirkin 1968 ↓, s. 463.
- ↑ Bielakow i in. 1964 ↓, s. 428.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Sytuacja rewolucyjna. W: Wiktor Afanasjew, Karen Brutenc, Fiodor Burłackij, Grigorij Glezerman, Jurij Krasin, i in.: Naukowy komunizm. Pod redakcją Piotra Fiedosiejewa, tł. Mirosław Skwiecińskii. Wyd. II. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1978, s. 59–61. (pol.).
- Aleksiej Bielakow, Fiodor Burłacki, Jurij Melwil, Abram Milejkowski, Sołomon Wygodzki, i in.: Podstawy marksizmu-leninizmu : podręcznik (Tyt. oryg.: Osnovy marksizma-leninizma). Pod redakcją Otto Kuusinena, tłumacz Regina Hekker i in.. Wyd. IV na podstawie II wydania rosyjskiego. Warszawa: Książka i Wiedza, 1964. (pol.).
- Włodzimierz Lenin: Rozdział IX „LEWICOWY” KOMUNIZM W ANGLII. W: Włodzimierz Lenin: Dziecięca choroba „lewicowości” w komunizmie. 1920. (pol.).
- Włodzimierz Lenin: Krach II Międzynarodówki. Maoistowski Projekt Dokumentacyjny, 2012. (pol.).
- Aleksandr Spirkin: Zarys filozofii marksistowskiej (Tyt. oryg.: Kurs marksistskoj fiłosofii). tł. Lucyna Smolińska. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968. (pol.).
- "Социальная революция" (Rewolucja społeczna). W: Gieorgij Szachnazarow, Aleksandr Boborykin, Jurij Krasin, Władimir Suchodiejew: Obszczestwowiedienije. Moskwa: Политиздат, 1982, s. 66-67, seria: Учебник для выпускного класса сред. школы и сред. спец. учеб. заведений. (ros.).
- Ю. А. Красин: Революционная ситуация. Wielka Encyklopedia Radziecka. [dostęp 2021-05-22]. (ros.).
- Iu. A. Krasin: Revolutionary Situation. Wielka Encyklopedia Radziecka. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Czy teorie spiskowe tłumaczą praktykę rewolucji?. 1917.net.pl, 13/12/2017. [dostęp 2020-08-18]. (pol.).