Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Przejdź do zawartości

Tamara Łempicka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tamara Łempicka
Ilustracja
Popiersie Tamary Łempickiej w Kieleckiej Alei Sław (aut. Sławomir Micek)
Data i miejsce urodzenia

16 maja 1898
Warszawa

Data i miejsce śmierci

18 marca 1980
Cuernavaca

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarstwo

Epoka

art déco

Ważne dzieła
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Tamara Łempicka, poza Polską znana jako Tamara de Lempicka (ur. 16 maja 1898 w Warszawie[a], zm. 18 marca 1980 w Cuernavace[3]) – polska malarka epoki art déco pochodzenia żydowskiego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Młodość i wykształcenie

[edytuj | edytuj kod]

Nie jest dokładnie znane prawdziwe nazwisko Tamary Łempickiej. Część źródeł spekuluje, że urodziła się jako Tamara Rozalia Gurwik-Górska[4] lub Tamara Rozalia Hurwitz[5], niekiedy figuruje jako Maria Gurwicz-Górska[6]. Była córką rosyjskiego Żyda, mecenasa Borysa Gurwicz-Górskiego (Борис Гурвичъ-Горский, także Benno Wilhelm Hurwitz, ur. 1854, data śmierci nieznana)[7][8][9][5] i jego żony Malwiny z domu Dekler (ur. 1868, data śmierci nieznana)[5], pochodzącej ze zasymilowanej zamożnej, wpływowej żydowskiej rodziny[10][8]. Gdy miała zaledwie kilka lat ojciec porzucił rodzinę[11] i prawdopodobnie popełnił samobójstwo[12]. Tamara wychowywana była w Warszawie, przez matkę i dziadków, Bernarda i Klementynę Deklerów, którzy należeli do elity towarzyskiej i kulturalnej – zaprzyjaźnieni byli między innymi z Ignacym Janem Paderewskim i Arturem Rubinsteinem[11]. Ich rodzinny grobowiec znajduje się na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie[13].

Od 1907 zaczęła symulować problemy zdrowotne i szantażem wymuszała coroczne wakacje we Włoszech oraz przeniesienie do szkoły w Lozannie[12]. W trakcie owych wakacji, na które jeździła z babcią, zapoznała się ze sztuką renesansowych mistrzów, których obrazy oglądała we Florencji, Rzymie i Wenecji[12]. Wpływ tych dzieł jest widoczny w dwóch pierwszych okresach twórczości Łempickiej. Przejawia się on w używanych przez nią czystych kolorach, dokładnym rysunku oraz draperiach i cieniach[11].

W 1911 przeniosła się do Petersburga, znajdując lokum u krewnych Stefy i Maurycego Stiferów, gdzie poznawała z bliska życie carskiej i polskiej arystokracji[14]. W 1916 w kaplicy Zakonu Kawalerów Maltańskich w Petersburgu poślubiła prawnika Tadeusza Łempickiego, który był synem bratanicy Cypriana Kamila Norwida[8]. 16 września 1916 urodziła córkę, Marie-Christine Łempicką, w późniejszych latach znaną jako Kizette de Lempicka-Foxhall[15]. Podczas rewolucji październikowej Tadeusz Łempicki został aresztowany przez bolszewików. Aby uwolnić męża, Łempicka uzyskała pomoc szwedzkiego konsula, który w zamian za spędzenie z nim nocy pomógł jej uciec z Rosji[12]. Małżonkowie spotkali się ponownie w Kopenhadze[14].

Małżonkowie zamieszkali w Paryżu, jednak Łempicki nie mógł utrzymać rodziny, ze względu na trwającą po pobycie w więzieniu traumę. Trudna sytuacja materialna spowodowała, że Tamara Łempicka zaczęła malować w celach zarobkowych. Pomimo twierdzeń Tamary Łempickiej, iż w kwestii warsztatu jest samoukiem, ćwiczyła malarstwo w Académie Ranson pod kierunkiem Maurice’a Denisa, a przez krótki okres uczęszczała do pracowni kubistycznego malarza, André Lhote′a[16].

Pierwsze prace

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy raz jej prace zostały wystawione w 1922 przez Salon d′Automne dzięki siostrze artystki, Adriannie, która zasiadała w komisji dopuszczającej obrazy na wystawę[17]. Malarstwo Łempickiej spotkało się z pozytywnym odbiorem, a ona sama – skłonna do autokreacji – przybrała nazwisko Tamara de Lempicka, chcąc w ten sposób podkreślić rzekome arystokratyczne pochodzenie[12]. Jest to najbardziej kojarzony z Tamarą Łempicką okres jej twórczości – wyidealizowane portrety i akty o lekko kubicznych formach i nasyconych barwach. Z tego okresu też pochodzi jej autoportret Tamara w zielonym Bugatti, przeznaczony na okładkę czasopisma „Die Dame” i uznawany za jeden z typowych obrazów art déco[14].

W dekadzie lat 20. XX wieku Łempicka prowadziła swobodny styl życia, była znana ze skandali obyczajowych, zażywania narkotyków, licznych romansów z osobami obu płci (była biseksualna)[7][14]. Romanse z francuskimi kobietami lekkich obyczajów przełożyły się na treść jej odważnych aktów kobiecych, m.in. Pięknej Rafaeli (1925), do której pozowały właśnie prostytutki[14]. W związku z jej rozwiązłym życiem, Tadeusz Łempicki w 1927 wystąpił o rozwód, powrócił do Warszawy i ożenił się w kościele ewangelicko-reformowanym w Łodzi z Ireną Spiess, bratanicą Stefana Spiessa. Kilka lat po rozwodzie artystka zaczęła chorować na depresję[18]. W 1933 roku wyszła ponownie za mąż, za dziedzica austriackiego imperium browarniczego, barona żydowskiego pochodzenia Raoula Kuffnera[19][20].

Emigracja z Europy, życie w Ameryce Północnej

[edytuj | edytuj kod]

W 1938, ze względu na nazistowskie prześladowania Żydów, Kuffner sprzedał swój majątek i wyjechał wraz z Łempicką do Beverly Hills w Kalifornii[14]. W Kalifornii artystka okresowo wzbudziła ponowne zainteresowanie krytyków, jednak z czasem jej styl uznawano za przestarzały, a Łempicka zyskała przydomek „baronowej z pędzlem”[14]. W 1943 przeprowadzili się do Nowego Jorku, gdzie malarka kontynuowała twórczość artystyczną w swoim charakterystycznym stylu. Malowała m.in. obrazy poświęcone ofiarom II wojny światowej: Ucieczkę (gdzieś w Europie) i Uchodźców[21]. W tym czasie podejmowała liczne eksperymenty, m.in. z abstrakcją geometryczną i surrealizmem, lecz nie uchroniło jej to przed dezaprobatą środowiska artystycznego[14]. Wstrzymała malowanie na dekadę; w latach 50. wyznacznikiem trzeciego etapu jej malarstwa stała się szpachla, narzędzie niewykorzystywane w sztuce przed impresjonizmem. Łempicka zaczęła tworzyć monochromatyczne obrazy w beżowych lub brązowych odcieniach[14][21].

Schyłek życia i śmierć

[edytuj | edytuj kod]

Baron Kuffner zmarł w 1961. Wówczas Łempicka przeniosła się do Houston w Teksasie, żeby być bliżej swej córki[22]. Została zapomniana jako artystka, a swoją karierę uznawała za skończoną[22]. W 1978 przeniosła się do Cuernavaca w Meksyku. Zmarła tam podczas snu 18 marca 1980. Zgodnie z życzeniem malarki jej ciało zostało skremowane, a prochy rozrzucone z helikoptera nad wulkanem Popocatepetl[3][22].

Uznanie

[edytuj | edytuj kod]

W 2018 r. jej obraz La Musicienne został sprzedany na aukcji w Nowym Jorku za ponad 9 mln $, stając się najwyżej wylicytowanym obrazem polskiego artysty w historii[23][b]. Rekord ten został pobity w 2019 r. Obraz pt. La tunique rose sprzedano za 13,3 mln $ (52 mln zł)[24]. Kolejny rekord został pobity w 2020 r. Obraz Portrait de Marjorie Ferry został sprzedany za 16,28 mln £ (82 mln zł)[25].

W 2022 roku Muzeum Narodowe w Lublinie zorganizowało wystawę jej prac pt. „Kobieta w podróży”[26]. Od 2022 do 2023 w Muzeum Narodowym w Krakowie zorganizowano wystawę dzieł malarki pt. „Łempicka”[27].

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Inne źródła podają, że malarka urodziła się 11 maja 1895 w Moskwie lub Petersburgu[1][2].
  2. ↑ Poprzednim najdroższym polskim dziełem był obraz Macierzyństwo Stanisława Wyspiańskiego, który w 2017 r. osiągnął cenę ponad 4 mln $[23].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Łyk sztuki do kawy z królową art deco [online], Legalna Kultura, 3 czerwca 2020 [dostęp 2023-09-12].
  2. ↑ Obraz pełen tajemnic: Autoportret w zielonym bugatti [online], Rzeczpospolita, 22 grudnia 2019 [dostęp 2023-09-12] (pol.).
  3. ↑ a b Alan Rynkiewicz, Tamara Łempicka. „Supermodna słynna ekscentryczna malarka” [online], Onet Kultura, 14 listopada 2022 [dostęp 2023-02-03] (pol.).
  4. ↑ Tamara Łempicka – kobieta w podróży. 18 marca – 14 sierpnia 2022 – Strona Muzeum Narodowego w Lublinie [online], 12 stycznia 2022 [dostęp 2023-09-12] (pol.).
  5. ↑ a b c Marek Jerzy Minakowski, Tamara Rozalia «Lempicki» Hurwitz [online], Wielka Genealogia Minakowskiego [dostęp 2023-09-12].
  6. ↑ Magdalena Kacalak, Swój pierwszy milion dolarów zarobiła, zanim skończyła 28 lat. Kilkunastogodzinne sesje malowania przerywała na drzemkę i szampana [online], Wysokie Obcasy, 19 marca 2022 [dostęp 2023-09-12].
  7. ↑ a b Fiona MacCarthy: The good old naughty days.. theguardian.com, 15 maja 2004. [dostęp 2014-08-18]. (ang.).
  8. ↑ a b c Magdalena Wróblewska: Tamara de Lempicka.. culture.pl. [dostęp 2014-08-18]. (ang.).
  9. ↑ Glyn Vincent: Glitter Art.. nytimes.com, 24 października 1999. [dostęp 2014-08-18]. (ang.).
  10. ↑ Maria Gabryela Gurwicz-Górska w bazie genealogicznej. Geni. [dostęp 2020-03-12]. (ang.).
  11. ↑ a b c Tamara Łempicka (Tamara de Lempicka) | Życie i twórczość | Artysta | Culture.pl, „Culture.pl” [dostęp 2018-11-15] (ang.).
  12. ↑ a b c d e Kara Becker, Tamara Łempicka: Baronowa z pędzlem i mistrzyni wizerunku [online], Vogue Polska, 23 kwietnia 2022 [dostęp 2023-08-29] (pol.).
  13. ↑ Grób rodziny Deklerów w bazie danych nagrobków cmentarzy żydowskich. Wirtualny Cmentarz. [dostęp 2020-03-12].
  14. ↑ a b c d e f g h i Marcin Kieliszek, Tamara Łempicka – polska malarka epoki art déco [online], PLN Design, 27 lutego 2022 [dostęp 2023-08-29] (pol.).
  15. ↑ Kizette de Lempicka-Foxhall.. delempicka.org. [dostęp 2014-08-18]. (ang.).
  16. ↑ Agnieszka Morawińska: Tamara Łempicka, 1927.. e-teatr.pl, 1 maja 1991. [dostęp 2014-08-18].
  17. ↑ Gioia Mori, Paintings and works on paper, [w:] Gioia Mori (red.), Tamara de Lempicka: the queen of the modern, wyd. 1. publ, Milano: Skira, 2011, s. 66, ISBN 978-88-572-0931-9 [dostęp 2023-08-29].
  18. ↑ 1934−1938.. delempicka.org. [dostęp 2014-08-18]. (ang.).
  19. ↑ Family tree of Raoul KUFFNER [online], Geneanet [dostęp 2018-11-15] (ang.).
  20. ↑ History of the Brewery: then & now | Ottakringer Brewery [online], ottakringerbrauerei.at [dostęp 2018-11-15] (ang.).
  21. ↑ a b Sylwia Zientek, Tamara Łempicka. Dziesięć nieznanych faktów na jej temat [online], Niezła sztuka, 8 marca 2022 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
  22. ↑ a b c Sylwia Pyzik, „Trzeba mieć pieniądze”. Łempicka marką uczyniła samą siebie [online], tygodnik.interia.pl, 17 września 2022 [dostęp 2023-09-05] (pol.).
  23. ↑ a b Agnieszka Ślęzak, Obraz Tamary Łempickiej sprzedany za rekordową sumę [online], Bankier.pl, 14 listopada 2018 [dostęp 2023-09-12] (pol.).
  24. ↑ Obraz Tamary Łempickiej sprzedany za rekordowe 52 mln zł. Nabywca chce pozostać anonimowy [online], Wyborcza.pl, 13 listopada 2019 [dostęp 2023-09-12].
  25. ↑ Tamara de Lempicka (1898-1980), Portrait de Marjorie Ferry [online], christies.com [dostęp 2020-02-06] (ang.).
  26. ↑ Spotkanie z Marisą de Lempicką [online], Strona Muzeum Narodowego w Lublinie, 11 marca 2022 [dostęp 2023-09-12] (pol.).
  27. ↑ Łempicka [online], Muzeum Narodowe w Krakowie [dostęp 2023-09-12].

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Laura Claridge, Tamara Łempicka, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2004.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tamara_Łempicka&oldid=74610171”