Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Przejdź do zawartości

Wikipedysta:Birczenin/brudnopis

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wojny Rusów z Pieczyngami
Ilustracja
Bitwa nad Rzęka Trubicz
Terytorium

Ukraina

Wynik

Zwycięstwo Rusów

  • Część Pieczyngów wyemigrowała nad Dunaj , część zasymilowała się z innymi ludami koczowniczymi. Początek aktywnego osadnictwa północnego regionu Morza Czarnego przez Połowców
Strony konfliktu
Rusowie Pieczyngowie
Dowódcy
Askold i Dir
Igor Rurykowicz
Światosław I † Jaropełk I
Włodzimierz I Wielki
Jarosław I Mądry 		Rodman
Kuria
Siły
nieznane nieznane
Straty
nieznane nieznane

Wojny Rusów z Pieczyngami były serią konfliktów zbrojnych trwających nieco ponad sto lat, charakteryzujących się tzw. „małą wojną”. Walki te zazwyczaj polegały na błyskawicznych najazdach Pieczyngów na ruskie wsie lub miasta, po czym następował równie szybki odwrót. Głównym celem tych najazdów było zdobycie łupów, takich jak niewolnicy, bydło i mienie. Choć horda Pieczyngów nie zagroziła bezpośrednio niepodległości Rusi, wyrządziła ogromne szkody w rolnictwie oraz zasobach ludzkich i materialnych kraju.

Jednocześnie Pieczyngowie byli wykorzystywani przez książąt ruskich jako siła najemna w wojnach zarówno przeciwko wrogom zewnętrznym, jak i w wewnętrznych konfliktach.

Pieczyngowie[edytuj | edytuj kod]

Pieczyngowie (arab. Bajnakowie[1], greccy Pachinakici[2]) byli sojuszem tureckich plemion koczowniczych. Według M.I. Artamonowa, ich starożytna rezydencja znajdowała się na północ od Jeziora Aralskiego, obejmując dolny i środkowy bieg Syr-darii. Pod koniec VIII i na początku IX wieku Pieczyngowie zajęli stepy pomiędzy Wołgą (inna nazwa Itil) a Uralem (inna nazwa Yaik), wypierając stamtąd Ugrofinowie[3]. Tam Pieczyngowie utworzyli związek plemienny, do którego weszli miejscowi Sarmaci oraz część plemion ugrofińskich[4]. Wkrótce jednak zostali wypędzeni przez liczniejsze stowarzyszenie plemienne Oguzów i Połowców. Część związku Pieczyngów weszła w skład tego ostatniego, lecz większość przekroczyła Wołgę i po pokonaniu Ugrofinowie osiadłych w Atelkuzie w 889 roku, zajęła szeroki pas stepów w północnym regionie Morza Czarnego. Wiele lokalnych plemion koczowniczych etnicznie spokrewnionych z Pieczyngami stało się częścią ich hordy[5].

Horda Pieczyngów graniczyła z Rusią, Bizancjum, królestwem bułgarskim oraz Chazarskim Hanatem. Państwa te systematycznie padały ofiarą najazdów Pieczyngów. Arcybiskup Ochrydzki Teofilakt scharakteryzował Pieczyngów i ich najazdy w następujący sposób:

Ich napad jest jak uderzenie pioruna, ich odwrót jest jednocześnie trudny i łatwy: trudny ze względu na obfitość zdobyczy, łatwy ze względu na prędkość lotu. Atakując, zawsze ostrzegają przed plotkami, a wycofując się, nie dają prześladowcom możliwości usłyszenia o nich. A co najważniejsze, niszczą obcy kraj, a własnego nie mają... Spokojne życie jest dla nich nieszczęściem, szczyt dobrobytu jest wtedy, gdy mają okazję do wojny lub gdy kpią z traktatu pokojowego. Najgorsze jest to, że ich liczba przewyższa pszczoły wiosenne i nikt jeszcze nie wiedział, za ile tysięcy lub dziesiątek tysięcy je uważano: ich liczba jest niezliczona. — Z adresu Teofilakta do cesarza Aleksieja Komnena [6]

Pojawienie się Pieczyngów[edytuj | edytuj kod]

Pojawienie się Pieczyngów w pobliżu południowych granic plemion wschodniosłowiańskich zbiegło się z utworzeniem jednego państwa staroruskiego na ziemiach tychże plemion. Książęta ruscy prowadzili kampanie przeciwko rozproszonym plemionom słowiańskim, jednocząc je pod jednym scentralizowanym rządem z centrum w Kijowie. W tym samym czasie Ruś prowadziła wojny z innymi państwami i stowarzyszeniami plemiennymi, takimi jak Bizancjum, Chazaria, Królestwo Bułgarii, Polska oraz okresowo toczyła wojny wewnętrzne.

Wojny za czasów panowania książąt ruskich[edytuj | edytuj kod]

Askold i Dir[edytuj | edytuj kod]

Pierwsza wzmianka o starciu Rusi z Pieczyngami znajduje się w Kronice Nikona z roku 875 , kiedy to książęta kijowscy Askold i Dir, po nieudanej kampanii przeciwko Bizancjum, pokonali Pieczyngów, którzy pojawili się w rejonie Dniepru[7][8]. Kronika mówi: „Tego samego lata wielu Pieczyngów Askold i Dir”[9][10]. Wielu badaczy kwestionuje przekaz kronikarza dotyczący Pieczyngów, ponieważ przekroczyli oni Wołgę dopiero w 894 roku i walczyli z Ugrofinami nad Donem do 894 roku. Uważa się, że pierwotnie nazwa obejmowała Chazarów, Węgrów czy Bułgarów, których później zastąpiono etnonimem „Pieczyngowie”[11]. Jednak według Władimira Aleksiejewicza, na Rusi wyraźnie wyróżniali się ich stepowi, koczowniczy wrogowie, i jest całkiem prawdopodobne, że część sił Pieczyngów mogła pojawić się u granic Kijowa w 875 roku[12].

Igor[edytuj | edytuj kod]

Pod rokiem 915 , za panowania Igora Rurykowicza, kronika wspomina pierwszy najazd Pieczyngów na Ruś: „Pierwsi Pieczyngowie przybyli na ziemię ruską”[13]. Pojawieniu się Pieczyngów w granicach Rusi sprzyjała dyplomacja bizantyjska[14]. Nie doszło jednak do żadnego starcia militarnego. Według tej samej kroniki Pieczyngowie „...zawarli pokój z Igorem, udając się nad Dunaj”. Istnieje także przypuszczenie, że Pieczyngowie, wciągnięci wówczas w konflikt między Bizancjum a królestwem bułgarskim po stronie Bizancjum, próbowali uniemożliwić Rusi udział w nim[15]. Pokój nie trwał jednak długo i już w roku 920 książę Igor, jak podaje kronika, „...wyruszył na wojnę z Pieczyngami”. Nie wiadomo, kto zainicjował konflikt. Całkiem możliwe, że była to odpowiedź księcia Igora na pewien najazd Pieczyngów[13][15].

Podczas drugiej kampanii Igora przeciwko Bizancjum w latach 943-944, będącej odwetem za porażkę w pierwszej kampanii, najął on Pieczyngów, wziąwszy wcześniej od nich zakładników[16]. Po zawarciu traktatu pokojowego z Bizancjum w 944 roku, książę „rozkazał Pieczyngom walczyć z ziemią bułgarską”, która w tym czasie była sojusznikiem Bizancjum[17][18].

Od ostatniej wyprawy Igora przeciwko Pieczyngom w 920 roku, kroniki przez długi czas nie wspominały ani o najazdach Pieczyngów na Ruś, ani o jakichkolwiek starciach z nimi. Na tej podstawie wielu późniejszych badaczy uważało, że do 968 roku Pieczyngowie nie nękali ziem rosyjskich[19][20], jednakże, jak zauważa Władimir Władymirowicz Kargałów, ich najazdy na kresy rosyjskie były już powszechne i nie miały takiego znaczenia, aby umieścić je na kartach kronik[21]. Bizantyjski cesarz Konstantyn VII Porfirogeneta w swoim traktacie „O zarządzaniu imperium” donosił, że gdy Pieczyngowie nie mają pokoju z Rusią, „często rabują Rosję, wyrządzając jej znaczne szkody”[22]. Poinformował także, że na bystrzach Dniepru Pieczyngowie systematycznie atakowali karawany handlowe Rusi, które z tego powodu zmuszone były do ciągłego utrzymywania czujności[23][24][25].

Światosław[edytuj | edytuj kod]

Na początku panowania Światosława I nie odnotowano większych starć militarnych z Pieczyngami. Wręcz przeciwnie, arabski autor Ibn Haukal nazywa ich nawet sojusznikami Rusi: „są cierniem Rusi i jej siłą”. Wiadomo, że w roku 965, równocześnie z kampanią Światosława przeciwko Chazarii, Chazarowie zostali zaatakowani także przez niektórych tureckich nomadów, być może przez Pieczyngów[26][27].

Jednak w 968 roku, podczas kampanii Światosława w królestwie bułgarskim, Pieczyngowie nagle oblegli Kijów[28]. Będąc szczelnie otoczeni i wyczerpani głodem i pragnieniem, mieszkańcy Kijowa zostali odcięci od komunikacji. W mieście przebywała także matka Światosława Olga oraz jego synowie Jaropełk, Oleg i Włodzimierz. Na przeciwległym brzegu Dniepru znajdował się wówczas niewielki oddział rosyjski pod dowództwem wojewody Preticha. Na zebraniu zgromadzonym w mieście mieszkańcy zaczęli szukać kogoś, kto mógłby przejść na drugą stronę i powiedzieć gubernatorowi: „Jeśli rano nie zbliżycie się do miasta, poddamy się Pieczyngom”. Do wykonania tego zadania zgłosił się ochotniczo pewien młodzieniec, znający język pieczyński[29]. Pozostawiając niezauważone miasto, z uzdą w dłoni przeszedł przez bariery Pieczyngów i dotarłszy do rzeki, zrzucił ubranie i wskoczył do wody. Pieczyngowie bezskutecznie zaczęli strzelać do zwiadowcy z łuków. Widzieli, co się dzieje z drugiego brzegu, i natychmiast popłynęli łodzią na spotkanie z nim, a zabrawszy go, zabrali go do Preticha, który wysłuchał apelu mieszkańców. Następnie namiestnik postanowił za wszelką cenę przedostać się do miasta i uwolnić księżniczkę i książąt, oświadczając wojownikom, że „Jeśli tego nie zrobimy, to Światosław nas zniszczy”[29][30].

Następnego dnia, bliżej świtu, oddział Preticha, zanurzając się w łodziach, głośno oznajmił swój ruch wieloma trąbami wojennymi. W samym mieście rozpoczęły się krzyki mieszkańców Kijowa. Pieczyngowie, wierząc, że to Światosław nadchodzi, w popłochu uciekli, ale później ponownie się zebrali i osiedlili w pobliżu rzeki Lybid. Tego samego dnia chan Pieczyngów osobiście udał się jako parlamentarzysta do Preticha, aby wyjaśnić, czy jest księciem. Pretich odpowiedział, że jest namiestnikiem i przybył z oddziałem wyprzedzającym, a za nim sam książę Światosław z głównymi siłami. Chan zaproponował: „Bądź moim przyjacielem”, po czym podarował Pretichowi konia, szablę i strzały. Ten z kolei podarował chanowi kolczugę, tarczę i miecz[29].

Olga wysyła posłańców do Światosława i jego przybycie do Kijowa w celu ochrony przed Pieczyngami. Kronika Radziwiłłowa .

W tym samym czasie księżna Olga wysłała posłów do Światosława z listem o następującej treści:„[29]

Ty, książę, szukasz cudzej ziemi i opiekujesz się nią, ale zostawiłeś swoją, Pieczyngów, swoją matkę, a twoje dzieci prawie nas zabrały. Jeśli nie przyjdziecie i nie będziecie nas chronić, zabiorą nas. Czy nie współczujecie swojej ojczyzny, swojej starej matki, swoich dzieci?[29]

Śmierć Światosława nad bystrzami Dniepru. Kronika Radziwiłłowa .

Światosław przebywał w tym czasie w Perejasławcu[28]. Po otrzymaniu tego listu on i jego armia natychmiast udali się do Kijowa, by jak najszybciej dotrzeć do stolicy. Stamtąd natychmiast rzucił się na Pieczyngów i po ich pokonaniu wypędził ich w głąb stepów. W roku 970, podczas wojny rosyjsko-bizantyjskiej, Pieczyngowie i Ugrofinowie zostali sojusznikami Rusi, lecz w odróżnieniu od „zniewolonych” Bułgarów, obaj działali niezależnie[31]. W bitwie pod Arkadiopolis Pieczyngowie, tworzący jedną ze flanek armii ruskiej, zostali zwabieni przez Bizantyjczyków w zasadzkę i tam pokonani[32].

Po serii bitew pod Dorostolem w kwietniu-lipcu 971 pomiędzy wojskami ruskami i bizantyjskimi, 23 lipca zawarto rosyjsko-bizantyjski traktat pokojowy. Zaraz potem cesarz bizantyjski Jan Tzimiskes wysłał do Pieczyngów wybitnego dyplomatę, biskupa Teofila z Euchaitis, z „drogimi prezentami”. Według kronikarza Skylitzesa, Teofil w imieniu cesarza zaproponował im, aby „zostali jego przyjaciółmi i sojusznikami”, a także prosił chana Kurię, aby nie przeszkadzał w powrocie Rusów do ojczyzny, ten jednak rzekomo odrzucił prośbę w sprawie Rusi[33][34]. Wielu badaczy uważa, że misją Teofila było właśnie poprowadzenie Pieczyngów przeciwko Światosławowi[35][36][37][38][39]. Jednocześnie kroniki rosyjskie podają, że lud perejasławski (Bułgarzy) przesłał Pieczyngom następującą wiadomość:

Tutaj Światosław idzie obok Was na Ruś z małym oddziałem, zabierając Grekom mnóstwo majątku i niezliczoną ilość jeńców[34].

Po zawarciu umowy z Tzimiskesem Światosław udał się drogą wodną do swojej ojczyzny. Ujście Dniepru było już zajęte przez Pieczyngów i doświadczony namiestnik Sveneld poradził Światosławowi, aby udał się dalej drogą lądową, ten jednak, prawdopodobnie ze względu na dużą liczbę rannych i chorych[37], zdecydował się spędzić zimę w Biełobierieżu, i wysłał tam Svenelda z częścią swego oddziału, aby zebrał armię, z którą miał wrócić. Zimowanie w Biełobierieżu było niezwykle trudne, i panował tam wielki głód”[34], lecz pomoc nigdy nie nadeszła. Następnie, nie czekając na tego ostatniego, Światosław z nadejściem wiosny 972 kontynuował swój ruch wzdłuż szlaku rzeki. Duże hordy Pieczyngów nadal stały nad bystrzami Dniepru, czekając na powrót Rusów, którzy po przekroczeniu tych bystrzy zostali otoczeni i całkowicie zniszczeni. Zginęli wszyscy Rusowie, łącznie z księciem Światosławem. Chan Kurya kazał zrobić ze swojej czaszki kubek do picia, oprawiając go złotem[39]. O śmierci Światosława wspominają także źródła bizantyjskie[40][41].

Jaropełk[edytuj | edytuj kod]

Po śmierci Światosława kijowski tron objął jego najstarszy syn Jaropełk, który miał wtedy nie więcej niż 11 lat. Jego regentem został Sveneld[42]. W tym czasie najazdy Pieczyngów na Ruś stały się częstsze[43]. W 978 roku Jaropełk zadał Pieczyngom poważną klęskę, a nawet nałożył na nich daninę. Kronika mówi: „Jaropełk pokonał Pieczyngów i nałożył na nich daninę”[44]. W następnym roku, 979, na służbę księcia wszedł jeden z chanów Pieczyngów imieniem Ildej, który „...i czołem bił Jaropełka do służby; Jaropełk przyjął go i dał mu miasta i wołosty”[44].

W tym samym czasie na Rusi rozpoczęły się pierwsze konflikty społeczne. Sveneld przekonał Jaropełka, aby wystąpił przeciwko swojemu bratu Olegowi, księciu Drevlyanów, który wcześniej zabił syna Svenelda, Lyuta[45]. W 977 roku, podczas szturmu Jaropełka na Owruch, Oleg zginął. Włodzimierz, obawiając się tego samego losu, uciekł do norweskiego władcy Hakona „Potężnego”. Jaropełk natychmiast zajął Nowogród, ale w 980 roku Włodzimierz wrócił z armią Waregów i zgromadziwszy także dużą armię na północnych ziemiach Rusi, ruszył na Kijów[45]. Kiedy Włodzimierz zaprosił Jaropełka do negocjacji, jeden z młodzieńców tego ostatniego, Wariażko, poradził księciu, by uważał na podstęp, sugerując:[45]

Nie idź, książę, zabiją cię, lepiej biegnij do Pieczyngów i sprowadź z nich armię.[45]

Jednak Jaropełk odrzucił tę propozycję i udając się do Włodzimierza na negocjacje, został zabity przez swoich ludzi[46].

Włodzimierz[edytuj | edytuj kod]

W okresie panowania Włodzimierza Wielkiego w Kijowie, najazdy Pieczyngów na ziemie ruskie nabrały nowej intensywności[47][48]. Wariażko, który po śmierci Jaropełka uciekł do Pieczyngów, aktywnie współpracował z nimi w ich najazdach, będąc wręcz ich sojusznikiem przeciwko Włodzimierzowi[49]. Opisywany jako energiczny i trudny do pokonania, Wariażko został ostatecznie nakłoniony przez Włodzimierza do przejścia na jego stronę za obietnicą niestosowania przemocy[50].

W roku 988 , rozpoczęto budowę Wałów Wężowych wzdłuż granicy stepu[51][52]. Ich celem było zabezpieczenie linii obronnych przed częstymi najazdami Pieczyngów[53]. Włodzimierz rozpoczął również budowę miast w strategicznych miejscach wzdłuż rzek Desna, Ostra, Trubez i Suła. Osiedlano tam najlepszych wojowników ze Słowian, Krwiczy, Czudów i Wiatyczów, co miało wzmocnić obronę przeciwko najazdom Pieczyngów. W rezultacie Rusini stawili skuteczny opór i odnieśli zwycięstwa nad swoimi przeciwnikami. Wybudowane miasta pełniły funkcję ważnych punktów obronnych, połączonych systemem umocnień z wieżami sygnalizacyjnymi, co utrudniało Pieczyngom zaskakiwanie Rusinów. Strażnicy prowadzili całodobową obserwację, a patrole konne patrolowały podejścia do granicy, szybko informując o zbliżających się zagrożeniach. W przypadku ataków Pieczyngów garnizony miast sygnalizowały alarm, co umożliwiało szybkie przygotowanie obrony i wysłanie pomocy innym placówkom. Strefa buforowa wokół granicy została znacznie poszerzona, co zwiększyło czas reakcji na nieprzyjacielskie najazdy[54].

Dzięki tym działaniom Rusini skutecznie zabezpieczyli swoje granice przed błyskawicznymi atakami Pieczyngów, wymuszając na nich konieczność prowadzenia bardziej zorganizowanych operacji militarnych, aby osiągnąć sukces na terenie Rusi[55].

Zwycięstwo rosyjskiego bohatera nad Pieczyngiem (992). Kronika Radziwiłła .

W roku 988, kluczowym wydarzeniem dla historii Rusi było przyjęcie chrztu, co było nie tylko aktem religijnym, lecz także strategicznym posunięciem politycznym Włodzimierza Wielkiego. Sukcesy militarnego Włodzimierza, zarówno w obronie jak i w ofensywie, częściowo wynikały z nowych relacji, jakie nawiązał z niektórymi chanami Pieczyngów. Kronika Nikona relacjonuje, że w tym samym roku chan Metigai przyszedł do Włodzimierza i przyjął chrzest, co mogło osłabić sojusze Pieczyngów z pogańskimi władzami[56]. W 991 roku, chan Kuchyug również przyjął chrzest i złożył przysięgę wierności Włodzimierzowi, co podkreślało ich lojalność wobec nowego porządku[57][58]. W następnych latach, relacje między Rusią a Pieczyngami nie były jednoznaczne. W roku 990, Pieczyngowie dokonali masowego najazdu na granice Rusi, co spotkało się z zdecydowaną odpowiedzią Włodzimierza, który zebrał dużą armię i całkowicie pokonał najeźdźców[59]. W 992 roku, doszło do kolejnej wielkiej wyprawy Pieczyngów, którzy dotarli do rzeki Sula. Władimir zdołał skutecznie zorganizować obronę i stoczyć bitwę na rzece Trubezh, gdzie Rosjanie odnieśli zwycięstwo dzięki bohaterstwu jednego z ich wojowników, Iana[60][61].

Klęska pod Wasilewem w 996 roku była znaczącym ciosem dla Włodzimierza, który ledwo uniknął śmierci i musiał uciekać[62]. Choć obrona stolicy była silna dzięki serpentynowym wałom i umocnieniom, Pieczyngowie nadal zadawali poważne szkody, zdobywając i niszcząc wiele wsi w regionie. W odpowiedzi na ciągłe zagrożenie, Włodzimierz w 997 roku udał się do Nowogrodu, aby zebrać większą armię[62]. W 1000 roku, Włodzimierz brał udział w wyprawie przeciwko królestwu bułgarskiemu, podczas gdy jego brat Wołodar zdradził go i poprowadził Pieczyngów w obleżenie Kijowa. Mimo to, dzięki niespodziewanemu nocnemu wypadowi Rusinów, oblegający zostali odparci[63][64]. W kolejnych latach, Rusini kontynuowali walki z Pieczyngami, odnosząc sukcesy, takie jak wyprawa w 1001 roku, gdzie schwytano chan Rodmana i jego synów[65].

Obleżenie Biełgorodu w 1004 roku pokazało trwałe zmagania Rosji z Pieczyngami, które mimo ostatecznej wycofki z miasta, nadal stanowiły poważne zagrożenie dla granic Rusi. Te wydarzenia ilustrują złożoność relacji między Rusią a Pieczyngami oraz wysiłki Włodzimierza Wielkiego w umacnianiu swojej władzy i obrony kraju przed najazdami[66][67].

W roku 1014 na Rusi zaczęły się nasilać konflikty społeczne. Jarosław, który przebywał w Nowogrodzie, odmówił wysyłania corocznej daniny do Kijowa dla swojego ojca, Włodzimierza Wielkiego. To działanie podważało centralną władzę księcia Kijowa nad pozostałymi księstwami ruskimi. W następnym roku, 1015 , Włodzimierz przygotowywał się do wyprawy przeciwko Jarosławowi i Nowogrodowi. Jednak jeszcze przed rozpoczęciem kampanii dowiedział się w Bereściu, że Pieczyngowie zbliżają się od południa w kierunku Rusi. Z Włodzimierzem był jego syn Borys, którego natychmiast wysłał, aby stawił czoło najazdowi Pieczyngów. W międzyczasie Włodzimierz ciężko zachorował i zmarł 15 lipca tego samego roku[68].

Śmierć Włodzimierza Wielkiego miała duże znaczenie dla dalszych losów Rusi. Jego odejście spowodowało wewnętrzne konflikty o sukcesję między synami, a także osłabiło obronę kraju wobec zagrożeń zewnętrznych, takich jak najazdy Pieczyngów.

Światopełk – Jarosław Mądry[edytuj | edytuj kod]

Borys występuje przeciwko Pieczyngom (1015). „ Opowieść o Borysie i Glebie ” .

Po śmierci Włodzimierza Wielkiego, tron kijowski objął Światopełk. Tymczasem jego brat Borys, który był wówczas w drodze powrotnej z próby odnalezienia Pieczyngów, dowiedział się o śmierci ojca oraz o tym, że Światopełk zajął miejsce na kijowskim tronie. Kiedy jego ludzie sugerowali mu, aby zajął tron swojego ojca, Borys odmówił, argumentując, że nie podniesie ręki na swojego starszego brata. Zgodnie z kronikami, po rozwiązaniu swojego oddziału, Borys został szybko zabity z rozkazu Światopełka[69]. Los ten spotkał również jego braci Gleba i Światosława, oraz innych członków rodziny[70][71].

Bitwa pod Lubeczem

W następnym okresie wybuchła wojna domowa na Rusi pomiędzy Jarosławem a Światopełkiem, gdzie Pieczyngowie poparli tego ostatniego[72]. Wspierał go również król Polski Bolesław I Chrobry, który prowadził częste najazdy na ziemie rosyjskie z pomocą Pieczyngów[73]. Jarosław z kolei zdobył wsparcie od warownych Waregów i armii nowogrodzkiej. W roku 1016 doszło do decydującej bitwy pod Lubeczem, gdzie wojska nowogrodzkie zdołały odciąć Pieczyngów od głównych sił Światopełka, co przyczyniło się do zwycięstwa Jarosława[74][75].

Bitwa nad Rzeką Alta

W kolejnym roku, 1017 , za namową Bolesława I, Pieczyngowie podjęli wyprawę na Kijów. Mimo tego, że miasto doświadczyło silnego pożaru, Jarosław przeprowadził skuteczną obronę, wykorzystując zasieki i wodne przeszkody wokół miasta. Pomimo szybkiego i odważnego natarcia Pieczyngów, wielu z nich zginęło wpadając do zasadzki. Nastąpiła zacięta bitwa, która zakończyła się porażką najeźdźców[76][77]. W 1018 roku Pieczyngowie wzięli udział w wyprawie Bolesława I i Światopełka na Kijów, gdzie Jarosław ponownie stanął do obrony. Klęska Jarosława nad Bugiem skłoniła go do ucieczki do Nowogrodu. Polscy i kijowscy żołnierze rozpoczęli grabież miasta, co jednak spotkało się z powszechnym buntami miejscowej ludności i w efekcie zmusiło Bolesława do odwrotu do Polski. Jarosław zebrał nową armię i powrócił do Kijowa, gdzie po raz kolejny stanął do walki z Pieczyngami i Światopełkiem[78][79]. Bitwa nad rzeką Ałtą w 1019 roku była krwawą i zaciekłą walką, która zakończyła się zwycięstwem Jarosława. Pieczyngowie ponieśli ciężkie straty[80], a Światopełk zbiegł na zachód, gdzie zmarł w pustynnym regionie między Polską a Czechami[80].

W 1020 roku Pieczyngowie ponownie dokonali niespodziewanego najazdu na ziemie ruskie, jednak przez następne 15 lat nie było o nich wzmianek w kronikach[81]. Jarosław w tym czasie wzmacniał południowe granice Rusi, co uwieńczył rozpoczęciem budowy miast wzdłuż rzeki Rosi w 1032 roku[82]. W 1036 roku Jarosław broniący się w Nowogrodzie, musiał stawić czoła kolejnemu oblężeniu Kijowa przez Pieczyngów. Po zaciętej bitwie nad Setomlą, gdzie zginęło wielu najeźdźców, Pieczyngowie ponownie uciekli na step[83][81].

Konsekwencje[edytuj | edytuj kod]

Bitwa pod Kijowem w 1036 roku była decydującym momentem w historii wojen rusko-pieczyńskich. Po tym zwycięstwie Jarosław mógł skupić się na umacnianiu swojej władzy i granic Rusi Kijowskiej. Na miejscu bitwy, ku uczczeniu tego wydarzenia, zbudowano kościół Hagia Sophia, który stał się jednym z symboli potęgi Kijowa[84][85]. Po tej bitwie główna część Pieczyngów skierowała się na stepy północno-zachodniego regionu Morza Czarnego. W latach 1046–1047, pod wodzą Chana Tiraha, przekroczyli Dunaj i najechali Bułgarię, wówczas prowincję Bizancjum. Pieczyngowie toczyli z Bułgarami zaciętą wojnę, a także nieraz prowadzili rzezie ich mieszkańców[86][87].

Nie mogąc stawić czoła naporowi innych ludów koczowniczych, takich jak Torcy, Połowcy i Guzowie, a także wobec konfliktów z Bizancjum, część Pieczyngów zdecydowała się wejść do służby bizantyjskiej w ramach federacji. Inna część została przyjęta przez króla węgierskiego do służby granicznej[88]. Niektórzy Pieczyngowie zostali również zaakceptowani przez książąt rosyjskich. Pozostała część Pieczyngów, po klęsce pod Kijowem, udała się na południowy wschód, gdzie stopniowo zasymilowała się wśród innych ludów koczowniczych, znikając z kart historii jako odrębna grupa etniczna[81].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Garkavi A. Ya. Z „Księgi cudów krajów” Abu-Dulafa Misara ibn-Mukhalhala al-Khazraj al-Yanbui (ok. 942-3 rne) // Opowieści pisarzy muzułmańskich o Słowianach i Rosjanach. - Petersburgu. : Typ. Cesarska Akademia Nauk , 1870. - s. 183-186.
  2. ↑ Reginon Pryumski . Kronika // Starożytna Rosja w świetle źródeł obcych / wyd. E. A. Melnikova . - M .: Logos, 1999. - s. 45. - ISBN 5-88439-088-2 .
  3. ↑ Artamonow M.I. Węgrzy i Pieczyngowie // Historia Chazarów / wyd. i z notatkami L. N. Gumileva . - L .: Wydawnictwo. Państwo Ermitaż, 1962. - s. 336-352. — 523 s. — ISBN 978-5-458-27517-0
  4. ↑ Georgy Kedrin . Przegląd historii = Σύνοψις ίστοριών. - Bonnae, 1839. - Cz. 2. - s. 129-130
  5. ↑ Kargalov V.V. Rosja i nomadzi / Ch. wyd. S. N. Dmitriew , redaktor. M.K. Zaleska . - M.: Veche, 2008. - (Sekrety Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7 , s. 336-352. — 523 s
  6. ↑ Wasiliewski VG Bizancjum i Pieczyngowie (1048-1094) // Dzieła VG Wasiljewskiego. - Petersburgu. : Typ. Cesarska Akademia Nauk , 1908. - T. 1. - ul. 4-5. — 401 s
  7. ↑ Sołowjow, S. M. Historia Rosji od czasów starożytnych / S. M. Sołowjow. — wyd. 2. - Petersburgu.  : Towarzyszu. „Pożytek publiczny”, s.112, 1851-1879. - T.1
  8. ↑ Klyuchevsky V. O. Wykład 9 // Przebieg historii Rosji. - Petersburgu. , 1904. - (Rosyjska Biblioteka Cesarska). — ISBN 978-5-699-37781-7
  9. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich - 2000. - T. 9. - s. 9
  10. ↑ Tatishchev V.N. Historia Rosji . Dzieła zebrane w 8 tomach. T. 2, s. 2-3 33. - M .: Ladomir, 1994-1996.
  11. ↑ Perkhavko V.B. , Sukharev Yu.V. Wojownicy Rosji: IX-XIII wieki - M .: Veche , 2006. - 445 s. - (Tajemnice wojskowe Rosji). ,s. 23-35. 95. — ISBN 5-9533-1256-3
  12. ↑ Wołkow V. A. Wojny rosyjsko-pieczynskie // Wojny i oddziały starożytnej Rosji. - M.: Prometeusz, 2016. - s. 25,44. — ISBN 978-5-9907453-6-0
  13. ↑ a b Kompletny zbiór kronik rosyjskich -1871. - T. 2. - s. 26.
  14. ↑ Shefov N. A. Wszystkie wojny świata. Starożytna Ruś. Królestwo Moskwy. Imperium Rosyjskie. - M.: Veche, 2004. - s. 10, 30-31.. — ISBN 5-9533-0170-7
  15. ↑ a b Tołoczko P.P. Pieczyngowie i Rosja // Ludy koczownicze stepów i Rusi Kijowskiej. — Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy . - Petersburgu. : Aletheia , 2003. - s. 13. 47. - (Biblioteka Słowińska). — ISBN 5-89329-579-X
  16. ↑ Karamzin N. M. Historia państwa rosyjskiego : w 12 tomach. - Petersburgu., T. 1, s. 25 113-114. : Typ. N. Grecha , 1816-1829.
  17. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich -1871. - T. 2. - s. 28.
  18. ↑ Polova N. Ya. O dacie drugiej kampanii Igora przeciwko Grekom i kampanii rosyjskiej przeciwko Berdzie // Bizantyjska księga tymczasowa . - M .: Nauka , 1958. - T. 14 (39) . — ul. 145 . - ISSN 0132-3776
  19. ↑ Golubovsky P.V. Pechenegs, Torci i Kumans przed inwazją Tatarów (Historia południowych stepów rosyjskich IX-XIII wieku) . — K .: Uniwersytet. typ. I. I. Zavadsky, 1884. - s. 25. 57-58.
  20. ↑ Pletnyova S. A. Nomadzi stepów południowo-rosyjskich w średniowieczu (IV-XIII w.) / odpowiednio. wyd. A. Z. Vinnikov. — Woroneż: Państwowe Wydawnictwo Woroneż . Uniwersytet , 2003. - s. 2. 117-118.. — ISBN 5-9273-0303-X
  21. ↑ Kargalov V.V. Rosja i nomadzi / Ch. wyd. S. N. Dmitriew , redaktor. M.K. Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 23 38.. - (Sekrety Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  22. ↑ Konstanty Porfirogenita . O zarządzanie imperium / wyd. GG Litavrina, AP Nowoseltseva. —wyd. 2. - M.: Nauka , 1991. - s.38-39 — ISBN 5-02-008637-1
  23. ↑ Konstanty Porfirogenita . O zarządzanie imperium / wyd. GG Litavrina, AP Nowoseltseva. —wyd. 2. - M.: Nauka , 1991. - s. 46-51. — ISBN 5-02-008637-1
  24. ↑ Shepard J. Początki Rusi (ok. 900–1125) // Historia Rosji w Cambridge : w 3 tomie / wyd. przez M. Perrie . - Cambridge: Cambridge University Press , 2006. - Cz. 1 : Od współczesnej Rusi do 1689 r. - s. 23-58. — ISBN 978-0-521-81227-6
  25. ↑ Martin J. Średniowieczna Rosja: 980–1584 . —wyd. 2. - Cambridge - ... : Cambridge University Press , 2007. - XXVII, s. 18-21. - (Podręczniki średniowieczne Cambridge). — ISBN 978-0-511-36800-4
  26. ↑ Kargalov VV Rosja i nomadzi / Ch. wyd. SN Dmitriew , red. MK Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 23 29. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  27. ↑ Kalinina T.M. Informacje Ibn Haukala o kampaniach Rosji za czasów Światosława // Najstarsze państwa na terytorium ZSRR. 1975. - M. , 1976. - s. 98.
  28. ↑ a b Kargalov VV Rosja i nomadzi / Ch. wyd. SN Dmitriew , red. MK Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 10-10. 40-41.. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  29. ↑ a b c d e Kompletny zbiór rosyjskich kronik - 1871. - T. 2. - s. 42-43.
  30. ↑ Gudz-Markov AV Rosja przedmongolska w kronikach V-XIII wieku. /rozdz. wyd. SN Dmitriew. - M.: Veche, 2005. - s. 23,86-87. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 5-9533-2668-7
  31. ↑ Johna Skylitzesa . Przegląd historii // Lev Deacon. Historia / Tłumaczenie z języka greckiego. M. M. Kopylenko, wzgl. wyd. G. G. Litavrin . - M.: Nauka, 1988. - s. 122 . — ( Pomniki Myśli Historycznej ). — ISBN 5-02-008918-4
  32. ↑ Karyszkowski P. O. Wojny bałkańskie Światosława w bizantyjskiej literaturze historycznej // Bizantyjska książka tymczasowa . - M.: Nauka , 1953. - T. 6 (31) . — str. 56 . - ISSN 0132-3776
  33. ↑ Johna Skylitzesa. Przegląd historii. — s. 132-133.
  34. ↑ a b c Kompletny zbiór rosyjskich kronik - 1871. - T. 2. - s. 47-48.
  35. ↑ Rybakov BA Narodziny Rosji. - M.: AiF Print, 2004. - s. 23-35. 72.- (Rus ma wiele twarzy). — ISBN 978-5-699-55030-2
  36. ↑ Sacharow A.N. Na tych samych granicach // Jesteśmy z rodziny rosyjskiej... (Narodziny rosyjskiej dyplomacji). - L .: Lenizdat , 1986
  37. ↑ a b Levchenko M. V. Historia Bizancjum (krótki esej) / wyd.M. V. Tikhomirova. -M.:Akademia Nauk ZSRR, 1956. - s. 287-288.
  38. ↑ Karyshkovsky P. O. Wojny bałkańskie Światosława w bizantyjskiej literaturze historycznej // Bizantyjska książka tymczasowa . - M.: Nauka , 1953. - T. 6 (31) . — str. 58 . - ISSN 0132-3776
  39. ↑ a b Tołoczko PP Pieczyngowie i Rosja // Ludy koczownicze stepów i Rusi Kijowskiej. — Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy . - Petersburgu. : Aletheia , 2003. - s. 13. 51-52. - (Biblioteka Słowińska). — ISBN 5-89329-579-X
  40. ↑ Leo Deacon . Księga 9 // Historia / Tłumaczenie z języka greckiego. M. M. Kopylenko, wzgl. wyd. G. G. Litavrin . - M.: Nauka, 1988. - s. 82 . — ( Pomniki Myśli Historycznej ). — ISBN 5-02-008918-4
  41. ↑ Konstantyn Manasses . Kronika // Wiosna tryskająca złotem. Zabytki literatury bułgarskiej IX-XVIII w. / Tłum. I. I. Kaliganova, DD Polyvyanny, wyd. A. Sevastyanova. - M.: Fikcja , 1990. - s. 200. - ISBN 5-280-00631-9
  42. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1, Książka. 1, s. 1 152-153.
  43. ↑ Pletnyova SA Nomadzi stepów południowo-rosyjskich w średniowieczu (IV-XIII w.) / odpowiednio. wyd. AZ Winnikow. — Woroneż: Państwowe Wydawnictwo Woroneż . Uniwersytet , 2003. - s. 13. 2. 117-118 — ISBN 5-9273-0303-X
  44. ↑ a b Kompletny zbiór rosyjskich kronik- 2000. - T. 9. - s. 39.
  45. ↑ a b c d Kompletny zbiór rosyjskich kronik - 1871. - T. 2. - s. 51-52.
  46. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1. s. 1. 153-159.
  47. ↑ Tołoczko PP Pieczyngowie i Rosja // Ludy koczownicze stepów i Rusi Kijowskiej. — Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy . - Petersburgu. : Aletheia , 2003. - s. 13.53. - (Biblioteka Słowińska). — ISBN 5-89329-579-X
  48. ↑ Shefov NAWszystkie wojny świata. Starożytna Ruś. Królestwo Moskwa. Imperium Rosyjskie. - M.: Veche, 2004. - s. 10-10. 32-33. — ISBN 5-9533-0170-7
  49. ↑ Shepard J. Początki Rusi (ok. 900–1125) (angielski) // Historia Rosji w Cambridge : w 3 tomie / wyd. przez M. Perrie . - Cambridge: Cambridge University Press , 2006. - Cz. 1 : Od współczesnej Rusi do 1689 r. - s. 23 63-64. — ISBN 978-0-521-81227-6
  50. ↑ Golubovsky PV Pechenegs, Torci i Kumans przed inwazją Tatarów (Historia południowych stepów rosyjskich IX-XIII wieku) . - K .: Uniwersytet. typ. II Zawadski, 1884. - 257 s
  51. ↑ Kuchera M.P. Wały serpentynowe środkowego Dniepru / Rep. wyd. I. I. Artemenko . — Instytut Archeologii Ukraińskiej Akademii Nauk SRR . - K.: Naukova Dumka , 1987. - 204 s.
  52. ↑ Tołoczko PP Pieczyngowie i Rosja // Ludy koczownicze stepów i Rusi Kijowskiej. — Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy . - Petersburgu. : Aletheia , 2003. - s. 13. 54-55. - (Biblioteka Słowińska). — ISBN 5-89329-579-X
  53. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich - 1871. - T. 2. - s. 83.
  54. ↑ Martin J. Średniowieczna Rosja: 980–1584 (angielski) . —wyd. 2. - Cambridge - ... : Cambridge University Press , 2007. - XXVII, s. 18-21.. - (Podręczniki średniowieczne Cambridge). — ISBN 978-0-511-36800-4
  55. ↑ Kargalov VV Rosja i nomadzi / Ch. wyd. SN Dmitriew , red. MK Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 200. 23,41-45. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  56. ↑ kompletny zbiór kronik rosyjskich. - 2000. - T. 9. - s. 57.
  57. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich. - 2000. - T. 9. - s. 64.
  58. ↑ Kargalov VV Rosja i nomadzi / Ch. wyd. SN Dmitriew , red. MK Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 10-10. 40-41.. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  59. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich. - 2000. - T. 9. - s. 58.
  60. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1. s. 1 184-186.
  61. ↑ Tołoczko PP Pieczyngowie i Rosja // Ludy koczownicze stepów i Rusi Kijowskiej. — Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy . - Petersburgu. : Aletheia , 2003. - s. 13. 53.. - (Biblioteka Słowińska). — ISBN 5-89329-579-X
  62. ↑ a b Kompletny zbiór kronik rosyjskich - 1871. - T. 2. - s. 87–90.
  63. ↑ Razin, E. A. Historia sztuki militarnej: w 3 tomach T. 2: Historia sztuki militarnej VI-XVI wieku. / E. A. Razin. - Petersburgu.  : Wielokąt, 1999. - 656 s. — ISBN 5-89173-040-5
  64. ↑ Tatishchev VN Historia Rosji . Dzieła zebrane w 8 tomach. - M .: Ladomir, 1994-1996. T. 2, s. 13. 65-68.
  65. ↑ Kargalov VV Rosja i nomadzi / Ch. wyd. SN Dmitriew , red. MK Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 12. 45. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  66. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich. - 2000. - T. 9. - s. 68
  67. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1. s. 1 190.
  68. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1. s. 1 187-196.
  69. ↑ Martin J. Średniowieczna Rosja: 980–1584 (angielski) . —wyd. 2. - Cambridge - ... : Cambridge University Press , 2007. - XXVII, s. 23-35. 22. - (Podręczniki średniowieczne Cambridge). — ISBN 978-0-511-36800-4
  70. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich - 1871. - T. 2. - s. 92-98.
  71. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1. s. 1 193-196.
  72. ↑ Pashuto VT Polityka zagraniczna starożytnej Rosji / wyd. Wiceprezes Shusharina . - M.: Nauka , 1968. - s. 23. 107-110. — ISBN 978-5-458-27604-7
  73. ↑ Thietmara z Merseburga . Księga 8 // Kronika = Chronik / Tłum. z łac. IV Dyakonova. —wyd. 2. - M .: Panorama Rosyjska, 1966. - (Średniowieczne zabytki i źródła literackie). — ISBN 978-5-93165-222-1 .
  74. ↑ Tatishchev VN Historia Rosji . Dzieła zebrane w 8 tomach. - M .: Ladomir, 1994-1996.T. 2, s. 12. 73-75.
  75. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1. s. 1 198-199.
  76. ↑ Strand o Eymundzie // Islandzkie sagi królewskie o Europie Wschodniej (do połowy XI wieku) / Comp. T. N. Jackson , tłum. E. A. Rydzewskoj , wzgl. wyd. V. L. Yanin . - M .: Ladomir, 1994. - s. 23-35. 110-112 § 6. 7. - ISBN 5-86218-138-5
  77. ↑ Kargalov VV Rosja i nomadzi / Ch. wyd. SN Dmitriew , red. MK Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 23 48-49. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  78. ↑ Sołowjow, SM Historia Rosji od czasów brązowych / SM Sołowjow. —wyd. 2. - Petersburg.  : Towarzyszu. „Pożytek dzienny”, 1851-1879. - T. 1. s. 1 200-202.
  79. ↑ Gudz-Markov AV Rosja przedmongolska w kronikach V-XIII wieku. /rozdz. wyd. SN Dmitriew. - M.: Veche, 2005. - s. 10-10. 118-119. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 5-9533-2668-7
  80. ↑ a b Latopis Radziwiłłowski - 1450 - s. 173.
  81. ↑ a b c Kargalov VV Rosja i nomadzi / Ch. wyd. SN Dmitriew , red. MK Zaleska . - M.: Veche, 2008. - s. 10-10. 50.. - (Sekret Ziemi Rosyjskiej). — ISBN 978-5-9533-2921-7
  82. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich - 1871. - T. 2. - s. 105.
  83. ↑ Kompletny zbiór kronik rosyjskich - 1926. - T. 1. Wydanie. 1. - s. 151.
  84. ↑ Golden PB Pechenegs / Ludy stepów południowego Rosji // Historia Azji Wewnętrznej Cambridge / wyd. przez D. Sinora . - Cambridge - ... : Cambridge University Press , 1990. - Cz. 1. - s. 199. 23.274. — ISBN 0-521-24304-1
  85. ↑ Martin J. Średniowieczna Rosja: 980–1584 (angielski) . —wyd. 2. - Cambridge - ... : Cambridge University Press , 2007. - XXVII, s. 23-35. 53. - (Podręczniki średniowieczne Cambridge). — ISBN 978-0-511-36800-4 .
  86. ↑ Michaił Psell . Chronografia / Tłum. Tak, N. Lyubarsky. - M. - L.: Nauka , 1978. - s. 249.
  87. ↑ Anna Komnena . Aleksyada / Tłum. Tak, N. Lyubarsky. — wyd. 2. - Petersburgu. : Aletheia, 1996. - ISBN 978-5-91419-301-7
  88. ↑ Kovalev RK Pechenegs // Encyklopedia historii Rosji / Red. dyrektor JR Millar . - Nowy Jork: Macmillan Reference USA , 2004. - s. 1156-1157. — ISBN 0-02-865907-4
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedysta:Birczenin/brudnopis&oldid=74070297”