Wirgiliusz Gryń

Wirgiliusz Gryń
Data i miejsce urodzenia	9 czerwca 1928 ; Mydlice
Data i miejsce śmierci	3 września 1986 ; Warszawa
Zawód	aktor
Współmałżonek	Elżbieta Janczyszyn; (1970–1986; jego śmierć)
Lata aktywności	1947–1986
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wirgiliusz Gryń (ur. 9 czerwca 1928 na Mydlicach w Dąbrowie Górniczej zm. 3 września 1986 w Warszawie) – polski aktor.

Na ekranie najczęściej grał żołnierzy, milicjantów i działaczy partyjnych. Odtwórca roli towarzysza Stanisława Jasińskiego w serialu Jana Łomnickiego Dom (1980–1986).

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Mydlicach (dziś dzielnica Dąbrowy Górniczej). Jako mały chłopiec bawił się w teatr, ale chciał zostać leśnikiem^[1]. Podczas II wojny światowej mając 13 lat został wywieziony na przymusowe roboty do Niemiec. Po przeczytaniu książki Kościuszko pod Racławicami, marzył o byciu żołnierzem i walce o wolność. Gdy wrócił z robót, wstąpił do wojska. Po zdemobilizowaniu próbował — bez powodzenia — dostać się na studia aktorskie^[2]. W 1952 ukończył studia w Państwowej Szkole Reżyserów Teatrów Niezawodowych, w 1958 zdał aktorski egzamin eksternistyczny.

Kariera

W latach 1947–1949 był statystą na scenach w Sosnowcu i Katowicach. W latach 1950–1951 należał do Zespołu Pieśni i Tańca KBW w Warszawie. W latach 1952–1955 był związany z Teatrem Dolnośląskim w Jeleniej Górze, gdzie zadebiutował w roli aktorskiej Rabana w przedstawieniu Heinara Kipphardta Szekspir pilnie poszukiwany (1954) z udziałem Franciszka Pieczki i Karola Obidniaka. Z czasem zaczął grywać poważniejsze role w różnych teatrach. W latach 1955–1957 występował w Teatrze im. Bogusławskiego w Kaliszu, 1957–1959 w Teatrze Dramatycznym w Koszalinie, w latach 1959–1962 w Teatrze im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie, 1962–1964 w Teatrze w Zielonej Górze, 1964–1973 w Teatrze Polskim w Poznaniu. Od 1975 był aktorem Teatru im. Jaracza w Łodzi.

Po raz pierwszy trafił na kinowy ekran w komedii wojennej Tadeusza Chmielewskiego Gdzie jest generał... (1963)^[1]. Z ekranowych ról bardziej zauważalnych był stary góral Kuba Pudras, kłusownik podczas zimy zaczyna karmić padające zwierzęta sianem podkradanym bogatym gazdom w dramacie telewizyjnym Myśliwy (1973)^[1], wozak Michał Kopera, który ulega podczas pracy ciężkiemu wypadkowi w dramacie telewizyjnym Henryka Bielskiego Hasło (1976)^[1], robotnik Marian Matyja w serialu Zbigniewa Chmielewskiego Ślad na ziemi (1978)^[1] i bosman Ignacy Krzemiński, który po przejściu na emeryturę wraca do rodzinnej wsi w dramacie psychologicznym Sylwestra Szyszko Zerwane cumy (1979)^[1]. Zebrał znakomite recenzje za kreację klucznika Kazimierza w dramacie psychologicznym Wojciecha Marczewskiego Klucznik (1979)^[1] u boku Tadeusza Łomnickiego. Jego rola generała „Bołdyna” w dramacie wojennym Ewy i Czesława Petelskich Bołdyn (1981) została wysoko oceniana przez krytyków^[3].

Zajmował się również dubbingiem; użyczył głosu Achimowi, koledze Karola Kostki (Franciszek Pieczka) i Smokowi (granym przez Annę Dymną) w poetyckim filmie dla dzieci i młodzieży Okrągły tydzień (1977)^[4].

Życie prywatne

W 1970 zawarł związek małżeński z Elżbietą Janczyszyn^[5].

Był działaczem społecznym, brał udział w pracach Narodowej Rady Kultury.

Śmierć

Zmarł 3 września 1986 w Warszawie w wieku 58 lat, niedługo przed premierą dwunastego odcinka serialu Dom. Na ekranie pojawił się, ponieważ, aby dokończyć wątek, zmontowano odrzucone wcześniej sceny z jego udziałem; później zdecydowano się uśmiercić jego bohatera. Został pochowany na cmentarzu komunalnym na Dołach w Łodzi (kwatera XXXII, rząd 5, grób 10).

Filmografia

1963: Gdzie jest generał... – radziecki major
1964: Beata – latarnik
1964: Koniec naszego świata – Rosjanin
1967: Julia, Anna, Genowefa... – Władek Szymgała
1967: Żywot Mateusza – Jan
1969: Jak rozpętałem drugą wojnę światową – Józek Kryska
1969: Księżyc – komisarz oddziału czerwonych
1970: Kolumbowie – plutonowy Szymuś (odc. 5)
1970: Południk zero – „Witek” Witkiewicz
1970: Pułapka – pułkownik Karcz
1971: Jak daleko stąd, jak blisko – plutonowy MO
1971: Nos – rewirowy
1971: Zaraza – traktorzysta
1972: Chłopi – mieszkaniec Lipiec
1972: Wesele – Upiór / Jakub Szela
1973: Bułeczka – Adam Sitek z Brzezin
1973: Chłopi – mieszkaniec Lipiec
1973: Droga – kierowca (odc. 1, 2, 4)
1973: Myśliwy – Kuba Pudras
1973: Nagrody i odznaczenia – sierżant z oddziału „Szpaka”
1973: Wielka miłość Balzaka – sługa Hańskiego (odc. 1)
1973: Zasieki – Serafin
1974: Gniazdo – Żegota
1974: Najważniejszy dzień życia – kierownik pompowni w kopalni Nowoczek
1974: Potop – Zbyszko
1974: Wiosna panie sierżancie – Kazakow
1975: Czerwone i białe – radziecki spadochroniarz
1975: Grzech Antoniego Grudy – milicjant
1975: Hazardziści – Jasio
1976: Skazany – prezes klubu sportowego Korona
1975: Trzecia granica – kapitan Oksza (odc. 6)
1975: Zawodowcy – Malinowski
1976: Daleko od szosy – kierownik Leszka w MPK (odc. 6, 7)
1976: Hasło – Michał Kopera
1976: Krótkie życie – Wilk
1976: Mgła – sekretarz partii
1976: Przepłyniesz rzekę – sekretarz partii
1976: Ptaki, ptakom... – Kopocz
1976: Zaklęty dwór – Gaworek, woźny sądowy
1976: Znaki szczególne – Michał, brat Zawady (odc. 2, 5)
1977: Gdzie woda czysta i trawa zielona – sierżant MO
1977: Lalka – dróżnik Kacper Wysocki (odc. 8)
1977: Milioner – urzędnik
1977: Niedziela pewnego małżeństwa w mieście przemysłowym średniej wielkości – inżynier Wesołowski
1977: Szarada – oficer śledczy
1977: Tańczący jastrząb – robotnik
1977: Wszyscy i nikt – Ksobie
1978: Azyl – komendant posterunku w Momajnach
1978: Bestia – Lipkowski, ojciec Anny
1978: Koty to dranie – kanalarz
1978: Ślad na ziemi – Marian Matyja, budowniczy huty (odc. 2)
1978: Umarli rzucają cień – Wasyl
1979: Aria dla atlety – Georg Hitzler
1979: Biała gorączka – górnik Roman Samodur
1979: Detektywi na wakacjach – ojciec Zosi (odc. 3-5)
1979: Gazda z Diabelnej – drwal Nieściorek
1979: Klucznik – klucznik Kazimierz
1979: Operacja Himmler – sturmbannfuhrer Hoffmann
1979: Wściekły – dyrektor biura kryminalnego Komendy Głównej MO
1979: Zerwane cumy – Ignacy Krzemiński
1980: Czułe miejsca – minister
1980–1986: Dom – Stanisław Jasiński
1980: Kłusownik – stajenny Wojko
1980: Młyn Lewina – Nieswandt
1980: Wizja lokalna 1901 – Smólkowski, ojciec Kacpra
1981: Bołdyn – generał Bołdyn
1981: Klejnot wolnego sumienia – Mielecki
1981: Kłamczucha – ojciec
1981: Limuzyna Daimler-Benz – nauczyciel gimnastyki
1981: Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy – kapitan Kazimierz Orzechowski
1981: Wierne blizny – operator koparki
1981: „Anna” i wampir – kapitan Andrzej Jaksa
1982: Do góry nogami – niemiecki policjant
1982: Na tropach Bartka – stajenny Wojko
1982: Pajęczyna – gospodarz
1982: Przygrywka – nieznajomy (odc. 4)
1982: Punkty za pochodzenie
1982: Wyłap – prywaciarz
1983: Katastrofa w Gibraltarze – generał w sztabie głównym we wrześniu 1939 roku
1983: Pastorale heroica – Józef Łopuch
1984: 1944
1984: Pan na Żuławach – Władysław Leszczak
1984: Przemytnicy
1984: Ultimatum – Łobot, sekretarz ambasady
1985: Diabelskie szczęście – Świetlikowski
1986: Czas nadziei – oficer MO
1986: Kolega Pana Boga
1987: Ballada o Januszku – zakładowy sekretarz partii, później dyrektor Zakładów Akumulatorowych (odc. 1–2, 4–6)

Odznaczenia i nagrody

Złoty Krzyż Zasługi (1979)
Odznaka Honorowa Miasta Poznania (1970)
Nagroda aktorska na XIII Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Moskwie za rolę w filmie Pastorale heroica (1983)
Nagroda MON I stopnia za film Pastorale heroica w reżyserii Henryka Bielskiego (1983)
„Srebrny Pierścień” – nagroda za rolę Kelina Ababija w sztuce Największa świętość (1978)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bohdan Gadomski. Być twórcą, nie rekwizytem. „Film”. nr 28/1980 (XXXV) (1649), s. 16, 31 sierpnia 1980. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.
↑ AEŚ: Wolał filmowy plan od teatralnej sceny. W PRL-u Wirgiliusz Gryń był „specjalistą od ról dobrych komunistów”. plejada.pl, 9 czerwca 2023. [dostęp 2024-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-19)]. (pol.).
↑ Bohdan Gadomski. Gram żywiołowo.... „Film”. nr 38/1982 (XXXVII) (1745), s. 10–11, 12 grudnia 1982. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.
↑ Arkadiusz Bartosiak, Łukasz Klinke. Arkadiusz Jakubik. „Playboy”. nr 2/2013 (242), lutu 2013. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 1230-2724.
↑ Karolina Famulska-Ciesielska, Sławomir Żurek Literatura polska w Izraelu. Leksykon, wyd. Austeria, Kraków-Budapeszt 2012, s. 57-58 (biogram Elżbiety Frister)

Bibliografia

Wirgiliusz Gryń (1928–1986). „Film”. nr 38/1986 (XLI) (1942), s. 2, 21 września 1986. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.

Linki zewnętrzne

Wirgiliusz Gryń w bazie IMDb (ang.)
Wirgiliusz Gryń w bazie Filmweb
Wirgiliusz Gryń w bazie filmpolski.pl
Wirgiliusz Gryń, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
Wirgiliusz Gryń na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
Wirgiliusz Gryń o swoich rolach, wirtualny album

[bg-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Bohdan Gadomski. Być twórcą, nie rekwizytem. „Film”. nr 28/1980 (XXXV) (1649), s. 16, 31 sierpnia 1980. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.

[plej-2] AEŚ: Wolał filmowy plan od teatralnej sceny. W PRL-u Wirgiliusz Gryń był „specjalistą od ról dobrych komunistów”. plejada.pl, 9 czerwca 2023. [dostęp 2024-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-08-19)]. (pol.).

[3] Bohdan Gadomski. Gram żywiołowo.... „Film”. nr 38/1982 (XXXVII) (1745), s. 10–11, 12 grudnia 1982. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 0137-463X.

[4] Arkadiusz Bartosiak, Łukasz Klinke. Arkadiusz Jakubik. „Playboy”. nr 2/2013 (242), lutu 2013. Warszawa: RSW „Prasa-Książka- Ruch”. ISSN 1230-2724.

[5] Karolina Famulska-Ciesielska, Sławomir Żurek Literatura polska w Izraelu. Leksykon, wyd. Austeria, Kraków-Budapeszt 2012, s. 57-58 (biogram Elżbiety Frister)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]