Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Vikipedi

Nizâmî-i Gencevî

Fars edebiyatında hamse türünün kurucusu şair

Nizâmî-i Gencevî (Farsça: نظامی گنجوی; d. 1141[1][2], Gence[3] - 1209[1][2], Gence) 12. yüzyıl filozofu ve şairidir. Eserlerini Farsça yazan şair Fars edebiyatında hamse türünün kurucusu sayılır.[4] Destansı şiir türünü zirveye taşımış, manzum aşk hikâyelerinin en büyük üstadı unvanını kazanmıştır.[4]

Nizami Gencevi
Nizami Gencevi'nin temsili resimi
DoğumEbu Muhammed Cemâleddin İlyas bin Yusuf bin Zeki Müyyed
1141[1][2]
Gence, Büyük Selçuklu İmparatorluğu
Ölüm1209[1][2]
Gence, Şirvanşahlar Devleti
Dönem12. yüzyıl
Etkiledikleri
Etkilendikleri
Nizâmî - (Nizâm ad-Dîn İlyâs Bin Yûsuf)'nin Doğumunun 850 Yılı Nedeniyle Rusya Merkez Bankasınca 1991 Yılında Tedavül Edilmiş Hatıra Parası
Hüsrev'in bir pınarda yıkanan Şirin'i görüp aşık oluşu (Hüsrev ve Şirin 17. bölümünden)

Eserleri kendinden sonraki şair ve düşünürleri etkileyerek Sadi-i Şirazi'nin Bostan'ında, Mevlana Celaleddin Rumi'nin Mesnevi'sinde, Emir Hüsrev Dehlevi'nin Hamse'sinde, Arif Erdebili'nin Ferhadnamesinde, Ali Şir Nevai ve Abdurrahman Cami’nin “Hamsal”larında, Fuzuli’nin Leyla ve Mecnun’unda yeniden işlenmiştir.[5]

Tarihî-medenî muhit

değiştir

1135/1136'dan 1225'e kadar Azerbaycan (çoğunlukla bugünkü Güney Azerbaycan topraklarını kapsayan) ve Arran eyaletleri, Irak-Acem'daki Selçuklu sultanlarının Büyük Atabayları olarak Eldenizler hanedanı tarafından yönetildi. Eldeniz (bazen Eldagez veya Eldegiz) hanedanı, Irak-Ajam'da Selçuklu padişahının azat edilmiş gulamı (savaşçı-köle) olan Kıpçak kökenli Şemseddin Eldeniz tarafından kuruldu. Selçuklu İmparatorluğu'nun çöküşü sırasında Azerbaycan'ın atabayları (yani Selçuklu tahtının mirasçılarının naibi) haline gelen Eldenizler, 1181'den itibaren bölgeyi bağımsız yerel yöneticiler olarak yönetmeye başladılar. Eldeniz devletinin varlığı, 1225 yılında Celaleddin'in daha önce Gürcülerin ele geçirdiği topraklar da dahil olmak üzere eyalet topraklarını ele geçirmesiyle sona erdi.[6] Şemseddin Eldeniz muhtemelen 1153.yılında Sultan Mesud ibn Muhammed'in son gözdesi Gass Bey Arslan'ın ölümünden sonra Azerbaycan'ın kontrolünü ele geçirdi.[7]

O dönemde Arran ile Azerbaycan'la komşu olan Şirvan bölgesinde Kasrani hanedanının yönettiği Şirvanşahlar devleti mevcuttu. Kasrani hanedanı Arap kökenli olmasına rağmen Farslaşmış ve bu hanedanın kralları kendilerini eski Sasani krallarının mirasçıları ilan etmişlerdir.[8]

Nizâmî’nin doğum tarihine kadar Türk-Selçuklular’ın İran ve Güney Kafkasya’yı ele geçirmesinden yüz yıl geçmişti. Fransız tarihçi René Grousset’e göre, kendi kökenleri Türkmen olan Selçuklular, İran’ın başkentini ele geçirdikten sonra ülkede Türkleştirme politikası uygulamamış, aksine "‘gönüllü bir şekilde Fars oldular ve eski büyük Sasani şahları gibi İran halkını göçebe saldırılardan, İran kültürünü ise Türkmen tehlikesinden korudular".[9]

Nizâmî, Hamsa’ya dahil olan şiirler üzerinde çalışmaya başladığı XII. yüzyılın sonuncu rübündeyken, Selçuklar büyük hakimiyet dönemini yaşarken, siyasi ve sosyal çalkantılar artmıştı. Ancak, fars medeniyeti, merkezileşmiş[10] yönetimin olduğu dönemlere kıyasla yerel yönetimlerin parçalanma döneminde daha iyi gelişti ve fars dili edebiyatın ana dili olarak kaldı. Bu özellik, o zamanın fars medeniyeti forpostu niteliğini taşıyan, Nizâmî’nin de yaşadığı ve İranlı halkın üstünlük kurduğu[11] Kafkasya şehri olan Gence’ye de aitti. Aynı dönemde Gence’de İranlı halkın üstünlük kurmasına, Nizâmî’nin çağdaşı ve aynı zamanda Gence şehrinde yaşamış olan tarihçi Kirakos Gandzaketsi (yak. 1200–1271) de tanıklık ediyor[12].

Orta çağ Ermenice edebiyatta tüm İranlı halklar “parsik” yani arslar olarak adlandırılırdı ve bu da Gandzaketsi’nin eserinin İngilizce çevirisinde de kendini göstermiştir.[13] Nizâmî’nin yaşadığı dönemde Gence’nin fars medeniyetinin geliştiği şehirlerden biri olduğunu gösteren faktörlerden biri de, XIII. yüzyıla ait Nüzhet al-Meclis antolojisinde, XI-XII. yüzyıllarda şehirde yaşamış 24 Farsça şairin eserinin toplanmasıdır.[14] XI-XII. yüzyıl Gence’sinde İranlı halk arasında özellikle Kürtleri de belirtmek gerekir, çünkü burada yaşamış olan Kürt kökenli Şeddadiler hanedanı şehri yönetmiştir. Nizâmî’nin babasının Kum’dan Gence’ye göç etmesi ve annesinin de bu şehirde yaşamasını bazı araştırmacılar, şehirde Kürtlerin üstünlüğüne dayandırır.[15][16]

Nizâmîden yüz yıl sonra yaşamış olan İranlı tarihçi Hemdullah Gazvini, “hazine dolu” Arran şehri olarak nitelendirdiği Gence’yi İran’ın en zengin ve gelişmiş şehri olarak tasvir eder.[17] O dönemde Azerbaycan, Arran ve Şirvan, Horasan’dan sonra Fars medeniyetinin ikinci büyük yeni merkeziydi. Uzmanlar, Fars şiirinin Horasan tarzı içinde batı okulunu ayırırlar ki bu da Azerbaycan okulu, bazen de Şirvan, Arran veya Kafkasya okulu olarak adlandırılır. Bu okul karmaşık metaforik ve felsefi içeriği, aynı zamanda Hristiyan geleneğinden alınmış imgeleri kullanarak seçer.[18] Nizâmî, Batı okulunun en önemli temsilcilerinden bir.[19][20]

XII y.y da Selçuklu Devleti'nin serhatleri genişledi[21]. Bu arazilerde esasen Fars yazısı kullanılıyordu. X y.y da Doğunun yazarları Arap olmamalarına rağmen kendi eserlerini Arapça yazardılar ve bu bir gelenekti. Bununla birlikte Moğollar istilasına kadar bütün Doğu edebiyati fars dilinde yazmaktan gurur duymuş.[22] Fakat XIV y.y dan sonra Doğu edebiyat alemi türk dilinde yazmaya başladı. Lakin kendi eserlerini Türkçe yazanların hepsi de Türk şair ve alimleri değildi. Mesela Orta çağ'da Avrupa'da aynı bunun gibi fen ve edebiyat dili Latin diliydi. O ister hukukşınas, o ister doktor veya başka bir alan uzmanı olsun kendi eserlerini Latin dilinde yazmalıydı. Bu nedenle İngiliz yazarı Uil'yam Garveya (1578-1657) Roma imparatorluğu'nun yıkılmasına 1200 yıl geçmesine rağmen yazdığı tüm eserleri Latin dilindeydi.[23]

 
Nizami Eldenizler Devleti Hükümdarı Kızılarslan'ın kabulünde. 1481 el yazmasından minyatür, Walters Sanat Müzesi

Nizâmî dahil o dönemde Farsça eserleri yazan Azerbaycan'ın birçok meşhur edipleri vardı, özellikle Gatran Tebrizî(1010-1080), Hakanî Şirvanî (1126-1199), Mehsetî Gencevî(1089-1183), Abdul-Elâ Gencevî (XII y.y), İzzettin Şirvanî, Felekî Şirvanî(1126-1160), Mudcir at-Din Baylakanî(?-1190) ve başkalar. O dönemde Doğu'da Azerbaycanlı alimler Musa Şahavet (VII—VIII y.y), İsmail ibn Yassar (VII—VIII y.y), Abu-l-Abbas al-Ama (?-718), Abubakr Ahmed Bardidci (?-914), Abusaid Ahmed Bardai (?-929.), Abulhasan Bahmenysr al-Azerbaycanî (?-1066), Eynalguzat Mianedci (1099—1131), Hatip Tebrizi (1030—1108) ve başkalar kendi eserlerini Arap dilinde yazmışlar.[24]

Etnik kimliği

değiştir

Nizami'nin ailesi hakkında bilgi yoktur, eserlerinden babasının isminin Yusuf olduğu (etnik kökeni tartışmalıdır) ve annesinin kuzey Azerbaycan bölgesinden olduğu görülebilmektedir.[25][26][27] TDV İslâm Ansiklopedisi'nde babasının Türk annesinin Kürt olduğu bilgisi yer alır.[28]

Nizami, kimi kaynaklarda Fars şairi olarak kabul edilegelmiş olsa da Azerbaycan kaynakları onun Türk asıllı olduğu konusunda hemfikirdir.[5] Bir grup araştırmacıya göre Kıpçak, diğerlerine göre Oğuz boyundandır.[5] Babasının Gence’ye gelip yerleştiği ve Nizâmî'nin orada doğduğu kabul edilmektedir.

Yaşamı

değiştir

Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, 1141-1145 yılları arasında Gence'de dünyaya geldiği düşünülür.[4][29] Asıl adı İlyas, lakabı ise Nizammeddin'’dir. Aynı dönemde yaşamış olan başka Nizami’lerden ayrılmak için Nizami Gencevi yani Genceli Nizami adı ile zikredilmiştir.[30] Tam adı Ebu Muhammed İlyas bin Yusuf bin Zaki bin Muayyed Nizami şeklindedir[31]

Anne-babasını erken yaşta kaybeden Nizami’nin Gence’de dayısı sayesinde iyi bir eğitim gördüğü, dil ve edebiyat yanında astronomi, felsefe, coğrafya, tıp ve matematik okuduğu, müziğe ilgi duyduğu, Farsça ve Arapçadan başka Pehlevîce, Süryânîce, İbrânîce, Ermenice ve Gürcüce gibi dilleri de öğrendiği anlaşılmaktadır.[4] Kişisel gayretleri ile Orta Çağ döneminin ilimlerine vakıf olmuştur; Orta Doğu’nun sözlü ve yazılı edebiyatını öğrenmiştir. Eserlerinde, İslam ilimleri dışında, Antik Çağ Yunan Felsefesine de tamamıyla hakim olduğuna ve astronomi bilgisine dair kanıtlar bulunur.[30]

Eğitim döneminden sonra resmî bir görev almayıp çevredeki devlet adamlarına gönderdiği şiirlerden elde ettiği para ile geçindi; ancak bir saray şairi olmadı.[4] Saray çevresinde yaşamak yerine mütevazı bir yaşamı tercih eden Nizami, üç kez evlenmiş ve üç eşi de erken yaşta ölmüştür.[30] Eşleri içinden Derbend hükümdarı tarafından hediye edilen Kıpçak cariyesi[32] Afak adlı eşinden 1174'te Muhammed adında bir oğlunun dünyaya geldiği bilinir; nasihatnameleri oğlu Muhammed'e hitaben yazılmıştır.

Dindar bir kişi olan Nizami, Bâtınîliğe şiddetle karşı çıkıp, şiirlerinde Ehl-i sünnet inancını dile getirmiş, İslam peygamberi ve Dört Halife için övgüler yazmıştır.[4]

Nizami, edebiyata lirik şiirler yazarak başladı; ardından toplumsal, terbiyevi ve felsefi içerikli gazeller, kasideler, rubailer de yazdı.[31] Şiirlerinde devrin kültür dili olan Farsçayı kullandı. Eserlerinde aşkı farklı boyutları ile ele aldı; insan ve insan tabiatının güzelliğini işledi; hayatın anlamının insana ve insanlığa saygı göstermek olduğunu ifade eden temalar işledi.[5] Güzelliklerden bahsederken Gence şehrinden de özellikle bahsetmiştir.

Günümüze gelen tek eseri 35 bin beyitten meydana gelen Beş Mücevher (پنج گنج Panj Ganj) adlı hamsesidir (خمسه). Eserin çeşitli kütüphanelerde yüzlerce yazması bulunur. İran’da, Hindistan’da, Avrupa’da basılmış, manzum ve mensur çevirileri yapılmıştır.[4] Kaynaklarda şairin 20.000 beyitlik bir divanı olduğundan bahsedilirse de tam bir nüshası günümüze kadar gelmemiştir.

Eserlerinin yazılış tarihlerinden hareketle onun altmış yaşlarında iken 597-611 yılları arasında öldüğünü söylemek mümkündür. Mezarı eski Gence şehrindedir.

Hamse

değiştir
  • Sırlar Hazinesi (مخزن الاسرار Makhzan al-Asrār; 1176): Erzincan'daki Mengüçlü Beyliği'nden Behramşah bin Davud'a[kaynak belirtilmeli] armağan edilmiştir.
  • Yedi Güzel (هفت پيكر Haft Paykar): Sasani Hanedanı'nın V. Behram ve eşlerini anlatan şiir.
  • Leylâ ile Mecnun (ليلى و مجنون Laylā o Majunūn; 1181): Şirvanşah Aksitan'ın isteği üzerine yazılmıştır.
  • Hüsrev ü Şirin (خسرو و شيرين Khusraw o Shīrīn; 1177 - 1181): Sasani Hanedanı'nın I. Hüsrev ile prensesi Şirin arasında yaşanan aşk anlatan bir şiir. İldenizliler hükûmdarı Cahanşah Pehlevan ve Kızılarslan ve Selçuklu Hanedanının son sultanı III. Tuğrul Bey'e övgü sözleri yazılmıştır.
  • İskendername (اسكندر نامه Iskandar Nāma): "Şerefname" (شرف نامه Sharaf Nāma; 1196-1200) ve "İkbalname" (اقبال نامه Iqbal Nāma 1200-ölüm) olmak üzere iki bölümden olan ve "İskender Zülkarneyn"'in hayatını anlatan şiir.

Kaynakça

değiştir
  1. ^ a b c d https://data.bnf.fr/en/11917617/galal_al-din_abo_mohamad_ilias_ben_iosof_nezami_gangavi/%7Cbaşlık=British Museum person-institution thesaurus
  2. ^ a b c d // British Museum person-institution thesaurus
  3. ^ I. Gershevitch, İhsan Yarşater, Richard N., Jackson P.., Avery P.. The Cambridge History of Iran (ing.). Cambridge University Press, 1968. Vol. 5. P. 578.
  4. ^ a b c d e f g "Mehmet Kanar, Nizâmî-i Gencevî, Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Yıl 2007, Cilt 33" (PDF). 16 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2015. 
  5. ^ a b c d "Genceli Nizami Türklüğü Edebi Yönü ve Hayatı (13. yy)". 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2016. 
  6. ^ K. A. Luther (15 Aralık 1987). "ATĀBAKĀN-E ĀḎARBĀYJĀN". Iranica. 28 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2010. ATĀBAKĀN-E ĀḎARBĀYJĀN, an influential family of military slave origin, also called Ildegozids, ruled parts of Arrān and Azerbaijan from about 530/1135-36 to 622/1225; as "Great Atābaks" (atābakān-e aʿẓam) of the Saljuq sultans of Persian Iraq (western Iran), they effectively controlled the sultans from 555/1160 to 587/1181; in their third phase they were again local rulers in Arrān and Azerbaijan until the territories which had not already been lost to the Georgians, were seized by Jalāl-al-dīn Ḵᵛārazmšāh in 622/1225.  Bilinmeyen parametre |çalışma;= görmezden gelindi (yardım); Bilinmeyen parametre |dil;= görmezden gelindi (yardım)
  7. ^ K. A. Luther (15 Aralık 1987). "ATĀBAKĀN-E ĀḎARBĀYJĀN". Encyclopedia (eng). Iranica. 28 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2010. Īldegoz… He also sought to secure his position on the edges of the declining Saljuq empire by gaining control over parts of Azerbaijan; he probably gained clear control over it only after the death of Masʿūd’s last favorite, Ḵāṣṣ Beg Arslān b. Palangarī in 548/1153, who had been given a position in that area as well. 
  8. ^ Bosworth, C. E. Encyclopaedia of Islam – Shirwan Shāh. 1997: Brill. s. 488. We can also discern the progressive Persianisation of this originally Arab family (a process parallel to and contemporary with that of the Kurdicisation of the Rawwadids [q.v.] in Adharbaydjan). After the Shah Yazid b. Ahmad (381—418/991-1028), Arab names give way to Persian ones like Manuchihr, Kubadh, Faridun, etc., very likely as a reflection of marriage links with local families, and possibly with that of the ancient rulers in Shabaran, the former capital, and the Yazidids now began to claim a nasab going back to Bahrain Gur or to Khusraw Anushirwan. 
  9. ^ Grousset, Rene (1970). The Empire of the Steppes: A History of Central Asia. Rutgers University Press. s. 718 (161-164). ISBN 0-8135-1304-9. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2017. It is to be noted that the Seljuks, those Turkomans who became sultans of Persia, did not Turkify Persia — no doubt because they did not wish to do so. On the contrary, it was they who voluntarily became Persians and who, in the manner of the great old Sassanid kings, strove to protect the Iranian populations from the plundering of Ghuzz bands and save Iranian culture from the Turkoman menace. 
  10. ^ Peter J. Chelkowski, "Mirror of the Invisible World". — New York: Metropolitan Museum of Art, 1975, P.2
  11. ^ De Blois, Francois (2004). Persian Literature – A Biobibliographical Survey: Volume V Poetry of the Pre-Mongol Period. Routledge. s. 363 (544). ISBN 0-947593-47-0. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2017. Nizami Ganja’i, whose personal name was Ilyas, is the most celebrated native poet of the Persians after Firdausi… His nisbah designates him as a native of Ganja (Elizavetpol, Kirovabad) in Azerbaijan, then still a country with an Iranian population, and he spent the whole of his life in Transcaucasia; the verse in some of his poetic works which makes him a native of the hinterland of Qom is a spurious interpolation. 
  12. ^ Гандзакеци, Киракос (1976). КРАТКАЯ ИСТОРИЯ ПЕРИОДА, ПРОШЕДШЕГО СО ВРЕМЕНИ СВЯТОГО ГРИГОРА ДО ПОСЛЕДНИХ ДНЕЙ, ИЗЛОЖЕННАЯ ВАРДАПЕТОМ КИРАКОСОМ В ПРОСЛАВЛЕННОЙ ОБИТЕЛИ ГЕТИК. М.: Наука. s. 154 (356). 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2017. Глава 21. О разорении города Гандзак — "Этот многолюдный город Гандзак был полон персов, а христиан там было мало. 
  13. ^ Gandzakatsi, Kirakos (1986). Kirakos Gandzakats'i's History of the Armenians. New York. s. 197. 16 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2017. This city was densely populated with Iranians and a small number of Christians. . Анонимный хронист начала XIII среди населения города упоминает две группы — христиане и персы (Анонимный хронист 24 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
  14. ^ "NOZHAT AL-MAJĀLES". Encyclopædia Iranica. 28 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2017. The most significant merit of Nozhat al-majāles, as regards the history of Persian literature, is that it embraces the works of some 115 poets from the northwestern Iran (Arrān, Šarvān, Azerbaijan; including 24 poets from Ganja alone), where, due to the change of language, the heritage of Persian literature in that region has almost entirely vanished. 
  15. ^ Minorsky, V. (1948). review of G. H. Darab translation of Makhzan al-Asrar. BSOAS. s. 5 (441). "…Nizami’s mother was of Kurdish origin, and this might point to Ganja where the Kurdish dynasty of Shaddad ruled down to AH. 468; even now Kurds are found to the south of Ganja". 
  16. ^ Minorsky, V. (1957). Studies in Caucasian History. Cambridge University Press. s. 34. The author of the collection of documents relating to Arran Mas’ud b. Namdar (c. 1100) claims Kurdish nationality. The mother of the poet Nizami of Ganja was Kurdish (see autobiographical digression in the introduction of Layli wa Majnun). In the 16th century there was a group of 24 septs of Kurds in Qarabagh, see Sharaf-nama, I, 323. Even now the Kurds of the USSR are chiefly grouped south of Ganja. Many place-names composed with Kurd are found on both banks of the Kur" 
  17. ^ Ḥamd-Allāh Mustawfī of Qazwīn. "The Geographical Part of the NUZHAT-AL-QULŪB". Persian Literature in Translation (İngilizce). The Packard Humanities Institute. 28 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2011. Several cities in Īrān are more opulent than many others, Richer and more productive, by reason of climate and soil, [<Arabic>] Of these is Ganjah, so full of treasure, in Arrān, Isfahān in `Irāq, In Khurāsān Marv and Ṭus, in Rūm (Asia Minor) Āq Sarāy. 
  18. ^ Chelkowski, Peter (1974). Literature in Pre-Safavid Isfahan. Taylor & Francis, Ltd. on behalf of International Society for Iranian Studies. ss. 112-131. 5 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2017. The three main literary styles which follow each other consecutively are known as: Khurasani, Iraqi, and Hindi. The time spans of each style are equally flexible. Within these broad geographical divisions we then come across certain "literary schools" which reflect regional peculiarities and idiosyncrasies and are identified with smaller entities like provinces or towns. For example, there are: the Azerbayjani school, the Tabriz school, or the Shirvan school. 
  19. ^ Hunter, Shireen T. (1998). Iran and Transcaucasia in Post-Soviet Era" in Central Asia meets the Middle East. Psychology Press. ss. 89-129. Despite these myths, the historical and cultural elements of which the ex-Soviet Azerbaijanis are most proud, such as being the land of Zoroaster and the poet Nizami, have distinctly Iranian origins and characters 
  20. ^ Тамимдари, Ахмад (2007). История персидской литературы. Петербургское востоковедение. s. 83 (ББК Э383-4, УДК 297). 
  21. ^ Gökmen, Gökhan (28 Aralık 2018). "BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ SARAY ŞAİRİ EMÎR MU'İZZÎ'NİN DÎVÂNI'NDA SELÇUKLU HÂTUNU MÂH MELEK HÂTUN". Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi. 18 (47): 1-14. doi:10.32330/nusha.464023. ISSN 1303-0752. 
  22. ^ Azərbaycan ədəbi dilinin tarixi (PDF) (Azərbaycan). 2012. s. 3-9. 8 Temmuz 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
  23. ^ ŞƏRQ ƏDƏBİYYATINDA NİZAMİ GƏNCƏVİ YARADICILIĞI (PDF) (Azərbaycan). İran ve Ermeni kaynaklarının Nizami Gencevi'yi Fars edebiyatına atfetme girişimleri başarısız oldu. 2021. s. 49. 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Temmuz 2024. 
  24. ^ WORKS BY NIZAMI GANJAVI AS A LITERARY AND HISTORICAL SOURCE (PDF) (Azərbaycan). Saadat Aliyeva. s. 112. 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mayıs 2021. 
  25. ^ V. Minorsky, Studies in Caucasian History, Cambridge University Press, 1957, ps. 34.
  26. ^ Jan Rypka, ‘Poets and Prose Writers of the Late Saljuq and Mongol Periods’, in The Cambridge History of Iran, Volume 5, The Saljuq and Mongol Periods, ed., Published January 1968, p. 578.
  27. ^ V. Minorsky, "review of G. H. Darab translation of Makhzan al-Asrar" 1945 Minorsky, BSOAS., 1948, xii/2, 441-5)
  28. ^ Mehmet Kanar, TDV İslâm Ansiklopedisi, cilt: 33, sayfa: 183
  29. ^ UNESCO, 1141 tarihini esas kabul ederek şairin doğumunun 850. yılına rastlayan 1991 yılını Nizâmî yılı ilân etmiştir.
  30. ^ a b c Mut, Peren Birsaygılı. "Portre; Nizami Gencevi (1141-1209)". 4 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2016. 
  31. ^ a b Muhammed, Goşgar. "Nizami Gencevi Eğitim Felsefesi". Erişim tarihi: 12 Mart 2016. 
  32. ^ Iraj Bashiri, "The Teahouse at a Glance" - Nizami's Life and Works 23 Mart 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2000.
 
Wikimedia Commons'ta Nizâmî-i Gencevî ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nizâmî-i_Gencevî&oldid=33690158" sayfasından alınmıştır