Temple Grandin
Temple Grandin (d. 29 Ağustos 1947), ABD'li hayvan bilimi uzmanı ve Colorado Devlet Üniversitesinde profesör, yazar, otizm aktivisti ve hayvancılık sektöründe hayvan davranışları alanında danışman.[1] Hug box ("sarılma kutusu") ismi verilen, otistik çocukları sakinleştirmek için kullanılan bir cihaz geliştirmiştir. Yaşamı Temple Grandin isimli ödüllü biyografik filmin konusunu oluşturur. Time 100 listesinde 2010 yılında "Kahramanlar" kategorisinde dünyanın en etkili 100 kişisi arasında yer almıştır..[2]
Gençliği ve eğitimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Grandin, Boston, Massachusetts'te doğdu. Annesi Eustacia Cutler, babası Richard Grandin'dir. İki yaşındayken otizm yerine "beyin hasarı" tanısı konması yüzünden büyük sorunlar yaşadı. Fakat ailesinin çok zengin olması sayesinde iyi öğretmenleri olan bir anaokuluna yerleştirildi ve ayrıca konuşma terapisi gördü.
Anaokulu ve ilkokuldan itibaren kendisine destek olunan bir ortamda olduğu için kendini şanslı görmekle birlikte, Grandin özellikle ortaokul ve lise yıllarının hayatının en kötü zamanları olduğunu söyler. O zamanlar herkesin alay ettiği "inek öğrenci" sayılıyordu. Yeni öğrendiği şeyleri sürekli tekrar ettiği için, okul koridorunda yürürken diğer öğrenciler "kasetçalar" diye seslenerek onunla alay ederlerdi. Grandin bununla ilgili şöyle der: "Şimdi bu konuda gülebilirim fakat o zaman gerçekten canımı yakıyordu."
Üstün yetenekli çocuklar için olan bir yatılı okul olan Hampshire Country lisesinden (Rindge, New Hampshire) 1966'da mezun oldu. Ardından Franklin Pierce üniversitesine devam ederek 1970 yılında insan psikolojisi bölümünde lisans eğitimini tamamladı. 1975 yılında Arizona Devlet Üniversitesinden hayvan bilimi alanında yüksek lisans ve 1989'da İllinois Urbana-Champaign Üniversitesinde yine hayvan bilimi alanında doktora yaptı.
Kişisel hayatı
[değiştir | kaynağı değiştir]16 Mayıs 2010 tarihinde Grandin, Duke Üniversitesinden İnsani Edebiyat fahri doktorası aldı.
Grandin, diğer insanların duygusal ilişkileri olduğunu fakat kendisinin buna dahil olmadığını ifade etmiştir. Grandin bu yüzden ne evli, ne de çocuk sahibidir.
Hayvan bilimi ve refahı ve otizm hakları çalışmaları ötesinde, binicilik, bilim kurgu, film ve biyokimya ile de ilgilenir. Başkaları ile sosyalleşmeyi "sıkıcı" olarak açıklar ve duygusal sorunlar ve ilişkilerle ilgilenmez. Otizmin hayatının her yönünü etkilediğini söyler. Otobiyografisi de dikkat çekmiştir. Duyusal entegrasyon bozukluğunu ortadan kaldırmak için rahat giysiler giymesi gerekmekte olup ve aşırı duyusallığını önlemek için bunu bir yaşam tarzı yapmıştır. Düzenli olarak anti-depresanlar alan Grandin, 18 yaşındayken icat ettiği sıkma kutusu (kucaklama makinesi) 2008 yılında bozulduktan sonra onu onarma yoluna gitmeyip artık insanlara sarılmaya ihtiyacı olduğunu söylemiştir.
Kariyeri, şöhreti, savunuculuğu
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk kez 1980'li yılların ortalarında, Amerika Otizm Derneği kurucularından Ruth C. Sullivan'ın talebiyle, otizm hakkında bir konuşma yaptı. 1995'te Oliver Sacks'ın An Anthropologist on Mars kitabında kendisinden bahsetmesi üzerine tanınmaya başladı. Ayrıca, büyük medya programlarında yer aldı. It's Your Health, Primetime Live, Today Show, Larry King Live gibi televizyon programlarının yanı sıra, Time, People ve Discover dergilerinde, Forbes ve The New York Times gibi gazetelerde yazıları yayımlandı. Horizon adlı belgesel programında İnek Gibi Düşünen Kadın adlı belgesele konu oldu.
Grandin'ın hayatı Temple Grandin adlı yarı-biyografik bir filme de konu oldu. Film, 2010 yılında gösterime girdi, 15 Emmy ödülüne aday gösterildi. Tesadüfen doğum gününe denk gelen 2010 Emmy ödül gecesinde Grandin sahneye çakıp ödülleri aldı ve kısa bir konuşma yaptı.
Kişisel deneyimlerine dayanarak Grandin otizmde erken müdahaleyi savunmaktadır. Onun aşırı duyarlı olduğu şeyler, gürültü ve diğer duyusal uyaranlardır. Grandin öncelikle görsel bir düşünür olduğunu iddia ediyor ve kelimelerin onun ikinci dili olduğunu söylüyor.
2009 yılında American Society of Agricultural and Biological Engineers üyeliğine seçilen Grandin, insani bir hayvancılık tesisi tasarımında elde ettiği başarıyı görsel bellek yeteneğine bağlıyor.
Grandin, hayvan refahı ve otizm savunuculuk hareketleri için felsefi bir lider olarak kabul edilmektedir. Yönettiği web sitesinde bitki ve hayvan çiftlikleri standartlarının nasıl geliştirileceği hakkında tüm bölümler bulunmaktadır. 2004 yılında People for the Ethical Treatment of Animals (PETA) adlı kuruluştan "Vizyoner" kategorisinde, "Proggy" ödülünü kazanmıştır.
Önemli yayınları
[değiştir | kaynağı değiştir]- Emergence: Labeled Autistic (Margaret Scariano ile birlikte, 1986, güncelleme; 1991), ISBN 0-446-67182-7
- The Learning Style of People with Autism: An Autobiography (1995). In Teaching Children with Autism : Strategies to Enhance Communication and Socializaion, Kathleen Ann Quill, ISBN 0-8273-6269-2
- Thinking in Pictures: Other Reports from My Life with Autism (1996) ISBN 0-679-77289-8
- Developing Talents: Careers for Individuals with Asperger sendromu and High-Functioning Autism (2004). ISBN 1-931282-56-0
- Animals in Translation : Using the Mysteries of Autism to Decode Animal Behavior (with Catherine Johnson, 2005), ISBN 0-7432-4769-8
- The Unwritten Rules of Social Relationships: Decoding Social Mysteries Through the Unique Perspectives of Autism (with Sean Barron, 2005), ISBN 1-932565-06-X
- The Way I See It: A Personal Look At Autism And Aspergers (2009)
- Animals Make Us Human: Creating the Best life for Animals (with Catherine Johnson, 2009) ISBN 978-0-15-101489-7
Ödülleri ve adaylıkları
[değiştir | kaynağı değiştir]Double Helix Medal
- 2011: CSHL Double Helix Medal
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Resmî site
- TED'de Temple Grandin
- In Depth with Temple Grandin28 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Exclusive interview to "Revista Autismo" (Autism Magazine from Brazil)1 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Arşivlenmiş kopya". 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mart 2013.
- ^ Marc Hauser (29 Nisan 2010). "The 2010 TIME 100. In our annual TIME 100 issue, we name the people who most affect our world: Temple Grandin". TIME. 29 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2010.