Salehard

Salehard (ven.: Салеха́рд, nenc.: Сăля' харăд «lidn nemel», hant.: Пуӆңават, komi: Обдор «Obin rand», tot.: Салехард) om Venäman lidn da lidnümbrik valdkundan pohjoižes. Se om Jamalan Nenciden avtonomižen ümbrikon administrativine keskuz, ümbrikon koumanz' lidn eläjiden lugun mödhe. Om ümbärtud Uralanveren rajonan territorijal.

Salehard
ven.: Салехард
nenec.: Сăля' харăд
hant. šuriš.: Пуӆңават
komi: Обдор

Lidnanznam	Flag
Valdkund	Venäma
Eläjiden lugu (2023)	48,619 ristitud
Pind	84,50 km²
Pämez'	Ivan Kononenko (uhoku 2012—)
Telefonkod	+7−34 922-xx-xxx
Avtokod	89
Aigvö	UTC+5 (MSK+2)

Lidnan kart (2022)

Istorii

Eländpunktan aluz om pandud kozakoil vl 1595 kuti Obdoran lidnuz (ven.: Обдорский острог). Vl 1807 heittihe lidnusen seinid, i Obdorsk kändihe muite žiloks. Vl 1930 panihe žilod Jamalan Nenciden avtonomižen ümbrikon keskuseks. Udesnimihihe Salehardaks vl 1933, sai lidnan statusad vn 1938 27. päiväl kül'mkud.

Salehard šingotase kalakonservkombinatal, jogi- i merilaivišton bazaks i agrotehmižel, mugažo kuldansamižen i geologijan edheotandoiden päfaterad sijadasoiš lidnas.

Geografijan andmused

Lidn sijadase Polui-jogen oiktal randal (ven.: Полу́й 369 km pitte), läz Poluin ühthejoksmust Obinjogenke, 15 m ü.m.t. keskmäižel korktusel. Pohjoižen nabapirdan pala om lidnanpirdan südäimes.

Matkad Moskvhasai om 1940 km suvipäivlaskmha orhal vai 4200 km avtotedme Uden Urengoin kal't. Lähembaine Labitnangi-raudtestancii da lidn om Obin vastrandal, 16 kilometras Salehardaspäi orhal lodeheze, ühtenzoittas lidnanke ehtatimel kezaaigan i tal'vtel jädme.

Klimat om subarktine venon klimatan röunal. Voden keskmäine lämuz om −5,1 C°. kezakun-elokun +10,3..+15,0 C°, tal'vkun-uhokun −19,9..−23,1 C°. Ekstremumad oma −53,7 C° (uhoku) i +32,9 C° (heinku). Kezaaigan minimum om −11 C° (kezaku), tal'vaigan maksimum om +4,1 C° (tal'vku). Voib panda halad kezaaigan miččel taht kul (heinkun minimum om −1 C°). Paneb sadegid 475 mm vodes, enamba kezakus-elokus (57..67 mm kus), vähemba tal'vkus-sulakus (21..28 mm kus). Kun keskmäine relätivine nepsuz vajehtase 70..72 % röunoiš kezakus-heinkus, 77..86 % toižiš kuiš. Polärine päiv Salehardas vedase 31 päivest voden aigan, kezakun 7. päiväspäi heinkun 7. päivhäsai. Sen aigan päiväižen üläpala ei laskte taivhanröunan taga. Tal'vel ei oleskele polärišt öd lidnas.

Pel'vož-žilo (287 rist. vl 2017) mülüb lidnümbrikho Salehardan ližaks. Lidnümbrikon pind — 1 017,68 km².

Eläjad

Vn 2010 kaiken Venäman rahvahanlugemižen mödhe lidnan eläjiden lugu oli 42 544 ristitud, lidnümbrikon — 42 845 ristitud. Kaik 48 507 eläjad oli lidnas vl 2017. Kaikiš suremb lidnan ristitišt oli 50 976 eläjad vl 2020.

Rahvahad (enamba 0,6 % vl 2010): venälaižed — 61,3 %, totarlaižed — 8,5 %, ukrainalaižed — 5,8 %, hantilaižed — 3,1 %, nencalaižed — 2,8 %, komi-ziränilaižed — 2,6 %, kirgizlaižed — 1,0%, saksalaižed — 0,8 %, vaugedvenälaižed — 0,7 %, kumikad — 0,6 %, čuvašalaižed — 0,6 %, baškiralaižed — 0,6 %, toižed rahvahad — 5,8 %, rahvahuden ozutandata — 5,8 %.

Ortodoksižen hristanuskondan kuz' pühäpertid oma saudud i avaitud lidnas: phh. Pedroin da Pauloin kafedraline päjumalanpert' (om saudud vll 1883−1894), järed Spasan Toižetamižen päjumalanpert' (letihe vll 2012−2022), puine Jumalanmaman «Kaikiden gorähižiden ihastuz»-jumalaižen puine jumalanpert' (2007) muzejas, ph. Aleksandr Nevalaižen jumalanpert' (2015) ph. Lukan kodijumalanpert' (2016) läžundkodiš, ph. Vladimiran časoun' (1994). Baptizman «Vefil'»-jumalanpert' radab. Islaman pühäpert' om saudud vl 2000.

Jamalan äiprofil'ne kolledž om lidnan professionaližen opendusen aluzkundaks. Enzne Jamalan polärine agroekonomine tehnikum om mülütadud sihe kolledžha vn 2023 heinkuspäi.

Galerei

• 
  Lidnan administracijan sauvuz (2013)
• 
  Obin i Uralmägiden nägu lidnaspäi
• 
  Phh. Pedroin da Pauloin kafedraline päjumalanpert', vn 2012 nägu
• 
  Lidnan «Nurd-Kamal»-mečet', vn 2013 nägu
• 
  «Jamalneftegaz»-edheotandan päfater («LUKOIL»-kompanijan pala) vl 2015
• 
  «Jamal»-aviakompanijan päfater i «Ob'»-adivpert' vl 2015
• 
  Muzei da ozutelendkeskuz I. Šemanovskijan nimed (2015)
• 
  Čomamahtoiden škol
• 
  Nacionaline kirjišt Jamal-sildan Fakel-restorananke sildan härgan päl tagamal. Sild om saudud Šaitank-joges päliči
• 
  Ümbrikon rahvahiden kul'turoiden keskuz (ezimal) i ümbrikon administracijan sauvuz (vižžiruine, 2015)
• 
  Jogivaldmad (2013)
• 
  Salehard-lendimportan sauvused vl 2012

Irdkosketused

• Lidnan Duman oficialine sait (duma.salekhard.org). (ven.)
• Municipaližen «Salehard-lidn»-ühtnikan tobmuden oficialine portal (salekhard.org). (ven.)
• Salehardan lidnanznaman ümbrikirjutand heraldicum.ru-saital. (ven.)