Etken
Vektör
Klinik
Tanı
Tedavi
Kontrol Programı
Salgınlar meydana getirip kör olma sorunu ile sonlanabilen, ülkemizde 1923 yıllarında trahomla mücadele ekiplerinin kurulmasını gerektirecek kadar yaygın olan, fakat
şimdi tümü ile kontrol altına alınmış bir hastalıktır. Trahom konjonktiva ve korneanın kronik bir infeksiyonudur.
Trahom Etken
Hastalığın etkeni Chlamydia trachomatis’dir. İnsanlarda en fazla görülen göz enfeksiyonu olan tarhomun yaklaşık olarak 500 milyon insanı etkilediği hesaplanmıştır. Trahom ve komplikasyonlarına bağlı olarak 5 milyon insanda körlük geliştiği düşünülmektedir. İlerleyici alevlenme ve sakinleşme dönemleriyle özellik kazanan folliküler subkonjuktival hiperplazinin , kornea vaskülarizasyonunun ve ayrıca da konjunktiva , kornea ve göz kapağı nedbeleşmesinin görüldüğü bir konjunktivittir.
Trahom Vektör
Epidemiyoloji
Bu hastalık uzak doğunun ve akdeniz ülkelerinin sıcak ve kuru iklimine sahip, ekonomik bakımdan yoksul bölgelerinde hala endemik olarak mevcuttur. Trahomun en fazla bulaşıcı olduğu zamanlar erken dönemleridir. Bu dönemde hastalık doğrudan temasla veya olasılıkla da havlu, mendil gibi hastalar tarafından kullanılmış eşyaların ellenmesiyle bulaşır. Etken organizma olan C.trachomatis, TRİC (Trahom, inklüzyonlu konjunktivit) grubuna dahil olup psittakoz ve lenfogranüloma venereum ile de ilişkilidir.
Trahom Klinik
Yaklaşık 7 gün devam eden bir kuluçka döneminden sonra konjunktivada ödem, fotofobi ve göz yaşarması gibi semptom ve belirtiler, genellikle iki yanlı olmak üzere yavaş yavaş ortaya çıkar. 7-10 gün sonra üst göz kapağı konjunktivasında küçük folliküler belirir. Sayıları 3-4 hafta boyunca devamlı artan bu folliküller; çevresi iltihabi papillalarla kuşatılmış sarı- gri renkteki yarı saydam granülasyonlar halini alır. Bu dönemde kornea yukarı yarısının limbustan gelen damar ansları tarafından istilasıyla birlikte pannus oluşumu başlar. Folliküller hipertrofi ve pannus oluşumu dönemi , tedaviye verilen cevaba göre birkaç ayla bir yıldan fazla süren bir süre arasında değişebilen bir zaman dilimi boyunca devam eder. Sonunda bütün kornea tutulabilir ve görme fonksiyonu azalabilir. Bazı ender vakalarda tedavi uygulanmadığı halde pannus tamamen ortadan kalkabilir ve kornea eski saydamlığını yeniden kazanabilir. Yeterli tedavi uygulanmadığı takdirde skatris dönemi gelişir. Follikül ve papillalar yavaş yavaş içerisine gömüldükleri bir nedbe dokusu tarafından örtülür. Bu nedbe dokusu çoğu zaman entropiyona ve gözyaşı kanalının tıkanmasına yol açar. Kornea epiteli matlaşır ve kalınlaşır. İskemik pannus bölgelerinde ülserler gelişir. İyileşme dönemi sırasında konjunktivanın üzeri düzdür ve rengi grimsi – beyazdır. Geriye kalan kornea opasitesi ve görme yeteneğinin derecesi, değişik olabilir. Sekonder bakteri enfeksiyonlarına sık rastlanır ve bunlar nedbeleşmeye, hastalığın kronik hale gelmesine katkıda bulunur.
Trahom Tanı
C.trachomatis kültür çalışmasıyla izole edilebilir. Erken dönemlerde konjunktivadan alınan kazıntı materyalindeki Giemsa ile boyanmış epitel hücrelerinin sitoplazmalarında granüler inklüzyon cisimciklerinin bulunması, hastalığı akut konjunktivitten ayırt etmemizi sağlar. Bu inklüzyon cisimcikleri aynı zamanda inklüzyonlu konjunktivit vakalarında da bulunur. Ancak gelişen klinik tablo arada ayırım yapılması bakımından yeterlidir. Göz kapağındaki vernal konjunktivit , folliküler hipertrofik döneminde trahomu andırır , ama bu hastalarda inklüzyon cisimcikleri yoktur. Ayrıca süt rengi, üzeri basık papillalar vardır, eozinofili de mevcuttur.
Trahom Tedavi
4-6 hafta süreyle günde iki veya üç defa göze sürülerek kullanılan tetrasiklin( veya eritromisin) ‘li göz merhemleri genellikle etkili tedavi sağlar. Hastanın bu sırada ağızdan da tetrasiklin almasında fayda vardır. Azitromisinin tek doz tedaviside etkili bulunmuştur. Göz kapağında meydana gelen deformiteler ameliyatla tedavi edilmelidir. Korunma
Trahom Kontrol Programı
Trahom Kontrol Programı, nerede ise hem Sağlık Bakanlığı hem de Cumhuriyet tarihimiz ile yaşıt bir programdır. Ülkemizin doğu ve güneydoğu bölgelerinde yaşayan vatandaşlarımızın yarısından fazlasının trahomlu olduğu 1925’lerde, soruna bir çözüm bulmak amacıyla, Sağlık Bakanlığınca Dünyaya örnek olmuş bir kontrol programı başlatılmıştır. Dikey bir örgütlenmeye sahip bu program sayesinde trahomun görülme sıklığı benzer diğer bulaşıcı hastalıklar düzeyine indirilmiştir. Sorun azaldıkça, dikey örgütlenme yerini bugünkü yatay örgütlenmeye bırakmıştır. Örgütlenmedeki bu değişikliğin yanı sıra Trahom Kontrol Programında Uluslararası yeni yaklaşımlar gelişmiştir. Bunlardan en önemlisi hastalığın evreleme sistemidir.
En son Trahom Savaş Memuru kursu 1973’de 3 ay için açılmıştır. 1979 yılında bu Teşkilatta; 374 Trahom Teknisyeni, 9 Göz Hekimi, 8 Pratisyen Hekim ve 42 Sağlık Memuru çalışmaktaydı. 1980’li yıllarda ise Trahom Teşkilatı olarak; 19 ilde Sağlık Müdürlükleri Bulaşıcı Hastalıklar Şubesine bağlı olarak trahomlular izlenmekte ve tedavi edilmekte, istatistik toplanmakta ve Bakanlığa iletilmekte idi. 1982’de bağımsız şube müdürlükleri kaldırılmış ve Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü’ne bağlı Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Daire Başkanlığına bağlı bir Şube Müdürlüğüne (Koruyucu Göz Sağlığı Şube Müdürlüğü) dönüştürülmüştür.
1981 yılında Diyarbakır, Gaziantep ve Kilis’te 1930’da kurulmuş olan Trahom Hastaneleri kapatılmıştır. 1984 yılından sonra da Trahom Savaş Dispanserleri kapatılmıştır.
1997 yılında uygulamaya konulan “Trahom Kontrol Programı” bugünkü örgütlenme yapısı ve hastalığın değişen evreleme sistemi dikkate alınarak yeniden tanımlanmıştır. Artık diğer sağlık sorunları gibi Trahom Kontrol Programı 1. Basamak Sağlık Hizmetlerinde çalışan tüm sağlık personelinin yürütmesi gereken bir programdır. Bu birinci basamak sağlık hizmetlerinde entegrasyonun bir gereğidir. Programı yürütme sorumluluğu birinci basamak sağlık kuruluşlarına, yani sağlık ocağı düzeyine taşınırken, veri kayıt sistemi de programdaki gelişmelere uygun olarak yeniden yapılandırılmıştır. Hizmet daha çok göz sağlığı alanına kaydırılarak “Temel Göz Sağlığı” adı altında 30 İlde uygulanan eğitim programında birinci basamak sağlık personeli Temel Göz Sağlığı ve Trahom konusunda eğitilmiş ve Trahom’un yeni evreleme sistemine göre hazırlanan eğitim materyalleri dağıtılmıştır. Yeni veri kayıt sistemine göre Trahom Vakası bildiren 10 ilde 1997 yılında 1595 Aktif Trahom vakası bildirilmiştir
Kaynak : www.istanbulsaglik.gov.tr
