The Synekdemos of Hierokles and his cartographic representation = Ο Συνέκδημος του Ιεροκλέους και η χαρτογραφική του αναπαράσταση

Dimitris P. Drakoulis

Related Papers

Ελληνικό Κτηματολόγιο Διόρθωση γεωμετρικών μεταβολών (νομικές & τεχνικές διαστάσεις)

2021 •

Μοσχόπουλος Γεώργιος: Ερωτήσεις και Οδηγίες για χωρική και γεωμετρική μεταβολή ( Τοπογραφικά Διαγράμματα Διόρθωσης Γεωμετρικών Στοιχείων, Χωρικών και Γεωμετρικών Μεταβολών) [email protected] Εισαγωγή: Με τη διάταξη του άρθρου 1§3 του ν.2664/1998 από την έναρξη ισχύος του Κτηματολογίου σε κάθε μία από τις κατά το ν.2308/1995 κτηματογραφούμενες περιοχές αντικαθίσταται το υφιστάμενο έως τότε στις περιοχές αυτές σύστημα μεταγραφών στα κατά τόπους υποθηκοφυλακεία από το Εθνικό Κτηματολόγιο. Το εθνικό κτηματολόγιο είναι μία βάση δεδομένων που περιλαμβάνει νομικές, τεχνικές και άλλες πληροφορίες για όλα τα ακίνητα της περιοχής κτηματογράφησης. Όλες οι σχετικές με το εθνικό κτηματολόγιο διαδικασίες ορίζονται σύμφωνα με τις διατάξεις των Ν.2664/1998, 3127/2003, 3481/2006, 4164/2013 και 4585/2018. Κατά τη διαδικασία σύνταξης του Εθνικού Κτηματολογίου (κτηματολογική βάση) οι πληροφορίες που υπήρχαν στα αντίστοιχα υποθηκοφυλακεία συγκεντρώνονται και μεταφέρονται στα αρμόδια τοπικά κτηματολογικά γραφεία, ολοκληρώνοντας τη διαδικασία κτηματογράφησης και έναρξη λειτουργίας των Κτηματολογικών Γραφείων με βάση τις πρώτες εγγραφές . Ως «πρώτες εγγραφές» εννοούνται κατά το Νόμο (άρθρο 6§1 του ν.2664/1998) εκείνες οι οποίες καταχωρίζονται ως αρχικές εγγραφές στα κτηματολογικά βιβλία κατά μεταφορά από τους κτηματολογικούς πίνακες. Πρόκειται για την απεικόνιση των ακινήτων (νομική και χωρική πληροφορία) όπως είχε τη στιγμή λήξης της κτηματογράφησης (μετά την ανάρτηση και την επεξεργασία των αιτήσεων διόρθωσης/ ενστάσεων) που αποτελούν τις «αρχικές εγγραφές» του Κτηματολογίου. Αποτελούν πράξεις δημόσιας αρχής οι οποίες έχουν διαπιστωτικό χαρακτήρα και σε περίπτωση που υπάρχουν ανακρίβειες σε αυτές , δημιουργούνται επιζήμιες συνέπειες για τον πραγματικό δικαιούχο αφού σε αυτές στηρίζονται όλες οι μεταγενέστερες εγγραφές . Έτσι, όλες οι μετέπειτα μεταβολές του ακινήτου (διορθώσεις, μεταβιβάσεις κλπ.) δεν απεικονίζονται εδώ, αλλά εμφανίζονται στο Κτηματολογικό Φύλλο του ακινήτου. Εντούτοις, όταν στις πρώτες εγγραφές διαπιστώνονται ανακρίβειες και εσφαλμένες καταχωρήσεις, οι προβλεπόμενες εκ του νόμου ρυθμίσεις για την διόρθωσή τους είναι η εξωδικαστική διαδικασία όπου μπορεί η διόρθωση να γίνει οίκοθεν ή με αίτηση του ενδιαφερομένου στο αρμόδιο κτηματολογικό γραφείο και η διόρθωση θα γίνει με απόφαση του προϊσταμένου του κτηματολογικού γραφείου ή με αίτηση του νπδδ Ελληνικού Κτηματολογίου κατά περίπτωση και οι δικαστικές (όπου απαιτείται η μεσολάβηση του αρμοδίου δικαστηρίου για τη διόρθωση). Σε αυτές τις ενέργειες μπορούν να προσφύγουν όσοι έχουν έννομο συμφέρον, ήτοι κάθε υλικό ή ηθικό όφελος, που αναγνωρίζει ο νόμος υπέρ αυτού που ζητεί εξωδικαστική ή δικαστική προστασία, εφόσον επιπλέον είναι άμεσο και παρόν. Άμεσο έννομο συμφέρον υπάρχει όταν από την ύπαρξη κάποιας έννομης σχέσης (άκυρη δικαιοπραξία κλπ.) προκαλείται αβεβαιότητα ως προ ορισμένη έννομη σχέση του δικαιούχου με τρίτο πρόσωπο και συνακόλουθος κίνδυνος για τα συμφέροντα αυτού (άμεσος και επικείμενος ή και εξαρτώμενος από πρόσθετα μελλοντικά περιστατικά), για την αποτροπή του οποίου ζητείται, ως πρόσφορη και αναγκαία δικαιοδοτική πράξη, η έκδοση δικαστικής απόφασης, ενώ παρόν είναι το έννομο συμφέρον όταν αφορά έννομες σχέσεις υπαρκτές και παρούσες, όχι υποθετικές και μελλοντικές ή ενδεχόμενες . Στην εν λόγω μελέτη γίνεται προσπάθεια συστηματικής παρουσίασης και ανάλυσης των διαδικασιών για τον εντοπισμό των νομικών και τεχνικών ζητημάτων των γεωμετρικών μεταβολών, δεδομένου ότι το προκριθέν στη χώρα μας σύστημα Κτηματολογίου αποτελεί σημείο τομής ενός συστήματος δημοσιότητας των εμπραγμάτων δικαιωμάτων και βαρών στα κτηματολογικά φύλλα της ιδιοκτησίας, προσδιορίζοντας τον τρόπο, διαδικασία και τους δικαιούχους της διόρθωσης των πρώτων ανακριβών κτηματολογικών εγγραφών , αλλά και μεταγενέστερων, είτε με την εξωδικαστική διόρθωση των προδήλων σφαλμάτων και των αντιρρήσεων ενώπιον του Προϊσταμένου του Κτηματολογικού Γραφείου, είτε με την προσφυγή ενώπιον του Κτηματολογικού Δικαστή. Με τον όρο γεωμετρικές μεταβολές νοείται κάθε μεταβολή, η οποία συντελείται στα κτηματολογικά φύλλα. Στην πράξη οι γεωμετρικές μεταβολές αποτελούν ταυτόσημη έννοια με τις χωρικές μεταβολές. Κάθε μεταβολή, δύναται να επιφέρει τροποποίηση στο σχήμα, στις διαστάσεις ακόμη και στη θέση ενός γεωτεμαχίου. Οι γεωμετρικές μεταβολές προσδιορίζουν τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του ακινήτου , δηλαδή τις πλευρικές διαστάσεις, την περίμετρο και το εμβαδό, αντίθετα οι χωρικές μεταβολές, προσδιορίζουν τεχνικά την χωρική ταυτοποίηση του ακινήτου, ως εκ τούτου τη θέση του στα κτηματολογικά διαγράμματα και στο χώρο, το οποίο αποτυπώνεται με τις συντεταγμένες των κορυφών, τα σημεία τομής της περιμέτρου και τις πλευρές που χωρικά συνδέεται με τα όμορα γεωτεμάχια . Ειδικότερα, το γενικό θεωρητικό πλαίσιο της προσαρμογής των κτηματολογικών διαγραμμάτων, λόγω επαναπροσδιορισμού της θέσης και των ορίων των γεωτεμαχίων, αποτελεί ένα εγχείρημα αντιμετώπισης της έκτασης των γεωμετρικών και χωρικών μεταβολών στο εθνικό κτηματολόγιο κατά την διοικητική και δικαστική διαδικασία, όπως διέπεται από το ισχύον νομοθετικό πλαίσιο. Επίσης, προϋποθέτει τις τεχνικές μεθόδους κατά την διαδικασία σύνταξης του προαπαιτούμενου κτηματολογικού υποβάθρου, προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος του επαναπροσδιορισμού και επαναχωροθέτησης των γεωτεμαχίων για την εφαρμογή της ορθής θέσης και ορίων τους. Με τον όρο πρόδηλο σφάλμα, νοείται η εξόφθαλμη διαπίστωση των σφαλμάτων σε μια εγγραπτέα πράξη ή δημόσιο έγγραφο που ο δικαιούχος προσκόμισε στο οικείο κτηματολογικό γραφείο και καταχωρήθηκε στη βάση δεδομένων .Η εξωδικαστική διόρθωση των προδήλων σφαλμάτων που αφορούν τα γεωμετρικά στοιχεία ενός ακινήτου, προϋποθέτει την αίτηση του ενδιαφερομένου στον προϊστάμενο του κτηματολογικού γραφείου με βάση τα άρθρα 18§1 εδ.γ΄ και 19§2 του ν.2644/98, η οποία αν απορριφθεί, ρητά η σιωπηρά, τότε δύναται της άσκησης προσφυγής ενώπιον του κτηματολογικού Δικαστή . Οι διορθώσεις σφαλμάτων των άρθρων 18 και 19 του ν.2664/98 μπορούν να επέλθουν και σωρευτικά με αίτηση ενώπιον του προϊσταμένου του κτηματολογικού γραφείου ή προσφυγή ενώπιον του κτηματολογικού Δικαστή σε συνδυασμό με το άρθρο 6§8 του ν.2664/98 , εφόσον συντρέχουν λόγοι να μη διαχωριστούν περισσότερα από ένα αιτήματα που αφορούν το σφάλμα και συντρεχουσών πλήρως των προϋποθέσεων εφαρμογής τους, ως ύστατο μέσω διόρθωσης. Αντίθετα, σώρευση αιτημάτων δεν μπορεί να επιτευχθεί όταν στο σφάλμα προκύπτει ζήτημα αναγνώρισης ή και διεκδίκησης της κυριότητας για την οποία διαδικασία εφαρμόζεται η διάταξη του άρθρου 6§2 του ν.2664/98, η οποία έχει ως κύριο σκοπό την προστασία του δικαιούχου από την ανακριβή πρώτη εγγραφή με την οποία αμφισβητείται ολικά η μερικά το δικαίωμα επί του κτηματογραφούμενου ακινήτου . Περεταίρω, στις ακραίες περιπτώσεις των κτηματογραφούμενων περιοχών στις οποίες εντοπίζονται εκτεταμένες γεωμετρικές αποκλίσεις με επακόλουθο την εσφαλμένη αποτύπωση των ακινήτων στους κτηματολογικούς χάρτες, όπως ιδιοκτησίες με ασαφή όρια ή όρια στο έδαφος, με μεγάλη δασοκάλυψη, χωρίς τίτλους ιδιοκτησίας κ.λπ, τα οποία δυσχέραναν τον εντοπισμό και την οριοθέτησή τους κατά την κτηματογράφηση , η διάταξη του άρθρου 19Α του ν.2664/98 αποσκοπεί στην επίλυση των εκτεταμένων γεωμετρικών στοιχείων με την προσαρμογή των κτηματολογικών διαγραμμάτων, λόγω επαναπροσδιορισμού με εφαρμογή των νεότερων και ακριβέστερων μεθόδων μέτρησης και απεικόνισης της θέσης και των ορίων των γεωτεμαχίων.

Διδακτορική Διατριβή [Doctaral thesis], Πάντειο Πανεπιστήμιο

1997 •

Yiannis Zaimakis

his thesis is concerned the social construction and culture of special social pockets that clustered on the urban fringe around activities of prostitution and leisure in the first half of the 20th century. This area of study is explored from the perspective of interpretive sociology and cultural anthropology based on the ethnographic example of the Lakkos, a space of differentiated social organization associated with a value system and codes of behaviour that deviate from the conventional norms of respectable society. The study explores scattered traces of urban popular culture and presents a local version of the rebetiko in a city for which are no reports of the existence of such subcultural formations. The social world of Lakkos is constituted in a particular socio-historical context, in a time when Heraklion is changing, its social organisation is transforming and the patterns of cultural behaviour and social relations are changing. The factual material on which the interpretive schemes of the study are structured comes from field research in Heraklion, Crete from March 1993 to June 1995 and consists of biographies (life stories of elderly people who were involved in the activities of the pit in the past), ethnographic observations, historiographic material, unedited texts from newspapers and magazines of the time and information from archival sources. The analysis focuses on biographical discourse and the way subjects negotiate their social conditions of existence. The biographical flashbacks, memories of subjects imbued with present purposes, are analyzed as narrative practises that constitute a social poetics for the world of Lakkos. Within the historiographical axis, unedited written sources are analyzed, the attitudes of the state apparatus and scholarly judgements on the idiosyncratic social pocket are investigated and an attempt is made to reconstruct the temporal transformation of the city in a period of rapid changes (the constructions Autonomous Crete State, the arrival of Asia Minor refuges, etc.). Περίληψη στα Ελληνικά Η διατριβή αυτή αφορά την κοινωνική συγκρότηση και το πολιτισμικό περιεχόμενο ιδιαίτερων κοινωνικών νησίδων που συστήνονται στις παρυφές της πόλης γύρω από δραστηριότητες αγοραίου έρωτα και πρακτικών ελεύθερου χρόνου στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Αυτό το πεδίο μελέτης, διερευνάται από την σκοπιά της ερμηνευτικής κοινωνιολογίας και της πολιτισμικής ανθρωπολογίας με βάση το εθνογραφικό παράδειγμα του Λάκκου, ενός χώρου διαφορικής κοινωνικής οργάνωσης συνδεδεμένου με ένα αξιακό σύστημα και κώδικες συμπεριφοράς που παρεκκλίνουν από του συμβατικούς κανόνες της ευυπόληπτης κοινωνίας. Η μελέτη καταγράφει διάσπαρτα ίχνη του αστικού λαϊκού πολιτισμού και παρουσιάζει μια τοπική εκδοχή του ρεμπέτικου σε μια πόλη για την οποία απουσιάζουν οι αναφορές για την ύπαρξη τέτοιων υποπολιτισμικών μορφωμάτων. Ο κοινωνικός κόσμος του Λάκκου συγκροτείται σε ένα καθορισμένο κοινωνικό-ιστορικό πλαίσιο, σε μια περίοδο κατά την οποία το Ηράκλειο μετασχηματίζεται, αλλάζει η κοινωνική του οργάνωση και μεταβάλλονται τα πρότυπα πολιτισμικής συμπεριφοράς και κοινωνικών σχέσεων. Το πραγματολογικό υλικό πάνω στο οποίο δομούνται τα ερμηνευτικά σχήματα της εργασίας προέρχεται από έρευνα πεδίου στο Ηράκλειο Κρήτης από τον Μάρτιο του 1993 έως τον Ιούνιο του 1995 και απαρτίζεται από βιογραφίες (ιστορίες ζωής ηλικιωμένων ατόμων που είχαν εμπλακεί στο παρελθόν σε δραστηριότητες του Λάκκου), εθνογραφικές παρατηρήσεις, ιστοριογραφικό υλικό, αποδελτιωμένα κείμενα εφημερίδων και περιοδικών της εποχής και πληροφορίες αρχειακών πηγών. Η ανάλυση επικεντρώνεται στον βιογραφικό λόγο και στον τρόπο με τον οποίο τα υποκείμενα διαπραγματεύονται τις κοινωνικές συνθήκες ύπαρξης τους. Οι βιογραφικές αναδρομές, μνήμες ανθρώπων διαποτισμένες από παροντικές στοχοθεσίες, αναλύονται ως αφηγηματικές πρακτικές που συγκροτούν μια κοινωνική ποιητική για τον κόσμο του Λάκκου και της μαγκιάς. Στο πλαίσιο του ιστοριογραφικού άξονα αναλύονται ως προς τα ιδεολογικά και κοινωνικά τους συμφραζόμενα, αποδελτιωμένες γραπτές πηγές, διερευνώνται στάσεις του κρατικού μηχανισμού και λόγιες εκφορές κρίσεων για την ιδιότυπη κοινωνική νησίδα και επιχειρείται η ανασύσταση του χρονικού του μετασχηματισμού της πόλης σε μια περίοδο ραγδαίων μεταβολών (Κρητική Πολιτεία, είσοδος προσφύγων κτλ.).

Acta Orthopaedica Traumatologica Hellenica

2013 •

Theodoros Grivas

Σε όλες τις πλάγιες ακτινογραφίες της σπονδυλικής στήλης (ΣΣ) σε ασθενείς με ιδιοπαθή σκολίωση φαίνεται το σημείο του διπλού περιγράμματος των πλευρών (ΣΔΠΠ), που είναι η ακτινολογική εικόνα του πλευρικού ύβου. Το περίγραμμα των πλευρών του κυρτού ημιθωρακίου επικαλύπτει το περίγραμμα των πλευρών του κοίλου ημιθωρακίου. Ο σκοπός αυτής της μελέτης είναι να παρουσιάσουμε το ΣΔΠΠ σε παιδιά με ή χωρίς εφηβική ιδιοπαθή σκολίωση γωνίας Cobb 10°-20° και να εξετάσουμε αν στην σκολίωση προηγείται η παραμόρφωση του θώρακα ή αυτή της ΣΣ. Υλικό και Μέθοδος: Μελετήθηκαν οι ακτινογραφίες 133 παιδιών, που επανεξετάσθηκαν μετά από μαζικό προληπτικό έλεγχο για σκολίωση σε σχολεία. Αυτά ήταν 47 αγόρια (♂) και 86 κορίτσια (♀) με μέση ηλικία (ΜΗ) 13,28 και 13,39 έτη αντίστοιχα. Μετρήθηκε η γωνία Cobb, ενώ το τμηματικό πλάγιο περίγραμμα της ΣΣ (οβελιαίο περίγραμμα - sagittal profile), εκτιμήθηκε τμηματικά (δηλαδή σε κάθε ένα σπονδυλικό επίπεδο) από τις πλάγιες ακτινογραφίες αυτής σε όρθια θέση, μετρώντας με ένα γωνιόμετρο την γωνία που σχηματίζεται από την γραμμή της οπίσθιας επιφάνειας του κάθε σπονδυλικού σώματος (1ου θωρακικού - 5ου οσφυϊκού) και του κάθετου άξονα. Τα παιδιά χωρίστηκαν σε 5 ομάδες: 1) με ευθεία ΣΣ, 2) με σπονδυλική σκολίωση γωνίας Cobb<10°, 3) με θωρακική, 4) με θωρακοοσφυϊκή και 5) με οσφυϊκή σκολίωση γωνίας Cobb 10°-20°. Για να εκτιμηθεί το ΣΔΠΠ χρησιμοποιήθηκε ο πλευρικός δείκτης (ΠΔ). Ο ΠΔ ορίζεται ως ο λόγος δύο αποστάσεων (d1/d2). Η πρώτη (d1) είναι η απόσταση μεταξύ του οπισθίου ορίου του σπονδυλικού σώματος του σπονδύλου που αντιστοιχεί στο πιο μακρινό σημείο του περιγράμματος της περισσότερο προεξέχουσας πλευράς του προέχοντος ημιθωρακίου και αυτού του ιδίου σημείου. Η δεύτερη (d2) είναι η απόσταση μεταξύ του οπισθίου ορίου του ίδιου σπονδυλικού σώματος και του πιο μακρινού σημείου του περιγράμματος του λιγότερο προέχοντος ημιθωρακίου. Σε έναν συμμετρικό και μη παραμορφωμένο θώρακα οι δύο αποστάσεις είναι ίσες και ο ΠΔ ισούται με 1. Αποτελέσματα: Τα αριθμητικά δεδομένα του d1 και d2 σε αγόρια και κορίτσια παρουσιάζονται μαζί, επειδή δεν υπήρχε στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ τους. Δεν υπήρχαν διαφορές του ΠΔ σε σχέση με το φύλο, που είναι 1.45, 1.51, 1.56, 1.59 και 1.47 για τις ανωτέρω περιγραφείσες 5 ομάδες. Επίσης δεν υπήρχε καμία συσχέτιση της γωνίας Cobb με τον ΠΔ των παιδιών της 3ης 4ης και 5ης ομάδας, δηλαδή των σκολιωτικών παιδιών. Το ΣΔΠΠ ήταν παρών σε όλα τα παιδιά που κλήθηκαν να επανεξετασθούν και στους σκολιωτικούς ασθενείς. Τα δεδομένα έδειξαν συσχέτιση του ΠΔ με το πλάγιο περίγραμμα του Θ2-Θ7 σπονδύλου σε κορίτσια με οσφυϊκά κυρτώματα. Συζήτηση: Το Σ ΔΠΠ εμφανίζεται αρχικά εξαιτίας της παραμόρφωσης των πλευρών και δευτερευόντως εξαιτίας της στροφής του σπονδύλου, αφού αυτό ήταν παρών σε ευθείες ΣΣ χωρίς στροφή των σπονδύλων. Σε όλα τα παιδιά που κλήθηκαν για επανεξέταση και είχαν στροφή του κορμού (ΑΤΙ) ≥7°, η θωρακική παραμόρφωση είχε ήδη αναπτυχθεί ώστε να είναι εμφανές το ΣΔΠΠ. Το 70% αυτών των παιδιών ήταν σκολιωτικά. Τα άλλα παιδιά είχαν καμπύλη με γωνία Cobb<9° (10%), ή υπήρχαν παιδιά με ευθεία ΣΣ (20%), που επανεξετάστηκαν εξαιτίας του πλευρικού τους ύβου. Τα παιδιά, που δεν ήταν σκολιωτικά ήταν 1,5-2 έτη νεότερα από αυτά, που είχαν ήδη αναπτύξει σκολίωση, αλλά και οι δύο ομάδες είχαν τιμή ΠΔ περίπου 1,5. Το ΣΔΠΠ ήταν παρών σε όλα τα παιδιά που κλήθηκαν για επανεξέταση. Αντίθετα δεν υπήρχε καμία σκολιωτική ΣΣ χωρίς αυτό. Αυτή η παρατήρηση υποστηρίζει την υπόθεσή μας ότι στην ιδιοπαθή σκολίωση η παραμόρφωση του θώρακα αναπτύσσεται πρώτα και μετά ακολουθεί η παραμόρφωση της ΣΣ.

Ο ΣΥΝΕΚ ΗΜΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΚΛΕΟΥΣ ΚΑΙ Η ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ: ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ΡΑΚΟΥΛΗΣ η ήτρης1 (1) ρ Αρχιτέκτων Πολεοδό ος ΑΠΘ, Τ ή α Αρχιτεκτόνων, Το έας Πολεοδο ίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Αγίου Στεφάνου 85, Θεσσαλονίκη 57010, 2310357400, [email protected] 1 ΕΙΣΑΓ ΓΗ Ο Συνέκδη ος, γεωγραφικό έργο του γρα ατικού Ιεροκλέους παρουσιάζει τη διοικητική διάρθρωση του ανατολικού τ ή ατος της ρω αϊκής αυτοκρατορίας στον 6ο .Χ. αιώνα. Ο Ιεροκλής δεν αναφέρεται από κάποιον άλλον συγγραφέα πέρα από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πορφυρογέννητο στο 10ο αιώνα. Ο τελευταίος, στο Περί Θε άτων έργο του, ας πληροφορεί, πως ο συγγραφέας του Συνέκδη ου είναι γρα ατικός.1 Ανήκει δηλαδή στην επαγγελ ατική κατηγορία διδασκάλων ελληνικής και λατινικής παιδείας, που απολά βαναν ικανοποιητικής κρατικής επιχορήγησης και ιδιαίτερες φοροαπαλλαγές στη διάρκεια της πρώι ης βυζαντινής περιόδου.2 Πρόκειται για την περίοδο εταξύ 4ου και 7ου .Χ., δηλαδή το διάστη α εταξύ της διοκλητιάνειας και κωνσταντίνειας δεσποτείας έχρι και την ιουστινιάνεια βασιλεία.3 Η περίοδος αυτή αποτελούσε έχρι πρόσφατα >ία υποβαθ>ισ>ένη για την έρευνα περιοχή, ια και ο εταβατικός της χαρακτήρας θεωρούνταν ότι συνεπάγεται >ία γενικότερη πολιτισ ική στασι ότητα. Αντίθετα, πορεί να υποστηριχθεί, ότι η άποψη περί παρακ ής κατά την πρώι η βυζαντινή περίοδο δεν ευσταθεί και αντ΄ αυτού είναι πιο αληθοφανές ένα σχή α ακ ής και δη ιουργικότητας. Ορισ ένα χαρακτηριστικά αυτής της ιδιαίτερης ιστορικής περιόδου είναι η ιεραρχική δο ή της εξουσίας, ο αυτοκρατορικός έλεγχος της ιδιοκτησίας των γαιών, η κεντρική οργάνωση πληρω ής της έγγειας φορολογίας, η υπερίσχυση της διοικητικής έναντι της στρατιωτικής εξουσίας, ο κρατικός συγκεντρωτισ ός και η δη ιουργία ενός γραφειοκρατικού υπαλληλικού ηχανισ ού.4 2 ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Προκει ένου να καλυφθούν οι γνωστικές ανάγκες του παραπάνω ηχανισ ού δη ιουργήθηκε ένα νέο κει ενικό είδος. Πρόκειται για καταλόγους, που αναπαράγουν τη γεωγραφία και τη διοικητική δο ή της αυτοκρατορίας, χρησι εύουν στην υπενθύ ιση της κοινωνικής ιεραρχίας, που διέπει όλη την κοινωνία και κυρίως διευκολύνουν τις φορολογικές εισπράξεις στις επι έρους περιφέρειες. Παράδειγ α αυτού του κει ενικού είδους κατά τον 4ο αι. αποτελεί η επονο αζό ενη Λίστα της Βερόνας ή Laterculus Veronensis5. Πρόκειται για τον κατάλογο των 117 επαρχιών της ύστερης ρω αϊκής αυτοκρατορίας, ε την κατά /ιοικήσεις ( εγαλύτερες διοικητικές περιφέρειες) διαίρεσή τους, που αντανακλά, σύ φωνα ε κάποιους συγγραφείς, τη διοκλητιάνεια διοικητική αποκατάσταση του 2976 και σύ φωνα ε άλλους, την κωνσταντίνεια αναδιάρθρωση της περιόδου 1 De thematibus, 1.36, 1.61, 4.6 και 5.8. O Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος αναφέρεται σε 4 ση εία στον Ιεροκλή ως συγγραφέα γεωγραφικής πραγ ατείας. 2 Christes J., NPauly, λή α Grammaticus. 3 Koder 2004, 109. 4 Lagopoulos 1977, 78 79. 5 LatVer και Klein R., LexMA, λή α Laterculus Veronensis. 6 Irmscher 1995, 137 38. 1 314 3207. Παράδειγ α επίσης αυτού του κει ενικού είδους κατά τον 5ο αι. αποτελεί η Notitia dignitatum8. Πρόκειται για κρατικό εγχειρίδιο πολιτικών και στρατιωτικών αξιω άτων, προς εσωτερική χρήση της υπαλληλικής ιεραρχίας, που χρονολογείται από τον Gilbert Dagron περί το 430.9 Παρέχει πληροφορίες που αφορούν στην οργάνωση της αυτοκρατορικής αυλής, στην υποδιαίρεση της αυτοκρατορίας σε ιεραρχικές βαθ ίδες (Υπαρχίες, /ιοικήσεις και Επαρχίες), στην κατανο ή των στρατιωτικών ονάδων και στη σύνθεση των επι έρους διοικητικών ηχανισ ών.10 Τέλος, παράδειγ α αυτού του κει ενικού είδους κατά τον 6ο αιώνα αποτελεί ο Συνέκδη ος. Έχει υποστηριχθεί, πως πιθανά πρόκειται για τ ή α γενικότερου περιγραφικού γεωγραφικού έργου της περιόδου του Θεοδοσίου του Β΄ (408 450), που ετασχη ατίστηκε ό ως από τον Ιεροκλή στις αρχές της ιουστινιάνειας βασιλείας.11 Έτσι στο Συνέκδη ο, 6 ιοικήσεις, 64 Επαρχίες και 920 πόλεις είναι καταχωρη ένες σε καταλόγους, ε τρόπο ώστε να διαφαίνεται η πολιτική γεωγραφία των αρχών της ιουστινιάνειας περιόδου, εταξύ 527 και 535 .Χ.12 Πιθανά ε περιείχε και χάρτες, ια και είναι γνωστό, πως στην πρώι η βυζαντινή περίοδο τέτοια κεί ενα συνοδευόταν παράλληλα και από χάρτες, όπως ο χάρτης που φαίνεται ότι παραγγέλθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Β', για να εκτεθεί στο νέο πανεπιστή ιο τής Κωνσταντινούπολης, πού ιδρύθηκε το 425.13 Από ένα επίγρα α του ποιητή Coelius Sedulius ε τίτλο «χάρτης της οικου ένης, που έγινε ε εντολή του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του νεοτέρου», αθαίνου ε για τους δη ιουργούς του, πως «…ενώ ο ένας έγραφε και ο άλλος ζωγράφιζε, σε λίγους ήνες, ακολουθώντας χάρτες παλαιοτέρων, ανανεώσα ε αυτό το έργο προς το καλύτερο και διορθώσα ε τα προηγού ενα λάθη και σύντο α συ περιλάβα ε ολόκληρο τον κόσ ο…».14 3 Ο ΣΥΝΕΚ ΗΜΟΣ ΤΟΥ ΙΕΡΟΚΛΕΟΥΣ Ο κόσ ος, η οικου ένη αυτή, συνιστά το ανατολικό τ ή α της ρω αϊκής αυτοκρατορίας (Χάρτες 1 και 2), όπως αυτό υφίσταται από το τέλος της βασιλείας του Θεοδοσίου Α΄, δηλαδή από το 395 και ετά.15 ιαιρείται σε 6 εγάλες περιφέρειες /ιοικήσεις, που διοικούνται από ένα vicarius (βικάριο), ως ανώτατο κοσ ικό αξιω ατούχο. Οι 64 Επαρχίες διοικούνται από κρατικούς πολιτικούς αξιω ατούχους ε 6 ιεραρχικούς βαθ ούς: 1) proconsulares (ανθύπατος), 2) consulares (κονσουλάριος), 3) correctores (κορρήκτωρ), 4) praeses (ηγε ών), 5) augustales (αυγουστάλιος) και 6) dux (δούκας). Προκύπτει πως 2 Επαρχίες έχουν ανθυπατική διακυβέρνηση (Ελλάς και Ασία), 30 κυβερνώνται από ηγε όνες, 28 από κονσουλαρίους, 2 κυβερνώνται από κορρήκτορες (Παφλαγονία και Αυγουστα νική Α΄), ια κυβερνάται από αυγουστάλιο (Αίγυπτος) και ια από δούκα (Θηβαΐς Άνω). 7 Jones 1954, 26 27 και Barnes 1982, 205. NotDig και Johne Kl. P., NPauly, λή α Notitia dignitatum. 9 Dagron 2000, 244. 10 Jones 1964, Τ. 2, 1429 1450. 11 Jones 1983, 515. 12 Honigmann 1939, 1 2, 5 6. 13 Dagron 2000, 80 81, ση . 108 και Dilke 1987, 259. 14 Riese 1906, Anthologia latina, I, 2: Carmina in codicibus scripta, αρ. 724, 179. Το πλήρες κεί ενο του επιγρά ατος του Coelius Sedulius ε τίτλο Epigramma de tabula orbis terrarum jussu Theodosii junioris imperatoris facta έχει ως εξής: Hoc opus egregium, quo mundi summa tenetur, Aequora quo montes, fluvii, portus, frιta et urbes Signatur, cunctis ut sit cognoscere promptum Quidquid ubique latet clemens genus, inclita proles, Ac per saecla pius, totus quern vix capit orbis, Theodosius princeps venerando jussit ab ore Confici, ter quinis aperit cum fascibus annum. Supplices hoc famuli, dum scribit pingit et alter, Mensibus exiguis, veterum monimenta secuti, In melius reparamus opus culpamque priorem Tollimus ac totum breviter comprendimus orbem: Sed tarnen hoc tua nos docuit sapientia, princeps. 15 Koder 2004, 110. 8 2 Η πρώτη /ιοίκησις Θρακικής περιλα βάνει την ευρωπαϊκή περιοχή της πρωτεύουσας Κωνσταντινούπολης και τις δυτικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας ε τις ενδοχώρες τους ως τις εκβολές του ποτα ού ούναβη. ιαιρείται σε 6 Επαρχίες: Την Επ. Ευρώπης ε πρωτεύουσα την Ηράκλεια και 13 πόλεις. Την Επ. Ροδόπης ε πρωτεύουσα την Τραϊανούπολη και 6 πόλεις. Την Επ. Θράκης ε πρωτεύουσα την Φιλιππούπολη και 4 πόλεις. Την Επ. Αι ι όντου ε πρωτεύουσα την Αδριανούπολη και 4 πόλεις. Την Επ. Μυσίας Β΄ ε πρωτεύουσα τη Μαρκιανούπολη και 6 πόλεις. Τέλος, την Επ. Σκυθίας ε πρωτεύουσα την πόλη Τό ις. Συνολικά υπάρχουν 53 οικισ οί, οι οποίοι σε σχέση ε την διοικητική ιεραρχία κατανέ ονται σε 6 πρωτεύουσες και 47 πόλεις. Η δεύτερη /ιοίκησις Ιλλυρικού περιλα βάνει το τ ή α της Βαλκανικής χερσονήσου δυτικά της Θράκης, αζί ε την Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Κρήτη. ιαιρείται σε 13 Επαρχίες: Την Επ. Μακεδονίας Α΄ ε πρωτεύουσα τη Θεσσαλονίκη και 31 πόλεις. Την Επ. Μακεδονίας Β΄ ε πρωτεύουσα την πόλη Στόβοι και 7 πόλεις. Την Επ. Θεσσαλίας ε πρωτεύουσα τη Λάρισσα και 16 πόλεις. Την Επ. Ελλάδος ε πρωτεύουσα την Κόρινθο και 78 πόλεις. Την Επ. Κρήτης ε πρωτεύουσα τη Γόρτυνα και 22 πόλεις. Την Επ. Παλαιάς Ηπείρου ε πρωτεύουσα τη Νικόπολη και 10 πόλεις. Την Επ. Νέας Ηπείρου ε πρωτεύουσα το /υρράχιον και 9 πόλεις. Την Επ. /ακίας Μεσογείου ε πρωτεύουσα τη Σαρδική και 4 πόλεις. Την Επ. /ακίας Παραποτά ιου ε πρωτεύουσα τη Ρατιαρία και 4 πόλεις. Την Επ. /αρδανίας ε πρωτεύουσα την πόλη Σκούποι και 2 πόλεις. Την Επ. Πραϊβαλίδος ε πρωτεύουσα τη /οκλέα και 2. Την Επ. Μυσίας Α΄ ε πρωτεύουσα το Βι ινάκιον και 4 πόλεις. Τέλος, την Επ. Παννονίας ε πρωτεύουσα το Σίρ ιον και ια πόλη. Συνολικά υπάρχουν 203 οικισ οί, οι οποίοι σε σχέση ε την διοικητική ιεραρχία κατανέ ονται σε 13 πρωτεύουσες και 190 πόλεις. Η τρίτη /ιοίκησις Ασιανής περιλα βάνει το νοτιοδυτικό τ ή α της Μικράς Ασίας ε τα νησιά του Αιγαίου. ιαιρείται σε 11 Επαρχίες: Την Επ. Ασίας ε πρωτεύουσα την Έφεσο και 42 πόλεις. Την Επ. Ελλήσποντου ε πρωτεύουσα την Κύζικο και 32 πόλεις. Την Επ. Φρυγίας Πακατιανής ε πρωτεύουσα τη Λαοδίκεια και 37 πόλεις. Την Επ. Λυδίας ε πρωτεύουσα τις Σάρδεις και 22 πόλεις. Την Επ. Πισιδίας ε πρωτεύουσα την Αντιόχεια και 25 πόλεις. Την Επ. Λυκαονίας ε πρωτεύουσα το Ικόνιον και 17 πόλεις. Την Επ. Φρυγίας Σαλουταρίας ε πρωτεύουσα τη Σύνναδα και 22 πόλεις. Την Επ. Πα φυλίας ε πρωτεύουσα την Πέργη και 44 πόλεις. Την Επ. Λυκίας ε πρωτεύουσα τη Μύρα και 32 πόλεις. Την Επ. Νήσων ε πρωτεύουσα τη Ρόδο και 18 πόλεις. Τέλος, την Επ. Καρίας ε πρωτεύουσα την Αφροδισιάδα και 27 πόλεις. Συνολικά υπάρχουν 329 οικισ οί, που κατανέ ονται σε σχέση ε την διοικητική ιεραρχία σε 11 πρωτεύουσες και 318 πόλεις. Η τέταρτη /ιοίκησις Ποντικής περιλα βάνει τη βόρεια και την κεντρική Μικρά Ασία. ιαιρείται σε 11 Επαρχίες: Την Επ. Βιθυνίας ε πρωτεύουσα την Νικο ήδεια και 15 πόλεις. Την Επ. Ονωριάδος ε πρωτεύουσα την Κλαυδιούπολη και 5 πόλεις. Την Επ. Παφλαγονίας ε πρωτεύουσα τη Γάγγρα και 5 πόλεις. Την Επ. Γαλατίας Α΄ ε πρωτεύουσα την Άγκυρα και 6 πόλεις. Την Επ. Γαλατίας Σαλουταρίας ε πρωτεύουσα την Πεσσινούντα και 7 πόλεις. Την Επ. Καππαδοκίας Α΄ ε πρωτεύουσα την Καισάρεια και 3 πόλεις. Την Επ. Καππαδοκίας Β΄ ε πρωτεύουσα τα Τύανα και 7 πόλεις. Την Επ. Ελενοπόντου ε πρωτεύουσα την Α άσεια και 6 πόλεις. Την Επ. Πόντου Πολε ωνιακού ε πρωτεύουσα τη Νεοκαισάρεια c Σεβαστή και 4 πόλεις. Την Επ. Αρ ενίας Α΄ ε πρωτεύουσα τη Σεβάστεια και 4 πόλεις. Τέλος, την Επ. Αρ ενίας Β΄ ε πρωτεύουσα τη Μελιτηνή και 5 πόλεις. Συνολικά υπάρχουν 78 οικισ οί, που κατανέ ονται σε σχέση ε τη διοικητική ιεραρχία σε 11 πρωτεύουσες και 67 πόλεις. Η πέ πτη /ιοίκησις Ανατολικής περιλα βάνει το ανατολικό τ ή α της νότιας ακτής της Μικράς Ασίας, την Κύπρο και την ανατολική ακτή της Μεσογείου. ιαιρείται σε 15 Επαρχίες: Την Επ. Κιλικίας Α΄ ε πρωτεύουσα την Ταρσό και 7 πόλεις. Την Επ. Κιλικίας Β΄ ε πρωτεύουσα την Ανάζαρβο και 8 πόλεις. Την Επ. Κύπρου ε πρωτεύουσα την Κωνστάντεια και 14 πόλεις. Την Επ. Ισαυρίας ε πρωτεύουσα τη Σελεύκεια και 22 πόλεις. Την Επ. Συρίας Α΄ ε πρωτεύουσα την Αντιόχεια και 6 πόλεις. Την Επ. Συρίας Β΄ ε πρωτεύουσα την Απά εια και 7 πόλεις. Την Επ. 3 Ευφρατησίας ε πρωτεύουσα την Ιεράπολη και 11 πόλεις. Την Επ. Οσροηνής ε πρωτεύουσα την Έδεσσα και 7 πόλεις. Την Επ. Μεσοποτα ίας ε πρωτεύουσα την Ά ιδα και κα ία άλλη πόλη. Την Επ. Φοινίκης ε πρωτεύουσα την Τύρο και 14 πόλεις. Την Επ. Φοινίκης Λιβανησίας ε πρωτεύουσα την Έ ισα και 5 πόλεις. Την Επ. Παλαιστίνης Α΄ ε πρωτεύουσα την Καισάρεια και 20 πόλεις. Την Επ. Παλαιστίνης Β΄ ε πρωτεύουσα τη Σκυθόπολη και 10 πόλεις. Την Επ. Παλαιστίνης Γ΄ ε πρωτεύουσα την Πέτρα και 9 πόλεις. Τέλος, την Επ. Αραβίας ε πρωτεύουσα τη Βόστρα και 16 πόλεις. Συνολικά υπάρχουν 171 οικισ οί, που κατανέ ονται σε σε σχέση ε τη διοικητική ιεραρχία σε 15 πρωτεύουσες και 156 πόλεις. Τέλος, η έκτη /ιοίκησις Αιγυπτιακής περιλα βάνει εκτάσεις που αντιστοιχούν στις ση ερινές Αίγυπτο και Λιβύη ως τα αφρικανικά σύνορα του δυτικού τ ή ατος της ρω αϊκής αυτοκρατορίας. ιαιρείται σε 8 Επαρχίες: Την Επ. Αιγύπτου ε πρωτεύουσα την Αλεξάνδεια και 22 πόλεις. Την Επ. Αυγουστα νικής Α΄ ε πρωτεύουσα την πόλη Πηλούσιον και 12 πόλεις. Την Επ. Αυγουστα νικής Β΄ ε πρωτεύουσα τη Λεοντώ και 6 πόλεις. Την Επ. Αρκαδίας ε πρωτεύουσα τον Οξύρυγχο και 8 πόλεις. Την Επ. Θηβαΐδος Εγγίστης ε πρωτεύουσα την Αντινώ και 9 πόλεις. Την Επ. Θηβαΐδος Άνω ε πρωτεύουσα την Πτολε αΐδα και 10 πόλεις. Την Επ. Λιβύης της Άνω ε πρωτεύουσα τη Σώζουσα και 5 πόλεις. Τέλος την Επ. Λιβύης της Κάτω ε πρωτεύουσα την πόλη /άρνις, 6 πόλεις και 15 οικισ ούς β΄ και γ΄ εγέθους. Συνολικά υπάρχουν 86 οικισ οί, που κατανέ ονται σε σχέση ε τη διοικητική ιεραρχία σε 8 πρωτεύουσες και 78 πόλεις. 4 Η ΟΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ Τα υπάρχοντα δώδεκα χειρόγραφα του 10ου αιώνα θεωρείται πως προέρχονται από κάποιο αρχικό του 6ου αιώνα. Η πρώτη έντυπη κριτική έκδοση πραγ ατοποιήθηκε το 1735 από το ανό P. Wesseling16, ενώ το 19ο αι. πραγ ατοποιήθηκαν επάλληλες εκδόσεις. Ο J. P. Migne17 το 1864 συ περιέλαβε το κεί ενο στην Patrologia Graeca, o G. Parthey18 τo δη οσίευσε το 1866 και ακολούθησε ε διορθώσεις o A. Burckhardt19 το 1893 για τον οίκο Teubner. Το 1939 ο Βέλγος E. Honigmann20 επι ελήθηκε την τελευταία και πλέον ολοκληρω ένη κριτική έκδοση, που διαθέτει και ια στοιχειώδη χαρτογραφική υποστήριξη σε κλί ακα 1:4.000.000, δίχως ό ως γεωφυσικό υπόβαθρο. Το κεί ενο ξεκινά ε τον παρακάτω υπότιτλο: «εἰσὶν αἱ πᾶσαι ἐπαρχίαι καὶ πόλειςʾ αἱ ὑπὸ τὸν βασιλέα τῶν Ρω αίων διοικού εναι τὸν ἐν Κωνσταντινουπόλειʾ ἐπαρχίαι ὲν 64ʾ πόλεις δὲ 935».21 Οι 64 επαρχιακές πρωτεύουσες του ανατολικού τ ή ατος της ρω αϊκής αυτοκρατορίας είναι έδρες της επαρχιακής εξουσίας και διοίκησης και φέρουν τον τίτλο της ητροπόλεως. Η χρήση του πολιτικού αυτού όρου και στην εκκλησιαστική ιδιόλεκτο και η συνακόλουθη αναγόρευση του επισκόπου της πρωτεύουσας πόλης σε ητροπολίτη αρχίζει να πραγ ατοποιείται στις αρχές του 4ου αι.22 Ο όρος πόλις της πρώι ης βυζαντινής περιόδου υποδηλώνει ένα συ παγή, συχνά οχυρω ένο οικισ ό, ε εγάλη πυκνότητα κτισ άτων, ε υψηλό ποσοστό η αγροτικών λειτουργιών και πληθυσ ό απασχολού ενο σε ποικιλία διαφορετικών λειτουργιών. Η πόλις διαθέτει κεντρικές διοικητικές, θρησκευτικές, οικονο ικές και πολιτισ ικές (τελετουργικές και εκπολιτιστικές) λειτουργίες, καθώς και ια ύπαιθρο χώρα ποικίλου εγέθους.23 Σε ενδιά εσο επίπεδο υπάρχουν οι κώ ες ( ητροκω ίαι, κω οπόλεις), που έχουν αγορές για την εξυπηρέτηση των αγροτών, 16 Wesseling 1735, 632 734. Migne 1864, τό ος 113, 141 156. 18 Parthey 1866. 19 Burckhardt 1893. 20 Honigmann 1939. 21 Οι πόλεις είναι 920 και όχι 935, όπως λανθασ ένα αναφέρεται στον υπότιτλο. Βλ. και Brodersen K., NPauly, λή α Hierokles 8. 22 Biedermann H.M., LexMA, λή α Metropolis. 23 Koder 1986, 157. 17 4 ενώ υπάρχει ποικιλία επαγγελ ατικών κατηγοριών. Αντιπροσωπεύουν τους "οικισ ούς δορυφόρους", σύ φωνα ε την έκφραση του Dagron24, όπου πραγ ατοποιούνται και περιοδικές ε ποροπανηγύρεις. Επό ενο επίπεδο του δικτύου οικισ ών είναι το χωρίον (λατ. fundus, δηλ. περιοχή ε ορισ ένα όρια), που αποτελεί οικονο ική και νο ική ονάδα. Κατοικείται από διάφορους κατόχους και περιβάλλεται α) από ε ονω ένα κτή ατα (κτήσεις) που ανήκουν σε εγάλους κτη ατίες, β) από ικρές ιδιοκτησίες που κατοικούνται από χωρικούς, που έχουν εγκαταλείψει το χωριό για να είναι κοντά στις καλλιέργειες (αγρίδια) και γ) από εγαλύτερα κτή ατα που κατοικούνται από δούλους, καλλιεργητές επί ισθώ και δουλοπάροικους (εξαρτη ένους χωρικούς) που δεν διαθέτουν γη.25 Ο όρος κλήρος που χρησι οποιείται σε δυο περιπτώσεις αναγορευ ένων πόλεων (π.χ. Κλήρος γης ορεινής και πολιτικής στην Επ. Φρυγίας Σαλουταρίας) αποτελεί έναν αναχρονισ ό που έλκει την καταγωγή του στις εδαφικές παροχές γης των ελληνιστικών βασιλείων σε στρατιωτικούς οικισ ούς ως αγροτικές τους χώρες.26 Ο όρος castra (πληθυντικός) χρησι οποιείται για να περιγράψει κάθε είδος οχυρού στρατιωτικού στρατοπέδου (π.χ. Κάστρα Μάρτις στην Επ. /ακίας Παραποτά ιας).27 O όρος καστέλλιον castellum λειτουργεί ε υποκοριστική ση ασία, είναι δηλαδή ένα ικρό castrum (π.χ. Υρκανία Καστέλλιον στην Επ. Παλαιστίνης Α΄).28 O όρος πύργος, αντίστοιχος του λατινικού burgus στην ύστερη αρχαιότητα, υποδηλώνει ικρό οχυρό πύργο παρατήρησης και λειτουργεί και αυτός ε υποκοριστική ση ασία, είναι δηλαδή ένα ικρό castellum (π.χ. Κερεοπύργος στην Επ. Ροδόπης).29 Ο όρος εργαστήρια υποδηλώνει χώρους συγκέντρωσης βιοτεχνικών δραστηριοτήτων, όπως σιδηρουργεία, κερα ουργεία, ξυλουργεία, σφαγεία, χυτήρια ετάλλου κ.α. (π.χ. Εργαστήρια στην Επ. Ελλησπόντου).30 Ο όρος horreum που συναντάται να προσδιορίζει πόλη υποδηλώνει εγάλα κρατικά συγκροτή ατα αποθήκευσης και διατήρησης βασικών ειδών διατροφής, κυρίως δη ητριακών και ελαίου (π.χ. Ορρεο άργου Horreum Margi στην Επ. Μυσίας Α΄).31 Ο όρος σάλτον (από το λατινικό saltus) υποδηλώνει στη ρω αϊκή περίοδο ια έκταση ίση ε 200 Ha ε δάση, χέρσα γη ε ερική δασική κάλυψη και χώρους βοσκής. Στην πρώι η βυζαντινή περίοδο ο όρος φθάνει να αντιστοιχεί σε 1250 Ha και ο εγαλύτερος οικισ ός της περιοχής αναγορεύεται σε πόλη (π.χ. Σάλτος Ιόβιος και Σάλτος Βουρα ήσιος στην Επ. Θεσσαλίας).32 Ο όρος κλί α ε φανίζεται ια όνο φορά στον Συνέκδη ο (Κλί α Μεστικόν στην Επ. Μακεδονίας Α΄). Υποδηλώνει αυτοκρατορικές γαίες σε πλαγιά βουνού, που ε περιέχουν ο άδα χωριών. Τα τελευταία αστικοποιούνται στην πρώι η βυζαντινή περίοδο για λόγους δη οσιονο ικούς, στρατιωτικούς και διοικητικούς.33 Αυτοκρατορικές γαίες αποτελούν επίσης τα κτή ατα, όπως το Κτή α Μαξι ιανουπόλεως στην Επ. Πα φυλίας.34 Υπολεί ατα αρχαιότερων διοικητικών διαιρέσεων αποτελεί επίσης η χρήση των όρων δή ος35 και ιερόν που επιβιώνουν στον Συνέκδη ο (π.χ. /ή ος Ολβιανός στην Επ. Πα φυλίας και /ιός Ιερόν στην Επ. Ασίας). 5 Η ΧΑΡΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΣΥΝΕΚ ΗΜΟΥ Όπως ήδη ειπώθηκε, δεν υπάρχει κριτική έκδοση, που να υποστηρίζει ένα λεπτο ερές γεωφυσικό υπόβαθρο. Η έλλειψη αυτή συνεχίζει έχρι σή ερα να 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 Dagron 1984, 7. Αντωνιάδου – Μπι πίκου 1996, 147. Welwei K. W., NPauly, λή α Kleros. Le Bohec Y., NPauly, λή α Castra. Herz P., NPauly, λή α Castellum. Le Bohec Y., NPauly, λή α Burgus. Burford Cooper A., NPauly, λή α Ergasterion. Corbier M., NPauly, λή α Vorratswirtschaft. Krause J. U., NPauly, λή α Saltus. Κωνσταντακοπούλου 1984, 205 06. ΤΙΒ Lykien – Pamphylien, 719 21. Rhodes P. J., NPauly, λή α Demos. 5 δυσχεραίνει την έρευνα του οικιστικού δικτύου και των περιφερειών της πρώι ης βυζαντινής περιόδου, καθώς τα δεδο ένα της πολιτικής γεωγραφίας δεν συνδυάζονται ε αυτά της φυσικής γεωγραφίας. Για την επίλυσή του προβλή ατος αυτού δη ιουργήθηκαν ένας χάρτης σε κλί ακα 1:5.000.000 για την ανατολική ρω αϊκή αυτοκρατορία, έξη χάρτες για τις ισάριθ ες /ιοικήσεις σε κλί ακα 1:2.000.000 και 64 χάρτες σε κλί ακα 1:1.000.000 για τις ισάριθ ες επαρχίες. Οι χάρτες αυτοί χρησι οποιούν σε ψηφιοποιη ένη ορφή το γεωφυσικό υπόβαθρο του Barrington Atlas of the Greek and Roman World, ακολουθούν δηλαδή την ιστορική τοπογραφία. Πρόκειται για το πλέον αξιόπιστο χαρτογραφικό έργο αναφοράς, που κυκλοφόρησε το 2000 και συνεχίζει να επικαιροποιείται. Αποτελεί έκδοση του Princeton University, ε επι ελητή έκδοσης τον καθ. Richard Talbert, έναν εκ των δη ιουργών του Ancient World Mapping Center.36 Αποτελεί δη ιουργία εγάλης διεπιστη ονικής ο άδας, καλύπτει όλη την αρχαία περίοδο έχρι και την ύστερη αρχαιότητα (6ος αι.) και αποτυπώνει την ιστορική τοπογραφία σε 99 αποσπάσ ατα χάρτου, σε κλί ακα κυρίως 1:500.000.37 Οι 64 χάρτες των Επαρχιών χωροθετούν τους οικισ ούς σε διανυσ ατική ορφή, διορθώνουν σε διάφορα ση εία την προηγού ενη κριτική έκδοση και αποτυπώνουν το οδικό δίκτυο ε βάση τη σύγχρονη έρευνα. Έτσι, η δη ιουργία τους περιλα βάνει ένα πρώτο στάδιο ετατροπής του αναλογικού υποβάθρου σε ψηφιακό. Η διαδικασία ε περιέχει τη σάρωση 90 περίπου αποσπασ άτων χάρτου, διαστάσεων 33Χ48 εκατοστών και αποσκοπεί στην ψηφιακή δη ιουργία αρχείου γραφικών τύπου raster ε αναλυτικότητα στα 304 dpi. Κάθε τελικός χάρτης προέκυψε από την επακριβή συνένωση 3 5 κατά έσο όρο αποσπασ άτων χάρτου, ε τη βοήθεια του λογισ ικού Canon PhotoStitch. Το αποτέλεσ α εισάγεται στο λογισ ικό Adobe Photoshop, όπου ρετουσάρεται, κροπάρεται και διορθώνεται χρω ατικά. Το ψηφιακό αυτό αρχείο εισάγεται στη συνέχεια ως υπόβαθρο στο λογισ ικό CorelDraw, όπου πραγ ατοποιείται η τελική επεξεργασία του. Αυτή συνίσταται στην προσαρ ογή σε κλί ακα 1:1.000.000 και στη δη ιουργία επι έρους επιπέδων χαρτογραφικής πληροφορίας ε διανυσ ατική ορφή (vector). Περιλα βάνει τη χωροθέτηση και καταγραφή της ιστορικής ονο ασίας των γεω ορφολογικών χαρακτηριστικών (ορεογραφικά, ποτά ια, λι ναία και θαλάσσια συστή ατα). Περιλα βάνει επίσης την χάραξη επι έρους πολιτισ ικών χαρακτηριστικών (διοικητικά όρια, κύριο και δευτερεύον οδικό δίκτυο, συγκοινωνιακά χαρακτηριστικά) και την χωροθέτηση των οικισ ών του Ιεροκλέους. Το τελικό αρχείο εξάγεται στο επιθυ ητό έγεθος σε ορφή αρχείου Adobe PDF, προκει ένου να τυπωθεί. Μια συ πληρω ατική βάση δεδο ένων συνοδεύει τους χάρτες και επιτρέπει την αρίθ ηση, ταξινό ηση και ιεράρχηση των οικισ ών. η ιουργήθηκε στο λογισ ικό Microsoft Excel και χρησι οποιεί την τεχνική του σκαλογρά ατος, προκει ένου να αποτυπώσει την συσσωρευ ένη πληροφορία.38 Με 920 κάθετες και 26 οριζόντιες εγγραφές προέκυψε ια βάση περίπου 24.000 κελιών εγγραφών, που συνέβαλλε στην οργάνωση του υλικού Στον κάθετο άξονα καταγράφονται οι οικισ οί, ενώ στον οριζόντιο άξονα καταγράφονται δύο κατηγορίες κριτηρίων: α) ιστορικά – πολιτισ ικά και β) γεωγραφικά – χωρικά. Η πρώτη κατηγορία συγκεντρώνει πληροφορίες, που αφορούν στην ονο ασία, στην περίοδο ίδρυσης των επι έρους οικισ ών, στην επιβίωσή τους σε πέντε ιστορικές περιόδους (1. αρχαϊκή ως το 550 π.Χ., 2. κλασική 550 330 π.Χ., 3. ελληνιστική 330 30 π.Χ., 4. ρω αϊκή 30 π.Χ. 300 .Χ. και 5. πρώι η βυζαντινή 300 640 .Χ.) καθώς και στην σύγχρονη ονο ασία και στο κράτος που ανήκουν. Από τους 920 οικισ ούς έγινε δυνατό να χωροθετηθούν οι 812. Οι υπόλοιποι 108 οικισ οί δεν έχουν αποδεδειγ ένη αρχαιολογική παρουσία κατά την περίοδο ελέτης. Για τον έλεγχο της ορθότητας της ελληνικής εταγραφής και ορθογραφίας των τοπωνυ ίων χρησι οποιήθηκε το Thesaurus Linguae Grecae 36 37 38 http://www.unc.edu/awmc/, επισκέψι ο 10/9/2008. Barrington Atlas 2000. Carter 1983, σελ 90 91. 6 (TLG), που διαθέτει, έσω του λογισ ικού Mousaios, την πληρέστερη λεξιλογική βάση της ελληνικής γρα ατείας, για την συγκεκρι ένη περίοδο ελέτης. Η δεύτερη κατηγορία συγκεντρώνει πληροφορίες, που αφορούν στην έκταση της διοικητικής περιφέρειας, στην κατανο ή των επι έρους οικισ ών σε σχέση ε τη ορφολογία του εδάφους (πεδινοί, η ιορεινοί, ορεινοί), στη χωροθέτησή τους σε σχέση ε το υδάτινο στοιχείο (παραποτά ιοι, παραλί νιοι, παραθαλάσσιοι, εσόγειοι), στη γειτνίασή τους σε σχέση ε τρεις κατηγορίες οδικών αξόνων (διαπεριφερειακός, κύριος, δευτερεύον), τέλος στην ύπαρξη ή απουσία συγκοινωνιακών χαρακτηριστικών (κό βου η λι ανιού). Για τις ετρήσεις που αφορούν εγέθη επιφανειών, αποστάσεων κλπ. χρησι οποιήθηκε το λογισ ικό GetArea της IsoCalc. Μετρήθηκε ψηφιακά η έκταση των επι έρους διοικητικών και γεωγραφικών περιοχών, δη ιουργήθηκαν πολύγωνα υψο έτρων, που ε βαδο ετρήθηκαν και εξήχθησαν ποσοστά κατανο ής της ορφολογίας του εδάφους. Έτσι, έσα από τις παραπάνω διαδικασίες εξετάστηκαν ια σειρά συνιστωσών, που έλκουν τον προσδιορισ ό τους στην Locational Analysis του Peter Haggett. Αυτές είναι η 1) διάδραση και οι ροές επικοινωνίας εταξύ ση είων, 2) τα δίκτυα κατά ήκος των οποίων κινήθηκαν οι ροές αυτές, 3) οι κό βοι, δηλαδή τα οργανωτικά κέντρα των δικτύων, 4) η ιεραρχική δο ή του κο βικού συστή ατος, 5) οι επιφάνειες, δηλαδή η οργάνωση του χώρου εταξύ κό βων και 6) η διάχυση, δηλαδή η κατανο ή του φαινο ένου κατά ήκος της ιεραρχίας, των δικτύων και των επιφανειών.39 Εξετάστηκε επίσης, η ορφή γεωγραφικής διασποράς των οικισ ών ε χρήση 4 χωρικών οντέλων (ακτινικό – διπολικό – γρα ικό και απουσία δικτύου).40 Προκει ένου να παρουσιαστούν τα παραπάνω σε ένα συγκεκρι ένο παράδειγ α, χρησι οποιούνται τα δεδο ένα της Επαρχίας Παλαιάς Ηπείρου, που αναπαριστούν την κατάσταση του οικιστικού δικτύου στην πρώι η βυζαντινή περίοδο, όπως ε φανίζεται έσα από τον Συνέκδη ο.41 6 6.1 ΤΟ ΠΑΡΑ ΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΠΑΛΑΙΑΣ ΗΠΕΙΡΟΥ ιοικητικά όρια Η Ήπειρος ανήκει στη ρω αϊκή αυτοκρατορία από το 148 π.Χ. και αρχικά κάποιες περιοχές της ανήκαν στην Provincia Macedonia και κάποιες άλλες στην Provincia Achaia. Πιθανά στην αδριάνεια περίοδο (117 138 .Χ.) η Αιτωλία, Ακαρνανία και Ήπειρος, δυτικά της Πίνδου, συγκρότησαν την Provincia Epirus Vetus.42 Τον 4ο αι. τα εδάφη της ανήκουν στην Provincia Epirus Vetus, που υπάγεται στην Dioecesis Moesiae σύ φωνα ε τον Laterculus Veronensis.43 Αργότερα, ίσως ήδη πριν από το 327 .Χ., η /ιοίκησις Μοισιών χωρίζεται στις /ιοικήσεις /ακίας και Μακεδονίας και η Provincia Epirus Vetus υπάγεται στη δεύτερη, σύ φωνα ε τη Notitia Dignitatum.44 Στα έσα του 6ου αι. η Επαρχία Παλαιάς Ηπείρου ανήκει στη /ιοίκηση Ιλλυρικού, σύ φωνα ε το Συνέκδη ο του Ιεροκλέους (Χάρτης 3).45 Συνορεύει από Β ε την Επ. Νέα Ηπείρου, από Α ε την Επ. Θεσσαλίας, από Ν ε την Επ. Ελλάδος και από ε το Ιόνιον Πέλαγος. Η συνολική έκταση της είναι 15.407 τ.χλ . εκ των οποίων, τα 2.168 τ.χλ . (14,1%) είναι η πεδινή έκταση, τα 350 τ.χλ . (2,3%) η η ιορεινή και τα 12.889 τ.χλ . (83,7%) η ορεινή.46 Σύ φωνα 39 Haggett 1977. Chorley 1967, 65. 41 ρακούλης 2009, τ. Α’, σελ 132 137 και τ. Β’, σελ 169, χάρτης .2.1.6. 42 TIB Hellas, 50 51 και Barnes 1982, 217. 43 LatVer 248 49 και Barnes 1982, 207 και Barrington Atlas χ. 101 και Jones 1964, 1070 71, χ. Ι. 44 NotDig 9 10 και Jones 1964, 1072 73, χ. ΙΙ. 45 Honigmann 1939, 19. 46 Για τους υπολογισ ούς διανυσ ατοποιήθηκε ο χάρτης 2 σε κλί ακα 1:1.000.000 και ετρήθηκε ε χρήση του λογισ ικού GetArea της IsoCalc. 40 7 ε την υπόθεση εργασίας ιας έσης πυκνότητας 15 ατό ων ανά τ.χλ . στην περίοδο ελέτης, ο πιθανός πληθυσ ός της ανέρχεται σε περίπου 230.000 κατοίκους.47 Οι περιοχές της βρίσκονται το 2008 κατά κύριο λόγο στην Ελλάδα και κατά ικρό ποσοστό στην Αλβανία.48 6.2 Γεω(ορφολογία - Παραγωγικές δραστηριότητες Τα όρια της Επ. Παλαιάς Ηπείρου (Χάρτης 4) είναι από Β τα όρη Κεραύνια49 και Asnaus50. Το ανατολικό όριο, περιλα βάνει από Β προς Ν τα όρη Βόιον51, Κίτιος52 και την οροσειρά της Πίνδου53 και συνεχίζει προς Ν για να καταλήξει στο Ιόνιον54 Πέλαγος έσω της λί νης Ύδρας55. Το νότιο όριο φθάνει έχρι την νήσο Ιθάκη. Το δυτικό όριο ξεκινά από την ακτογρα ή των Κεραύνιων ορέων, και περνά στις νήσους Κέρκυρα, Λευκάδα και Ιθάκη. Η επαρχία είναι επι ήκης ε κατεύθυνση Β προς ΝΑ. εσπόζουν οι ορεινοί όγκοι. Στο νότιο έρος της δη ιουργείται ία λεκάνη ε ία σχετικά εγάλη πεδιάδα, στην οποία εισέρχεται από στενό άνοιγ α η θάλασσα και δη ιουργεί τον κλειστό Α βρακικό56 κόλπο. Στο ση είο αυτό εκβάλλουν οι ποτα οί Λούρος57 και Άραχθος58, σχη ατίζονται δε λι νοθάλασσες και ελώδεις εκτάσεις. Άλλα πεδινά τ ή ατα βρίσκονται στις ακτές, κοντά στον οικισ ό Βουθρωτός, όπου ρέει ο π. Θύα ις59. Στο Β οι ορεινοί όγκοι αρδεύονται από το π. Αώο60, ενώ στο κέντρο του ορεινού όγκου βρίσκεται η λί νη Πα βώτις61. Το δυτικό τ ή α της επαρχίας, έχρι και το ύψος της νότιας άκρης της Κέρκυρας υπάγεται στη ζώνη βλάστησης του ικτού δάσους φυλλοβόλων και αειθαλών ειδών. Το υπόλοιπο Ν τ ή α της ανήκει στη ζώνη του εσογειακού δάσους ε δρυς, πεύκα – κουκουναριές. Μία περιοχή στο βόρειο κεντρικό της τ ή α ανήκει στη ζώνη της φυλλοβόλου δρυός (Quercus), ενώ τα ανατολικότερα της τ ή ατα, που φτάνουν σε εγαλύτερα υψό ετρα της οροσειράς της Πίνδου ανήκουν στη ζώνη της οξυάς (Fagus).62 Μόνο η δυτική πλευρά ανήκει στη ζώνη βλάστησης της ελιάς.63 Συ περασ ατικά η Επαρχία Παλαιάς Ηπείρου χαρακτηρίζεται από την παρουσία ορεινών όγκων, την επαφή της ε τη θάλασσα, το Ιόνιον Πέλαγος, τα νησιά της, τα εγάλα ποτά ια, τις λί νες και λι νοθάλασσες της. Στον πρωτογενή το έα στην περίοδο ελέτης υπάρχει γεωργία 47 Koder 2004, 206. Για την απόδοση των ιστορικο γεωγραφικών ονο ασιών χρησι οποιήθηκαν τα αποσπάσ ατα χάρτου 21 και 49 (κλ. 1:1.000.000) του Barrington Atlas, ο χάρτης 1 (κλ. 1:800.000) του Tabula Imperii Byzantini 3 Nikopolis και ο χάρτης 1 (κλ. 1:1.000.000) του Tabula Imperii Romani Κ34 c Naissus. Για την απόδοση των σύγχρονων γεωγραφικών ονο ασιών χρησι οποιήθηκαν οι ψηφιακοί χάρτες των Ηνω ένων Εθνών 3798 / rev. 4 Greece (2008) στο http://www.un.org/Depts/Cartographic/map/profile/greece.pdf και 3769 Albania (2004) στο http://www.un.org/Depts/Cartographic/map/profile/albania.pdf, επισκέψι α 30/11/2007. 49 TIR Naissus 35, Ceraunii M., ση . Cikes, Αλβανία. 50 TIR Naissus 18, Asnaus M., ση . Nemercka, Αλβανία. 51 TIR Naissus 28, Boion M., ση . Γρά ος και Σ όλικας. 52 Hammond 1967, 281, Kitios M., ση . Αυγό. 53 RE Pindos 1, Pindus M., ση . Πίνδος. 54 RE Ionisches Meer 1, Ionium Mare, ση . Ιόνιο Πέλαγος. 55 RE 6, Hydra L. 56 RE Ambracius Sinus. 57 Cabanes 1985, 518 19, Aphas fl., ση . π. Λούρος. 58 RE Arachthos fl. c Arat(h)thos fl., ση . Άραχθος. 59 Hammond 1967, 446 47, Thyamis fl., ση . π. Θύα ις – Καλα άς. 60 Hammond 1967, 699 και TIB Nikopolis, 129 και TIR Naissus, 16, Aous fl. c Aias fl. c Aoos fl. c Auos fl., ση . Vijose – Αώος, Αλβανία και Ελλάδα. 61 Hammond 1967, 185, και Procop. Aed. 4.1.40, Pambotis L., ση ερινή λί νη Πα βώτις Ιωαννίνων. 62 Birot Gabert 1964, 77, σχ. 14. 63 Birot Gabert 1964, 68, σχ. 9 και Geyer 2006, 88, σχ. 8. 48 8 και κτηνοτροφία και από τα δάση της παράγεται ξυλεία.64 Ιδιαίτερα πλούσια είναι η αλιευτική της παραγωγή.65 6.3 Οικισ(οί πρώι(ης βυζαντινής περιόδου 6.3.1 Κύριο δίκτυο οικισ(ών Ο Συνέκδη ος του Ιεροκλέους απαριθ εί 11 πόλεις στην Επ. Παλαιάς Ηπείρου (Πίνακας 1), που κυβερνάται από ηγε όνα66: 1) τη διοικητική πρωτεύουσα και εκκλησιαστική ητρόπολη Νικόπολη και τις παρακάτω πόλεις – επισκοπικές έδρες: 2) /ωδώνη, 3) Εύροια Ακνίου, 4) Αδριανούπολις, 5) Άππων ( η χωροθετη ένη), 6) Φοινίκη, 7) Αγχιασ ός, 8) Βουθρωτός, 9) Φωτική, 10) Κέρκυρα και 11) Ιθάκη.67 6.3.2 ευτερεύον δίκτυο οικισ(ών Οι πόλεις του Συνεκδή ου από όνες τους δεν αντανακλούν την πλήρη εικόνα του οικιστικού δικτύου της επαρχίας. Κατά την πρώι η βυζαντινή περίοδο (ΠΒΠ) οι αρχαιολογικές αρτυρίες ε φανίζουν επιπλέον ια σειρά 29 οικισ ών β΄ και γ΄ εγέθους, κώ ες και χωρία.68 Η χωροθέτηση και καταγραφή των οικισ ών αυτών βασίστηκε στον Barrington Atlas και πραγ ατοποιήθηκε ε σάρωση κανάβου, ια τεχνική, ανάλογη της επιφανειακής αρχαιολογικής έρευνας.69 Η τεχνική αυτή, που επιτυγχάνει τη χωροθέτηση των αρχαιολογικών ευρη άτων επί χάρτου, έχει επανειλη ένα χρησι οποιηθεί ε πολύ καλά αποτελέσ ατα από το Copenhagen Polis Center, το εθνικό ερευνητικό κέντρο της ανίας, για τη ελέτη των οικισ ών της αρχαϊκής και κλασικής περιόδου.70 Οι οικισ οί β΄ και γ΄ εγέθους είναι: 12) Ad Acroceraunia, 13) οικ. στη ση . θέση Αγία Σοφία, 14) Αλύζεια, 15) οικ. στη ση . θέση Αρίστη, 16) Βούχετα, 17) Χί αιρα, 18) οικ. στη ση . θέση Cuke e Ajtojt, 19) /ιόρυκτος, 20) /ρυ ός, 21) Ελέα, 22) Εύροια, 23) οικ. ε πιθανή ονο ασία Ευρυ εναί, 24) οικ. στη ση . Ηγου ενίτσα, 25) Ιουστινιανούπολις, 26) οικ. στη ση . θέση Κασνέτσι, 27) Κασσιόπη, 28) οικ. στη ση . θέση Κλισιά, 29) οικ. παρά τη ση . Κόνιτσα, 30) Λευκάς, 31) οικ. στη ση . θέση Νυδρί, 32) οικ. στη ση . θέση †ραιόκαστρον, 33) Ορικόν, 34) οικ. στον ση . Όρ ο Βαθύ, 35) οικ. στη ση . Παρα υθιά, 36) οικ. στη ση . θέση Παραπότα ος, 37) Φοινίκη, 38) οικ. στη ση . θέση Σιστρούνι, 39) οικ. στη ση . θέση Στρογγύλη και 40) Α βρακία. Στον Πίνακα 1, που αναφέρεται στα ιστορικά – πολιτισ ικά κριτήρια για το κύριο δίκτυο οικισ ών, παρατηρείται από τη στήλη 2 που παρουσιάζει την περίοδο ε φάνισης των οικισ ών πως, από τις 11 πόλεις της Επ. Παλαιάς Ηπείρου στην πρώι η βυζαντινή περίοδο: 5 πόλεις ιδρύονται στην αρχαϊκή περίοδο, ια στην κλασική, ια στην ελληνιστική, 2 στη ρω αϊκή και 2 στην ΠΒΠ. Στον Πίνακα 2, που αναφέρεται στο δευτερεύον δίκτυο οικισ ών της Επ. Παλαιάς Ηπείρου οι ιδρύσεις αντίστοιχα των 29 οικισ ών β΄ και γ΄ εγέθους ήταν: 5 οικισ οί ιδρύονται στην αρχαϊκή περίοδο, 5 στην κλασική, 7 στην ελληνιστική, 6 στη ρω αϊκή και 6 στην ΠΒΠ. Ποσοστιαία στο σύνολο των οικισ ών, το 25% ιδρύθηκε στην αρχαϊκή περίοδο, το 15% στην κλασική, το 20% στην ελληνιστική, το 20% στη ρω αϊκή και 20% στην ΠΒΠ. Η διοικητική ιεραρχία παρουσιάζεται σε σύνολο 40 οικισ ών ε ία πρωτεύουσα, 10 οικισ ούς α΄ εγέθους (πόλεις), και 29 οικισ ούς β΄ και γ΄ εγέθους (κώ ες και χωρία). Η εκκλησιαστική ιεραρχία 64 Atlas Weltgeschichte 2008, 104 05 και χάρτης. Expositio 186, LΙΙΙ και Κορδώσης 1996, 196. 66 Honigmann 1939, 19. 67 Τα ιστορικά τοπωνύ ια, οι σύγχρονες ονο ασίες και οι βιβλιογραφικές αναφορές των επι έρους οικισ ών καταγράφονται στους πίνακες 1 και 2, στο τέλος του κει ένου. 68 Για την καταγραφή των οικισ ών χρησι οποιήθηκαν τα αποσπάσ ατα χάρτη 54, 55 και 58 (κλ. 1:500.000) του Barrington Atlas. 69 Renfrew Bahn 2001, 85 6, 183 84. 70 Funke – Moustakis et al 2005, 338 50. 65 9 ε φανίζει τη ητρόπολη, 10 επισκοπές και 29 πιθανές χωροεπισκοπές ε ενορίες. Η Επαρχία ανήκει έχρι τον 8ο αι. στην θρησκευτική δικαιοδοσία του Πάπα της Ρώ ης.71 Σύ φωνα ε τον Πίνακα 3, που αναφέρεται σε γεωγραφικά – χωρικά κριτήρια, από τις συνολικά 11 πόλεις, οι 10 χωροθετη ένες κατανέ ονται σε σχέση ε τη ορφολογία του εδάφους (στήλη 4) σε 6 (60%) πεδινές, 2 (20%) η ιορεινές και 2 (20%) ορεινές. Αντίστοιχα οι 29 χωροθετη ένοι οικισ οί β΄ και γ΄ εγέθους κατανέ ονται σε 15 (52%) πεδινούς, 5 (17%) η ιορεινούς και 7 (24%) ορεινούς. Οι 39 συνολικά χωροθετη ένοι οικισ οί της Επ. Παλαιάς Ηπείρου στην ΠΒΠ κατανέ ονται σε σχέση ε τη ορφολογία του εδάφους ως εξής: οι 21 (54%) είναι πεδινοί, 7 (18%) είναι η ιορεινοί και 11 (28%) οικισ οί βρίσκονται σε ορεινές περιοχές. Σε σχέση ε το υδάτινο στοιχείο (Στ. 5) υπάρχουν 4 παραποτά ιες πόλεις, 2 παραλί νιες, 5 παραθαλάσσιες, από τις οποίες ια είναι και παραποτά ια και ια εσόγειος. Αντίστοιχα, υπάρχουν 14 παραποτά ιοι οικισ οί β΄ και γ΄ εγέθους, ένας παραλί νιος, 9 παραθαλάσσιοι, από τους οποίους 3 είναι και παραποτά ιοι και 8 εσόγειοι. Η σχέση του συνόλου των οικισ ών ε το υδάτινο στοιχείο δίνει 18 παραποτά ιους, 3 παραλί νιους, 14 παραθαλάσσιους, από τους οποίους ένας είναι και παραλί νιος και 5 είναι και παραποτά ιοι, ενώ υπάρχουν 9 εσόγειοι. Συ περασ ατικά, το 74% των οικισ ών έχει σχέση ε το υδάτινο στοιχείο και το 26% είναι εσόγειο. 6.4 Οδικό δίκτυο Το οδικό δίκτυο της περιοχής (Χάρτης 4) απεικονίζεται στην Tabula Peutingeriana, το πληρέστερο αντίγραφο εικονογραφη ένου ταξιδιωτικού οδηγού της ύστερης αρχαιότητας (Εικόνα 1). Σε αυτόν είναι καταγεγρα ένο επίσης το δίκτυο των οικισ ών, οι σταθ οί διανυκτέρευσης και αλλαγής υποζυγίων που βρίσκονταν στις διαδρο ές που διέσχιζαν την αυτοκρατορία. Αποτυπώνονται επίσης ια σειρά από άλλα φυσικά και πολιτισ ικά χαρακτηριστικά, όπως, αποστάσεις εταξύ κό βων, εγάλοι ποτα οί και δάση, λουτρά και ιερά.72 Την Επ. Παλαιάς Ηπείρου διατρέχουν κατά την διάρκεια της πρώι ης βυζαντινής περιόδου δύο διαπεριφερειακοί οδικοί άξονες.73 Ο ένας τη συνδέει από Β ε την Επ. Νέας Ηπείρου και ο άλλος από Α ε την Επ. Θεσσαλίας. Ο 1ος άξονας διασχίζει κάθετα την οροσειρά της Πίνδου και έρχεται από την Απολλωνία Ν. Ηπείρου. Περνά από την Αδριανούπολη και τη /ωδώνη, κατεβαίνει στην πεδιάδα του Α βρακικού κόλπου και καταλήγει στην πρωτεύουσα Νικόπολη.74 Ο 2ος άξονας ξεκινά έξω από τη Νικόπολη, στο ση είο που ο πρώτος άξονας εισέρχεται στην πεδιάδα. Κατευθύνεται προς Α και ανεβαίνει την Πίνδο προς την Επ. Θεσσαλίας.75 Κύριο οδικό παραθαλάσσιο δίκτυο διασχίζει την επαρχία από Β προς Ν, παράλληλα ε το διαπεριφερειακό άξονα. Το δίκτυο αυτό ενώνει τις πόλεις xρικόν, Ad Acroceraunia, Φοινίκη, Βουθρωτός και τον οικισ ό στη ση . Ηγου ενίτσα ε τη Νικόπολη, που συνδέεται επίσης ε κύριο οδικό άξονα και ε το /ρυ ό. ευτερεύον οδικό δίκτυο συνδέει την πόλη Αγχιασ ός ε τον κύριο οδικό άξονα xρικόν – Νικόπολις.76 Οι θαλάσσιες συγκοινωνίες εξυπηρετούνται από τα λι άνια: Αγχιασ ός, Βουθρωτό και ση . Ηγου ενίτσα. Τα νησιά επικοινωνούν ε τα λι άνια: Κέρκυρα και Κασσιόπη η νήσος Κέρκυρα, Λευκάς και Νυδρί η ν. Λευκάς και η ν. Ιθάκη ε το λι ένα της Ιθάκης.77 Οι 10 χωροθετη ένες πόλεις κατανέ ονται σε σχέση ε το οδικό δίκτυο (Πίν. 3, Στ. 6) ως εξής: 3 πόλεις βρίσκονται σε διαπεριφερειακούς οδικούς άξονες, 3 σε 71 72 73 74 75 76 77 Koder 2004, 145. ρακούλης 2005, 86 και Drakoulis 2007, 163. ρακούλης 2009, τ. Α’, σελ 135 36 και η ητριάδης 1980, 73 77. Hammond 1967, 694 και Stadtmüller 1954, 248 49. Hammond 1967, 695. Barrington Atlas 813. Koder 2004, 104. 10 κύρια οδικά δίκτυα και ια σε δευτερεύον. Αντίστοιχα, οι 29 χωροθετη ένοι οικισ οί β΄ και γ΄ εγέθους κατανέ ονται ως εξής: 2 οικισ οί βρίσκονται σε διαπεριφερειακό οδικό δίκτυο και 6 σε κύρια οδικά δίκτυα. Στο σύνολο των 39 χωροθετη ένων οικισ ών παρατηρού ε, πως 5 οικισ οί βρίσκονται πάνω σε διαπεριφερειακό οδικό άξονα, 9 σε κύριο και ένας σε δευτερεύον οδικό δίκτυο. Συ περασ ατικά, το 38% των οικισ ών βρίσκεται πάνω σε οδικά δίκτυα. το 13% συνδέεται ε διαπεριφερειακούς οδικούς άξονες και το 23% ε κύρια οδικά δίκτυα. Σε σχέση ε τα χαρακτηριστικά ση εία των συγκοινωνιών (Πίν. 3, Στ. 7), 2 πόλεις αποτελούν κό βους και 4 λι άνια. Αντίστοιχα, 5 οικισ οί β΄ και γ΄ εγέθους είναι λι άνια. Στο σύνολο των οικισ ών, 2 οικισ οί αποτελούν κό βους και 9 είναι λι άνια. 6.5 ιάρθρωση δικτύου οιακισ(ών Η διασπορά του δικτύου οικισ ών στην Επ. Παλαιάς Ηπείρου φαίνεται να υπακούει σε ένα οντέλο ακτινικής ορφής γύρω από την πρωτεύουσα Νικόπολη, που υποστηρίζεται και από τα οδικά δίκτυα. Κατά ήκος των ακτών υπάρχει ένα γρα ικό οντέλο διασποράς των οικισ ών, το οποίο συνεχίζει και στην ενδοχώρα στην κοιλάδα του π. Αχέροντος, όπου βρίσκεται η πόλη Φωτική και άλλοι οικισ οί β΄ και γ΄ εγέθους. Η γρα ική κατανο ή των παράκτιων οικισ ών υποστηρίζεται και από την παρουσία οδικού δικτύου, ενώ δεν συ βαίνει το ίδιο στους οικισ ούς της ενδοχώρας. Οι πόλεις Νικόπολις, /ωδώνη και Αδριανούπολις αρθρώνονται εταξύ τους ε ένα γρα ικό οντέλο διασποράς κατά ήκος του διαπεριφερειακού άξονα. 6.6 Παρατηρήσεις Από τα ιστορικά – πολιτισ ικά κριτήρια, προκύπτει ότι η αστικοποίηση της Επ. Παλαιάς Ηπείρου ξεκινά στην αρχαϊκή περίοδο, αλλά συνεχίζει και στις επό ενες ιστορικές φάσεις ε την ίδια σχεδόν ένταση. Από τους 8 οικισ ούς, που ιδρύονται στην ΠΒΠ, οι 4 είναι πάνω ή κοντά σε οδικά δίκτυα, οι 2 στον ορεινό όγκο και οι υπόλοιποι 2 σε παράκτιες περιοχές. Αναφορικά ε τα γεωγραφικά – χωρικά κριτήρια, συνεκτι ώντας τους πεδινούς και η ιορεινούς οικισ ούς το 76% είναι χωροθετη ένο σε ο αλό και εύφορο έδαφος κοντά στο υδάτινο στοιχείο. Η γρα ική κατά βάση διάταξη των οικισ ών στο χώρο, φαίνεται να υπαγορεύεται από τη ορφολογία του εδάφους, καθώς το 83,7% του εδάφους της Επαρχίας είναι ορεινό. Ο συνδυασ ός χαρτών και βάσης δεδο ένων συ βάλλει στην ιστορικο γεωγραφική έρευνα του οικιστικού δικτύου και στην ανάδειξη του Συνεκδή ου ως βασικού γεωγραφικού κει ένου της πρώι ης βυζαντινής περιόδου. Η ιδιότητα αυτή φαίνεται να διαφεύγει από την «επίση η» History of Cartography των J.B. Harley και D. Woodward (1987). Ο Oswald Dilke, συγγραφέας του σχετικού κεφαλαίου δεν τον αναφέρει καν και αφιερώνει αναλογικά ελάχιστο χώρο στη συνεισφορά της πρώι ης βυζαντινής περιόδου στη χαρτογραφική και γενικότερη γεωγραφική γνώση.78 Σε ένα κεί ενό τους στο περιοδικό Imago Mundi το 1991, οι ρώσσοι ακαδη αϊκοί Al. Podossinov και L. Chekin επιση αίνουν και αυτοί ε τη σειρά τους αυτή την έλλειψη, αζί ε την γενικότερη ελλιπή διαπραγ άτευση των βυζαντινών γεωγραφικών κει ένων, ως αποτέλεσ α ιας γενικότερης αδικαιολόγητης υποβάθ ισης της συγκεκρι ένης ιστορικής περιόδου.79 Ελπίζου ε πως σε ια ελλοντική επανέκδοση θα συ περιληφθούν και τα γεωγραφικά κεί ενα της πρώι ης βυζαντινής περιόδου. 78 79 Dilke 1987, 258 75. Podossinov – Chekin 1991, 115. 11 7 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 7.1 Πρωτογενείς πηγές Burckhardt 1893 Burckhardt A. (επι .) 1893, Hieroclis Synecdemus: accedunt fragmenta apud Constantinum Porphyrogennetum servata et nomina urbium mutat, Teubner, Lipsiae. De thematibus A. Pertusi (επι .) 1952, Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Περί θε άτων, Costantino Porfirogenito. De thematibus, Biblioteca Apostolica Vaticana, Studi e Testi 160, Vaticano, σελ 59 100. Expositio Rougé J. (επι .) 1966, Expositio totius mundi et gentium, Sources chrétiennes 14, Cerf, Paris. Honigmann 1939 Honigmann E. (επι .) 1939, Le Synekdemos d’ Hiérocles et l’Opuscule géographique de Georges de Chypre, Editions de l’institut de philologie et d’histoire orientales et slaves, Bruxelles. Migne 1864 Migne, J.P. (επι .) 1864, “Ιεροκλέους Συνέκδη ος”, Patrologia Graeca Cursus Completus, Τ. 113, Paris, σελ 141 56. LatVer Seeck O. (επι .) 1962, “Laterculus Veronensis” στο Notitia Dignitatum in Partibus Orientis et Occidentis, Minerva, Berlin, σελ 247 53. NotDig Seeck O. (επι .) 1962, Notitia Dignitatum in Partibus Orientis et Occidentis, Minerva, Berlin. Parthey 1866 Parthey G. (επι .) (1866) 1967, Hierocles, Synecdemus et Notitiae Episcopatuum ac Nili Doxopatri Notitia Patriarchatuum et Locorum Nomina inmutata, Hakkert, Amsterdam. Proc. Aed. Haury J. Wirth G. (επι .) 1964, Προκοπίου, Περί κτισ άτων, Procopii Caesariensis opera omnia, τό ος 4, De aedificiis, Teubner, Leipzig. Riese 1906 Riese A. – Buecheler F. 1906, (επι .), Anthologia latina sive poesis latinae supplementum, I, Carmina in codicibus scripta, Teubner, Leipzig. Wesseling 1735 Wesseling P. (επι .) 1735, “Hieroclis Grammatici Synecdemus”, Vetera Romanorum Itineraria, Wetstenium and Smith, Amsterdam, σελ 632 734. 7.2 ευτερογενής βιβλιογραφία Αντωνιάδου – Μπι πίκου 1996 Αντωνιάδου – Μπι πίκου Ε. 1996, Προβλή ατα Ιστορίας: Βυζαντινά, Μεταβυζαντινά, Ελληνικά Γρά ατα, Αθήνα. Atlas Weltgeschichte 2008 Kinder H. – Hilgemann W. – Hergt M. (επι .) 2008, Atlas zur Weltgeschichte: Karten und chronologischer Abriss. Von den Anfängen bis zur Gegenwart, DTV, München. Barnes 1982 Barnes T.D. 1982, The New Empire of Diocletian and Constantine, Harvard University Press, Cambridge, MA. Barrington Atlas 2000 Talbert R.J.A. (επι .) 2000, Barrington Atlas of the Greek and Roman World, Princeton University Press, Princeton. 12 Birot 1964 Birot P., Gabert P. 1964, La méditerranée et le MoyencOrient, Presses universitaires de France, Paris. Βοκοτόπουλος 1984 Βοκοτόπουλος Π.Λ. 1984, “Ανασκαφὴ Βασιλικής Αγίας Σοφίας Μύτικα”, Πρακτικὰ της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, Αθήνα, σελ 129 30. Cabanes 1985 Cabanes P., Andreou Ι. 1985, “Le règlement frontalier entre les cités d'Ambracie et de Charadros”, Bulletin de Correspondance Hellénique 109, σελ 499 544. Carter 1983 Carter H. 1983, An Introduction to Urban Historical Geography, Edward Arnold, Baltimore. Dagron 2000 Dagron G. 2000, Η γέννηση ιας πρωτεύουσας: η Κωνσταντινούπολη και οι θεσ οί της, 330c451, MIET, Αθήνα. Dagron 1984 Dagron G. 1984, “Entre village et cité : la bourgade rurale des IVe VIIe siècles en Orient”, La romanité chrétienne en Orient : héritages et mutations, Variorum Reprints, London, άρθρο 7. άκαρης 1972 άκαρης Σ. 1972, Θεσπρωτία. Αρχαίες Ελληνικές Πόλεις 15, Αθηναϊκός Τεχνολογικός Ό ιλος Αθηναϊκό Κέντρο Οικιστικής, Αθήνα. Dakaris 1971 Dakaris S. 1971, Cassopaia and the Elean Colonies, Ancient Greek Cities 4, Athens Technological Organization, Athens. η ητριάδης 1980 η ητριάδης Ε.Π. 1980, Κοινωνικός σχη ατισ ός και πολεολογικός χώρος: είκοσι οικισ οί της επαρχίας Κόνιτσας Ηπείρου, ιδακτορική ιατριβή, Επιστη ονική Επετηρίδα Πολυτεχνικής Σχολής, τ. Η’, παράρτη α 1, Θεσσαλονίκη. ρακούλης 2009 ρακούλης . 2009, Η περιφερειακή οργάνωση της ανατολικής ρω αϊκής αυτοκρατορίας κατά την πρώι η βυζαντινή περίοδο (4οςc6ος αιώνας), διδακτορική διατριβή, Τ ή α Αρχιτεκτόνων ΑΠΘ, Θεσσαλονίκη. ρακούλης 2005 ρακούλης . 2005, “Χαρτογραφικές πληροφορίες, σχεδιαστικοί συ βολισ οί και δίκτυα επικοινωνίας στην ύστερη αρχαιότητα: η Tabula Peutingeriana και τα Itineraria Picta”, στο . Ρωσσικόπουλος – Π. Σαββαΐδης (επι .), Η εξέλιξη των οργάνων, των εθόδων και των συστη άτων ετρήσεων των επιστη ών της αποτύπωσης στην Ελλάδα. Θεσσαλονίκη, 81 105. Drakoulis 2007 Drakoulis D. (2007) “The study of Late Antique Cartography through Web based sources”. E c Perimetron 2(3), 160 172. Dilke 1987 Dilke O.A.W. 1987, “Cartography in the Byzantine Empire”, στο Harley J.B. Woodward D. (επι .), The History of Cartography, τό ος 1, Cartography in Prehistoric, Ancient, and Medieval Europe and the Mediterranean, The University of Chicago Press, Chicago, σελ 258 275. Funke – Mustakis et al 2005 Funke P., Moustakis N., Hochschulz B. 2005, “Epeiros” στο Hansen M.H. – Nielsen T.H. (επι .) (2005) An Inventory of Archaic and Classical Poleis: An Investigation conducted by the Copenhagen Polis Centre for the Danish National Research Foundation. Oxford: Oxford University Press, σελ 338 350. Geyer 2006 Geyer B. 2006, “Φυσικοί συντελεστές της εξέλιξης των τοπίων και των χρήσεων γης”, Α. Λαΐου (επι .) Οικονο ική ιστορία του Βυζαντίου. τό ος Α΄, MIET, Αθήνα, σελ 87 112. 13 Haggett 1977 Haggett P. 1977, Locational Analysis in Human Geography, John Wiley & Sons, London. Hammond 1967 Hammond N.G.L. 1967, Epirus: The Geography, the Ancient Remains, the History and the Topography of Epirus and Adjacent Areas, Clarendon Press, Oxford. Inventory 2005 Hansen M.H. – Nielsen T.H. (επι .) 2005, An Inventory of Archaic and Classical Poleis: An Investigation conducted by the Copenhagen Polis Centre for the Danish National Research Foundation, Oxford University Press, Oxford. Irmscher 1995 Irmscher J. 1995, “Η Μακεδονία στην εποχή του Ιουστινιανού”, Βυζαντινή Μακεδονία 324 – 1430 .Χ., Πρακτικά ιεθνούς Συ ποσίου, 29 31/10/1992, Μακεδονική Βιβλιοθήκη, Θεσσαλονίκη, σελ 137–142. Jones 1983 Jones A.H.M. 1983, The Cities of the Eastern Roman Provinces, Hakkert, Amsterdam. Jones 1964 Jones A.H.M. 1964, The Later Roman Empire, 284c602: A Social, Economic, and Administrative Survey, University of Oclahoma Press, Oxford. Jones 1954 Jones A. H. M. 1954, "The Date and Value of the Verona List", The Journal of Roman Studies 44, σελ 21–29. Koder 2004 Koder J. 2004, Το Βυζάντιο ως χώρος. Εισαγωγή στην Ιστορική Γεωγραφία της Ανατολικής Μεσογείου στη Βυζαντινή Εποχή, Βάνιας, Θεσσαλονίκη. Koder 1986 Koder J. 1986, «The urban character of the early Byzantine Empire: Some reflections on a settlement geographical approach to the topic», στο The 17th International Byzantine Congress, Major Papers, A. D. Caratzas Publisher, New York, σελ 155 87. Κορδώσης 1996 Κορδώσης Μ. 1996, Ιστορικογεωγραφικά πρωτοβυζαντινών και εν γένει παλαιοχριστιανικών χρόνων, Καραβία . Ν. Αναστατικές Εκδόσεις, Αθήνα. Κωνσταντακοπούλου 1984 Κωνσταντακοπούλου Α. 1984, Ιστορική Γεωγραφία της Μακεδονίας (4ος–6ος αιώνας), διδακτορική διατριβή, Πανεπιστή ιο Ιωαννίνων, Ιωάννινα. Lagopoulos 1977 Lagopoulos A. Ph. Ioannidis A. 1977, “Sémiotique picturale: Analyse d’une mosaïque byzantine”, Semiotica 21 (1/2), σελ 75 109. Lauffer 1989 Lauffer S. 1989, Griechenland. Lexikon der historischen Stätten. Metzler Verlag, München. LexMA Bretscher Gisinger Ch. Meier Th. (επι .) 1998, Lexikon des Mittelalters, Metzler Verlag, Stuttgart. NPauly Cancik H. – Schneider H. – Landfester M. (επι .) 2007, Der Neue Pauly, Brill, Leiden. Podossinov – Chekin 1991 Podossinov Al. V. – Chekin L. S. 1991, “Extended Review of The History of Cartography”, Imago Mundi 43, σελ 112 123. Preka Alexandri 1993 Preka Alexandri K. 1993, “A Presentation of Three Recent Excavations in Thesprotia Epirus Greece”, στο P. Cabanes et al. (επι .), L’Illyrie méridionale 14 et l’Epire dans l’antiquité. Actes du IVe Colloque international de Grenoble (10 12 10 2002), De Boccard, Paris, σελ 103 109. RE Pauly Α. – Wissowa G. et al. (επι .), 1894 1980, RealcEncyclopädie der klassischen Altertumswissenschaft, Druckenmüller, Stuttgart. Renfrew Bahn 2001 Renfrew C., Bahn P. 2001, Αρχαιολογία. Θεωρίες, Μεθοδολογία Εφαρ ογές, Ινστιτούτο του Βιβλίου – Α. Καρδα ίτσα, Αθήνα. Stadtmüller 1954 και Πρακτικές Stadtmüller G. 1954, “Das römische Straßennetz der Provinzen Epirus Nova und Epirus Vetus“, Historia 3 (2), σελ 236 251. TIB Hellas Koder J. Hild F. (επι .) 1976, Tabula Imperii Byzantini 1: Hellas und Thessalien, Denkschriften 125, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Wien. ΤΙΒ Lykien – Pamphylien Hild F. Hellenkemper H. (επι .) 2004, Tabula Imperii Byzantini 8: Lykien und Pamphylien, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Denkschriften 320, Wien. TIB Nikopolis Soustal P. (επι .) 1981, Tabula Imperii Byzantini 3: Nikopolis und Kephallenia, Österreichische Akademie der Wissenschaften, Denkschriften 150, Wien. TIR Naissus Sasel J. (επι .) 1976, Tabula Imperii Romani K 34: NaissuscDyrrhachion–Scupi– Serdica–Thessalonike, Slovenska Akademija Znanosti in Umetnosti, Ljubljana. Εικόνα 1. Απόσπασ α από την Tabula Peutingeriana ε το οδικό δίκτυο και τους οικισ ούς της Ηπείρου από την facsimile έκδοση του Κ. Miller 1887 88, απόσπασ α VIII (Πηγή: http://www.hscaugsburg.de /~harsch /Chronologia/ Lspost03/ Tabula /tab _pe08. html, επισκέψι ο 10 11 2008). 15 16 Χάρτης 1. Η Ανατολική Ρω αϊκή Αυτοκρατορία, σύ φωνα ε το Συνέκδη ο του Ιεροκλέους . 17 Χάρτης 2. Κατανο ή του δικτύου οικισ ών κατά την πρώι η βυζαντινή περίοδο. Χάρτης 3. Το νότιο τ ή α της /ιοίκησης Ιλλυρικού, σύ φωνα ε τον Συνέκδη ο. 18 Χάρτης 4. Κύριο και δευτερεύον δίκτυο οικισ ών της Επαρχίας Παλαιάς Ηπείρου κατά την πρώι η βυζαντινή περίοδο. 19 Πίνακας 1. Κύριο δίκτυο οικισ ών της Επαρχίας Παλαιάς Ηπείρου, σύ φωνα ε το Συνέκδη ο του Ιεροκλέους. 20 21 Πίνακας 2. ευτερεύον δίκτυο οικισ ών της Επαρχίας Παλαιάς Ηπείρου, σύ φωνα ε τον Barrington Atlas. 22 Πίνακας 3. Γεωγραφικά και χωρικά κριτήρια οικισ ών της Επαρχίας Παλαιάς Ηπείρου.

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS

Log In

The Synekdemos of Hierokles and his cartographic representation = Ο Συνέκδημος του Ιεροκλέους και η χαρτογραφική του αναπαράσταση

The Synekdemos of Hierokles and his cartographic representation = Ο Συνέκδημος του Ιεροκλέους και η χαρτογραφική του αναπαράσταση

Related Papers

RELATED PAPERS

RELATED TOPICS