İLİŞKİSİNİN ARAŞTIRILMASI İş kazaları Türk inşaat sektörünün en önemli sorunlarından biridir. 2013 yılı istatistiklerine göre inşaat sektöründe her iş günü yaklaşık 89, her iş saati 11.1 ve her 5 dakikada 1 iş kazası olmuş, her iş günü...
moreİLİŞKİSİNİN ARAŞTIRILMASI
İş kazaları Türk inşaat sektörünün en önemli sorunlarından biridir. 2013 yılı istatistiklerine göre inşaat sektöründe her iş günü yaklaşık 89, her iş saati 11.1 ve her 5 dakikada 1 iş kazası olmuş, her iş günü 1.74 kişi kaza sonucu yaşamını yitirirken, 1.53 kişi ise sürekli işgöremez hale gelmiştir. Buna göre 2013 yılında her 1000 inşaat sektörü çalışanından 15’i iş kazası yaşarken, bu kazalar sonucunda her 10000 çalışandan yaklaşık 6’sı hayatını kaybetmiş veya sürekli iş göremez hale gelmiştir. Alınan tüm yasal ve kurumsal tedbire rağmen kazaların önüne geçilememesi, farklı bir yaklaşım getirilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır. İş güvenliği konusunda iyi durumda bulunan gelişmiş ülkeler, iş kazalarının yaklaşık %90’ının çalışanların güvensiz davranışlarından kaynaklandığı gerçeğinden hareketle, kazaların önlenmesinde güvenlik kültürü kavramını önceledikleri görülmektedir. Çalışanlar tarafından paylaşılan güvenlikle ilgili değerler, algılar, inançlar ve tutumların yansıması olarak tanımlanan güvenlik kültürü üzerine yapılan bir çok araştırma, kavramın iş güvenliği açısından önemini ortaya koymaktadır. Türkiye’de güvenlik kültürü güvenlik performansı ilişkisine dair değişik sektörlerde üzerinde yapılmış az sayıda çalışma olmakla birlikte, inşaat sektörünün başta projelerin ve işgücünün süreksizliği olmak üzere kendine has özellikleri, bu konuda daha fazla çalışma yapılmasını gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada, inşaat sektörü çalışanlarının güvenlik kültürü ile güvenlik performansları arasındaki ilişkinin tespit edilmesi hedeflenmiştir. Bu çerçevede güvenlik kültürü düzeyi ile iş kazasına maruz kalma arasında bir farklılık vardır, güvenlik kültürü değişkenleri ile çalışanların güvenliğe uyma davranışları arasında anlamlı bir ilişki vardır ve güvenlik kültürü değişkenleri ile çalışanların güvenliğe katılma davranışları arasında anlamlı bir ilişki vardır şeklinde üç hipotez test edilmiştir. Çalışanların güvenlik kültürü algıları ve güvenlik performansını niceliksel olarak ölçmek üzere, Dursun’un literatürde yer alan ölçeklerden derlenerek hazırladığı güvenlik kültürü ve güvenlik performansı anketi kullanılmıştır. Anketin güvenlik kültürü bölümü; yönetimin bağlılığı, güvenlik önceliği, güvenlik iletişimi, güvenlik eğitimi, güvenlik farkındalığı, çalışanların katılımı, kadercilik ve raporlama kültürü ölçeklerinden, güvenlik performansı bölümü ise güvenlik uyumu ve güvenlik katılımı ölçeklerinden oluşmaktadır. Ankette tamamı 5 li likert ölçeğine göre değerlendirilen ve olumlu yönde görüş içeren toplam 47 soruya yer verilmiştir. Araştırma, Ankara'da 2, Sivas, Diyarbakır ve Malatya'da 1 er olmak üzere 5 orta ölçekli şantiyede gerçekleştirilmiştir. Şantiyede bulunan kontrol mühendisleri vasıtası ile uygulanan toplam 137 anketten 122 tanesi SPSS 21.0 istatistik programı ile analizlere tabi tutulmuştur. Güvenlik kültürü ile iş kazasına uğrama ilişkisinin analizinde daha önce iş kazası veya ramak kala yaşayan çalışanların güvenlik algılarının daha düşük olduğu, bir başka deyişle iş ortamlarını diğer iş arkadaşlarına göre daha riskli gördükleri tespit edilmiştir. Farklılıkların, güvenlik önceliği, güvenlik eğitimi, güvenlik iletişimi ve çalışan katılımı boyutlarında istatistiksel olarak p=0.1 düzeyinde anlamlı olduğu görülmüştür. Güvenlik kültürü değişkenlerinin, çalışanların güvenlik performansı boyutlarından güvenlik uyumu üzerindeki etkisini nedensellik üzerinden incelemek maksadıyla regresyon analizleri gerçekleştirilmiştir. Çoklu regresyon analizi sonuçları F testine göre kurulan modelin 0,05 düzeyinde anlamlı olduğunu göstermiştir. Güvenlik kültürüne ilişkin bağımsız değişkenler, bağımlı değişken olan güvenlik uyumu davranışındaki değişimi %62 oranında açıklamış, değişime, güvenlik önceliği, güvenlik iletişimi, güvenlik farkındalığı, çalışanların katılımı ve raporlama kültürü boyutlarının anlamlı katkıda bulunduğu tespit edilmiştir. Güvenlik kültürü değişkenlerinin güvenlik katılımı üzerindeki etkisine yönelik regresyon analizinde kurulan modelin 0,05 düzeyinde anlamlı olduğu tespit edilmiştir. Güvenlik katılımı davranışındaki değişim, %68
oranında güvenlik kültürüne ilişkin bağımsız değişkenler tarafından açıklanmış, değişime güvenlik iletişimi, güvenlik farkındalığı ve raporlama kültürü boyutlarının anlamlı katkıda bulunduğu görülmüştür. Sonuç olarak çalışma, kaza yaşamış çalışanların risklere karşı farkındalığının arttığını, çalışma ortamında sağlanan güvenlik koşullarının yeterliliği konusunda daha ihtiyatlı bir tutum sergilediklerini; güvenliğe uyma ve güvenlik katılımı boyutlarından oluşan güvenlik performansındaki değişimlerin, güvenlik kültürü değişkenlerinden güvenlik önceliği, güvenlik iletişimi, güvenlik farkındalığı, çalışanların katılımı ve raporlama kültürü tarafından anlamlı oranda açıklandığını göstermiştir. Bu sonuçlar inşaat çalışanları için güvenli ve sağlıklı çalışma ortamlarının oluşturulmasında, pozitif güvenlik kültürünün önemini ortaya koymaktadır. Bu itibarla, yönetimin bağlılığının geliştirilmesinden başlamak üzere, güvenliğin öncelenmesi, iletişimin sağlanması, eğitim faaliyetlerinin artırılması, farkındalığı ve yetkinliği artırıcı tedbirler alınması, çalışan katılımının sağlanması, kadercilik anlayışının azaltılması ve raporlama kültürü edindirilmesi kapsamında yapılacak tüm faaliyetler, kazaların azaltılmasına katkı sağlayacaktır. Türk inşaat sektöründe yaşanan iş kazalarının azaltılmasında, güvenlik kültürü kavramının daha fazla gündeme alınması ve güvenlik kültürü güvenlik performansı ilişkisinin anlaşılmasına yönelik daha fazla sayıda çalışma yapılması önemli katkılar sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: İnşaat Sektörü, Güvenlik Performansı, Güvenlik Kültürü, İş Kazaları, Güvenli Davranış
