چگونه لبنان از پناهگاهی امن به کشوری متخاصم برای پناهندگان سوری تبدیل شد
- نویسنده, کارین توربی
- شغل, بخش عربی بی‌بی‌سی
- در بیروت
احساسات ضد پناهندگان در لبنان چیز جدیدی نیست، اما در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است.
عالیه می‌گوید: «ما در ترس و اضطراب همیشگی زندگی می‌کنیم.»
«هر روز غروب وقتی پسرم به خانه می‌آید، کوچک‌ترین برادرش او را در آغوش می‌گیرد و خیالش راحت می‌شود که او را دستگیر نکرده‌اند.»
این زن ۴۳ ساله با سه فرزند از چهار فرزندش در لبنان زندگی می‌کند. آنها یک سال پس از شروع جنگ در سال ۲۰۱۱ از خانه خود در ادلب در شمال سوریه گریختند.
ولی حالا به این در و آن در می‌زنند که از لبنان بروند. محدودیت‌ها و خصومت‌هایی که با آنها روبرو هستند، وضعیت مصیبت‌بار آنها را بدتر کرده است.
تخمین زده می‌شود که حدود ۱.۵ میلیون سوری در لبنان زندگی می‌کنند که و این کشور بالاترین نسبت پناهندگان در جهان را به خود اختصاص داده است.
احساسات ضد پناهندگان در لبنان چیز جدیدی نیست، اما در سال‌های اخیر، به ویژه از زمان آغاز بحران اقتصادی لبنان در سال ۲۰۱۹، بسیار افزایش یافته است.
بر اساس گزارش کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، از هر ۱۰ سوری در لبنان حدود ۹ نفر در فقر مطلق زندگی می‌کنند.
در ماه آوریل تنش‌ها پس از اینکه یکی از اعضای برجسته یک حزب بزرگ مسیحی ربوده و کشته شد، تشدید شد و پلیس این جنایت را به یک باند عمدتاً متشکل از سوری‌ها نسبت داد.
بسیاری از سوری‌ها در خیابان‌ها آماج ضرب و شتم و تحقیر واقع شدند.
حتی پیش از آن، مقامات محلی و گروه‌های اجتماعی خودگمارده، سوری‌های فاقد اقامت قانونی را مجبور به ترک پناهگاه‌هایشان کردند، مشاغلی را که در آنها کار می‌کردند تعطیل کردند، یا مالکان لبنانی را زیر فشار قرار دادند که به آنها خانه اجاره ندهند.
رمزی نُهرا، فرماندار استان شمال، که بر اخراج سوری‌هایی که به طور غیرقانونی در اقامتگاه‌ها یا مجتمع‌ها زندگی می‌کنند، نظارت می‌کند، می‌گوید: «لبنان بیش از آنچه که در توان دارد به آوارگان سوری کمک کرده است. یکی دو روز می‌شود میزبان همسایه شد، اما نه همیشه.»
آقای نُهرا نژادپرست بودن را انکار می‌کند و می‌گوید که فقط قانون را اجرا می‌کند.
«کدام کشور قبول می‌کند که طولانی‌تر از مدت ویزایتان بمانید؟ ما از سوری‌هایی که مدارک درستی دارند استقبال می‌کنیم و اقدامات ما فقط برای کسانی است که به طور غیرقانونی در کشور اقامت دارند.»
به گفته کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، ۸۰ درصد از سوری‌ها اقامت قانونی ندارند و این یعنی هر لحظه ممکن است دستگیر و اخراج شوند.
بسیاری از لبنانی‌ها بر این باورند که سوری‌ها در این کشور به کمک‌های کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و شرکای آن متکی هستند. حتی برخی معتقدند که آنها از مزایای مستقیم آن بهره‌مند می‌شوند.
عالیه می‌گوید: «می‌شنوم که مردم در جاهایی مانند سوپرمارکت یا خیابان می‌گویند: 'به سوری‌ها نگاه کنید. آنها زندگی خوبی دارند ولی ما در کشور خودمان استطاعت هیچ چیزی را نداریم.' کاش می‌دانستند ما در چه وضعیتی زندگی می‌کنیم.»
اورسولا فون‌در‌لاین، کمیسر اتحادیه اروپا ۲ مه از لبنان بازدید کرد تا اختصاص بسته کمکی یک میلیارد یورویی برای این کشور را اعلام کند.
بسیاری در لبنان، اختصاص این بسته کمکی را رشوه‌ای برای متقاعد کردن این کشور برای نگه داشتن پناهندگان سوری و جلوگیری از مهاجرت غیرقانونی به اروپا می‌دانستند.
چند روز بعد، پارلمان لبنان به دولت توصیه کرد که تمام اقدامات لازم را برای رسیدگی به موضوع اقامت غیرقانونی سوری‌ها در این کشور انجام دهد.
این اولین بار بود که اجماعی سیاسی بر سر این موضوع به وجود آمد.
موضع رسمی لبنان این است که بخش‌های وسیعی از سوریه برای بازگشت آوارگان امن شده است و آژانس‌های سازمان ملل باید با ارائه کمک‌ها در داخل سوریه آنها را به بازگشت تشویق کنند، نه اینکه با کمک رساندن به آنها در لبنان تشویق‌شان کنند که به کشورشان برنگردند.
نمایندگان پارلمان به دولت یک مهلت یک ساله داده‌اند تا از «بازگشت سوری‌هایی که به طور غیرقانونی وارد لبنان شده و در آن ساکن شده‌اند به کشورشان» اطمینان حاصل کند.
در بسیاری از نقاط لبنان، بیلبوردهایی ظاهر شده است که تصویری از کودکی را که ظاهراً پناهنده است نشان می‌دهد و این پیام بر آن نوشته شده است «از زیان بیشتر جلوگیری کنید».
فردی که پشت این کمپین قرار دارد - و یک مدیر هنری لبنانی است - به بی‌بی‌سی گفت که این یک ابتکار شخصی بوده است.
او احساس می‌کرد که برای «بحران پناهجویان»، که بسیاری از لبنانی‌ها آن را تهدیدی برای کشور می‌دانند، باید کاری انجام دهد.
اما صرف نظر از اینکه چه کسی بودجه این کمپین را تامین می‌کند، پیام آن بازتاب یک باور عمومی است که در کشور وجود دارد: پناهندگان «مضر» دیده می‌شوند و سازمان ملل متحد تا حدودی مقصر است.
در پاسخ به تماس بی‌بی‌سی، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل در لبنان در بیانیه‌ای اعلام کرد: «هیچ توطئه بین‌المللی برای نگه داشتن پناهندگان سوری در لبنان وجود ندارد و هیچ برنامه پنهانی پشت این موضوع نیست.»
«ما همیشه در مورد موضع خود بسیار شفاف بوده‌ایم: سازمان ملل متحد، از جمله کمیساریای عالی پناهندگان، مانع بازگشت پناهندگان به سوریه نمی‌شود.»
اما احساسات ضد سوری همچنان پابرجاست و در نتیجه بسیاری از پناهندگان به دنبال زندگی کردن در جای دیگری هستند. به گفته وزارت کشور قبرس، تعداد پناهجویان سوری که از لبنان می‌آیند، ۲۷ برابر شده است.
حدود یک ماه پیش، عالیه و فرزندانش در میان ۳۵ نفری بودند که سوار بر قایق به سوی این جزیره می‌رفتند و امیدوار بود به همسر و فرزند چهارمش بپیوندند. آنها یک سال پیش همین سفر غیرقانونی را انجام داده بودند.
آنها خود را به آب‌های قبرس رساندند اما گارد ساحلی قایق‌شان را مجبور به بازگشت کرد.
علی‌رغم تمام خطراتی که این سفر به همراه داشت، عالیه می‌گوید هراسی از این سفر نداشت، زیرا معتقد بود فرزندانش آینده‌ای در لبنان ندارند.
او می‌گوید: «مگر چه می‌شد؟ ممکن بود بمیریم. من همین حالا هم مرده‌ام، چه اینجا، چه آنجا».
