Svoboda | Graniru | BBC Russia | Golosameriki | Facebook
Sápmi

Leatgo anárlaččat duhtavaččat iežaset eallinbirrasii? Yle čielggadii, mii lea suopmelašvuođa váimmus

Yle lea ráhkadan Suomalaisuuden selkäranka -nammasaš njuolggosáddagiid, main leat guorahallan suopmelašvuođa vuođđoprinsihpaid.

Aslak Jomppanen, Henna Tervaniemi ja Juha Feodoroff, 24.2.2023 Inari.
Stuorra bearraša eadni Henna Tervaniemi, ealáhatolmmoš Aslak Jomppanen ja turismabargi ja badjeolmmoš Juha Feodoroff muitalit, mo sii vásihit bálvalusaid oažžuma Anára gielddas. Govva: Kirsti Länsman / Yle
Kirsti Länsman

Suoma searvvuš eallá dál eahpesihkkaris dilis ja olbmot smihttet, mii leat Suoma boahtteáigi. Eahpesihkkaris dovddut bohtet oidnosii maiddái anárlaččaid jearahallamiin, maid Yle Sápmi gieskat dagai.

Jearahallamat laktásit tv-prográmmaráidui, mas čielggadedje, mii lea suopmelašvuođa váimmus.

Stuorra bearraša eadni váillaha sámemánáide oahppogirjjiid ja lagabui doavttirbálvalusaid

Guđa máná eadni Henna Tervaniemi ássá bearrašiinnis Anárjávregáttis Anáris. Son dovdá, ahte sin bearaš birge bures.

Henna Tervaniemi, 28.2.2023 Inari.
Henna Tervaniemi sávvá Suoma bidjat eanet návccaid mánáide ja nuoraide, muđui dat čuohcá boahttevuođas boarrásut olbmuid birgemii. Govva: Kirsti Länsman / Yle

Tervaniemi smiehtada goittotge lagamušaid ja bearraša olggobeale olbmuid, de aivve buohkain ii leat seammá buorre dilli go sis.

Son namuha, ahte Suomas ja eandaliige davvin dásseárvu ii ollašuva dássidit.

– Buohkat eai leat dásseárvosaččat. Dáppe davvin juohkehaš ii fidne nu álkit doavttirbálvalusaid. Ja jus fidne, de oassi dain lea gáiddusin.

Tervaniemi bállá, ahte eandaliige nuoraid ja boarrásut olbmuid buohta gáiddusbálvalusat buktet hástalusaid.

– Gáiddusdoavttir leat hirbmat váttis. Eaige doppe vealttakeahttá čielgga buot áššit, mat galggašedje čielgat. Go doaktáriin lea njunnálaga, ášši leat čielgasut dikšut.

Tervaniemi mielas ovdal dearvvasvuođadikšu doaimmai bures, muhto dál oanehis áiggis dilli lea rievdan fuonit guvlui. Su mielas sivva dasa lea dat, go dán jagi álggus doavttirbálvalusat leat sirdašuvvan Lappi buresveadjinguovlluide ja dat oidno bálvalusaid oažžumis.

Nubbi fuolla sus lea mánáid gielalaš rivttiide.

– Dál smiehtan, ahte sámemánát eai leat dásseárvosaččat suopmelaš mánáiguin, danin go buot ávdnasiid it sáhte lohkat iežas eatnigillii.

Luondu buktá dorvvolašvuođa eallimii

Hilbos Ásllat, Aslak Jomppanen orru Goškanjávregáttis lahka Leammi. Son lea hárjánan bargat ja birget luonddus ja vásiha, ahte ii dárbbaš veahki nu guhká go ieš veadjá buot bargat.

Aslak Jomppanen Kuivajärvellä,  24.2.2023 Inari.
Aslak Jomppanenii eallin luonddus lea addán friddjavuođa ja eallinvejolašvuođa. Govva: Kirsti Länsman / Yle

Jomppanen guolásta ja čoaggá murjjiid ja guobbariid vai oažžu borramuša beavdái. Boaldenmuoratge bohtet iežas fámuiguin stobu lusa. Ealáhatbeivviid illun Aslak Jomppanen biepmada bohccuid stobu luhte áiddistis.

– ­­Jus mun áiggun juoga nu bálvalusa fitnet, de nu guhká go mun ieš nagodan johtit daid maŋis, de dallehan mun fitnen daid. In mun eará láhkai gal fitne daid bálvalusaid.

Sávvá barggu ja visttiid

Juha Feodoroff lea eret Čeavetjávrris. Son guhkes áiggi eallán čoahkkebáikkiid olggobealde ja lea maid hárjánan dasa, ahte bálvalusat leat unnán.

Liikká son váillaha muhtin bálvalusaid ruovttugillái.

Juha Feodoroff seisoo härän kanssa matkailuyritus Wilderness Center elämyspuistossa, 27.2.2023 Ivalo.
Badjeolmmoš ja turismabargi Juha Feodoroff ohcá juohke čavčča ássanvistti go fárre turismabargguid maŋis Avvila ja Suoločielgi guvlui. Govva: Kirsti Länsman / Yle

Son sávvá, ahte buohkaide livčče bargu ja visti gos ássat.

– Anára gielda sáhtášii dahkat eanet ássanvistiid sidjiide, geat fárrejit turismabarguid maŋis Avvilii, dadjá Feodoroff.

Geahča Suomalaisuuden selkäranka prográmma Yle Areenas.

Ođđasamosat: paketissa on 10 artikkelia

Viisi saamelaista kertoo, miksi he päättivät tatuoida ihoonsa merkin juuristaan, kulttuuristaan tai kotiseudustaan. Tatuointien tarinat ovat hyvin henkilökohtaisia.

Järvisyyhyn aiheuttaa imutoukat, jotka viihtyvät matalissa vesissä kasvien keskellä.

Vihtta sápmelačča muitalit ja čájehit iežaset válljejumiid, maid guddet fárustis agálašvuhtii.