Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխություն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հենրի Ջեքսոն
Չարլզ Վենիկ

Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխություն (անգլ.՝ Jackson–Vanik amendment), 1974 թվականի ԱՄՆ-ի առևտրի մասին օրենքի (1974) փոփոխություն, որը սահմանափակում է առևտուրը այն երկրների հետ, որոնք խոչընդոտում են արտագաղթին, ինչպես նաև խախտում են մարդու այլ իրավունքները։ Առաջարկվել է կոնգրեսականներ Հենրի Ջեքսոնի և Չարլզ Վենիկի կողմից։ Փոփոխությունների տեքստի հեղինակներից մեկը, հնարավոր է, Ռիչարդ Փերլն է[1]։ Փոփոխությունն արգելում է առևտրում առավել բարենպաստության ռեժիմ, պետական վարկեր և վարկային երաշխիքներ տրամադրել այն երկրներին, որոնք խախտում են կամ լրջորեն սահմանափակում են իրենց քաղաքացիների՝ արտագաղթի, ինչպես նաև մարդու այլ իրավունքները։ Փոփոխությունը նախատեսում է նաև կիրառում՝ ոչ շուկայական տնտեսություն ունեցող երկրներից ԱՄՆ ներմուծվող ապրանքների նկատմամբ՝ խտրական սակագներ և վճարներ։

Պաշտոնապես այդ նորմը մտցվել է խորհրդային քաղաքացիների արտագաղթի սահմանափակումների պատճառով, այն գործել է նաև այլ երկրների՝ ՉԺՀ-ի, Վիետնամի և Ալբանիայի նկատմամբ։ Միայն 38 տարի անց՝ 2012 թվականի նոյեմբերի 21-ին, Ռուսաստանի նկատմամբ ուղղման գործողությունը (Մագնիտսկու ակտի ընդունման հետ միաժամանակ) պաշտոնապես չեղյալ է հայտարարվել Կոնգրեսի կողմից, իսկ դրանից վեց տարի առաջ՝ Ուկրաինայի նկատմամբ (2006)։

Ներկայում փոփոխությունը շարունակում է գործել մի շարք երկրների, այդ թվում՝ Ադրբեջանի, Բելառուսի, Ղազախստանի, Տաջիկստանի, Թուրքմենստանի և Ուզբեկստանի նկատմամբ[2][3][4]։

Փոփոխության ընդունման նախադրյալներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկրորդ տեսակի մուտքի վիզա: Այն տրվել է այն մարդկանց, ովքեր թույլտվություն են ստացել ընդմիշտ հեռանալ ԽՍՀՄ-ից (միևնույն ժամանակ, ավտոմատ կերպով կորցրել են խորհրդային քաղաքացիությունը)

1972 թվականին, արաբա-իսրայելական հակամարտության ֆոնին Իսրայել արտագաղթի ավելացման պատճառով և հաշվի առնելով ԽՍՀՄ-ում ԳԴՀ-ի փորձը, հրաման արձակվեց, ըստ որի բարձրագույն կրթություն ունեցող ներգաղթյալները պարտավոր էին վճարել բուհերում իրենց ուսման համար պետության ծախսերը[5][6]։ Հրամանագիրը չեղյալ է հայտարարվել 1991 թվականի մայիսի 20-ին, սակայն փաստացի գումարի հավաքագրումը դադարեցվել էր ավելի վաղ։

Այդ միջոցը կոչված էր դժվարացնելու «ուղեղների արտահոսքը»՝ մտավոր էլիտայի արտագաղթը։

Խորհրդային իշխանությունների այս որոշումը բողոքի ալիք է բարձրացրել Արևմուտքում։ Նոբելյան մրցանակի քսանմեկերորդ դափնեկիրը հանդես է եկել հրապարակային հայտարարությամբ՝ խորհրդային ղեկավարությանը մեղադրելով «մարդու իրավունքների զանգվածային խախտումների» մեջ։ Շուտով դրամահավաքը չեղարկվել է, սակայն այն փոխարինվել է լրացուցիչ սահմանափակումներով, ինչը գրեթե նշանակում է արտագաղթի արգելք նույնիսկ ընտանիքների վերամիավորման համար։ Ներքին գործերի նախարարության (Օվիրայի) վիզաների և գրանցումների բաժանմունքները կարող էին տարիներ շարունակ դիտարկել մեկնման հայտարարությունները, այսպես կոչված, «մերժողների» համար արտագնա վիզաների տրամադրման մերժման ամենատարածված պատճառը «պետական գաղտնիքներին հասանելիությունն» էր։

Փոփոխության չեղարկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխությունը չեղյալ է հայտարարվել ԱՊՀ-ի վեց երկրների համար․

Ռուսաստանի նկատմամբ փոփոխության չեղարկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

2002 թվականի հունվարի 18-ին ԱՄՆ նախագահ Ջորջ Բուշը Կոնգրեսին առաջարկել է ամբողջությամբ դադարեցնել Ռուսաստանի և ԱՊՀ ևս ութ երկրների նկատմամբ փոփոխության գործողությունը, սակայն այդ առաջարկը չի ընդունվել։

2006 թվականի մարտի 9-ին Մոսկվայում ԱՄՆ դեսպան Ուիլյամ Բերնսը հայտարարել էր, որ ԱՄՆ վարչակազմը մտադիր է հասնել Ռուսաստանի նկատմամբ Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխության չեղարկմանը։ Հաղորդագրության մեջ ասվում էր, որ փոփոխւթյունը ոչ մի գործնական գործողություն չունի Ռուսաստանի նկատմամբ։ 2007 թվականի փետրվարի 21-ին Մոսկվայում տեղի ունեցած մամուլի ասուլիսի ժամանակ ամերիկյան խորհրդարանի միջազգային կոմիտեի նախագահ Թոմ Լանտոսը հայտարարել էր[9], որ ԱՄՆ Կոնգրեսը պատրաստ է չեղարկել այդ փոփոխությունը նաև Ռուսաստանի համար։ Այդ ուղղումը չեղյալ հայտարարելու ԱՄՆ-ի վարչակազմի մտադրության մասին արտահայտվել է 2007 թվականի ապրիլի 4-ին և ԱՄՆ-ի առևտրի նախարար Կառլոս Գուտյերեսը։ ԱՄՆ վարչակազմի տարբեր ներկայացուցիչների բազմաթիվ այլ հայտարարություններ հակասական բնույթ էին կրում։ Այսպես, 2007 թվականի ապրիլի 10-ին ԱՀԿ-ին Ռուսաստանի անդամակցության շուրջ առևտրային բանակցություններում ԱՄՆ-ի առևտրային ներկայացուցիչ Սյուզան Շվաբը հայտարարեց, որ առայժմ ԱՄՆ-ն պատրաստ չէ չեղարկել Ռուսաստանի նկատմամբ այդ փոփոխությունը[10]։

2009 թվականի հուլիսի 7-ին Մոսկվայում կայացած ռուս-ամերիկյան գործարար համաժողովում ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամային հարցեր են ուղղվել Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխությանը նրա վերաբերմունքի մասին։ Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը, մասնավորապես, հայտարարել է, որ «ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման խոստովանել է, որ դա ամերիկյան կողմի խնդիրն է, հասկանում է ամբողջ անշնորհքությունը և հավաստիացրել է, որ փոփոխությունը հանելը կլինի իր վարչակազմի գերակայություններից մեկը»[11]։

2010 թվականի դեկտեմբերին Ռուսաստանի Դաշնության խորհրդի միջազգային գործերի կոմիտեի ղեկավար Միխայիլ Մարգելովը հայտնել էր, որ ԱՄՆ-ն կարող է չեղարկել Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխությունը Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների «թարմացման» արդյունքում[12]։

2011 թվականի ապրիլի 19-ին ԱՄՆ դատարան հայց է ներկայացվել ուղղման անօրինականության մասին[1]։

2011 թվականի նոյեմբերի 28-ին ԱՄՆ դեսպան Ջոն Բայերլին Մոսկվայում կայացած մամուլի ասուլիսում հայտարարել էր, որ 2012 թվականին ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբամայի հիմնական խնդիրներից մեկը կդառնա Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխության չեղարկումը[13][14]։

2012 թվականի մարտին ամերիկացի սենատորները՝ հանրապետական Ջոն Մաքքեյնի գլխավորությամբ, հանդես եկան Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխության չեղյալ հայտարարելու օգտին՝ Կոնգրեսի կողմից «Մագնիտսկու ցանկի» ընդունման դիմաց[15]։

2012 թվականի օգոստոսի 22-ին Ռուսաստանն անդամակցեց ԱՀԿ-ին, սակայն այդ կազմակերպության արձանագրած առևտրի նորմերը չեն կարող կիրառվել Ռուսաստանի և ԱՄՆ-ի միջև առևտրում Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխության պատճառով[16]։

2012 թվականի հոկտեմբերի 24-ին Միացյալ Նահանգների նախագահի օգնական Մայքլ Ֆրոմանը հայտարարել էր, որ ԱՄՆ-ն 2012 թվականի նոյեմբերի 6-ի նախագահական ընտրություններից հետո կչեղարկի Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխությունը[17]։

2012 թվականի նոյեմբերի 16-ին ԱՄՆ Կոնգրեսի ստորին պալատը հավանություն տվեց օրինագծին, որն իր մեջ ներառում էր Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխության չեղարկումը և «Մագնիտսկու ցանկով» պատժամիջոցներ սահմանելու մասին դրույթը[18][19]։ Դեկտեմբերին օրենքը, որը համատեղում է «Մագնիտսկու օրենքը» և նախագահին թույլ է տվել չեղարկել Ռուսաստանի և Մոլդովայի նկատմամբ փոփոխությունը, ընդունվել Է Սենատի կողմից։ 2012 թվականի դեկտեմբերի 20-ին ԱՄՆ նախագահ Բարաք Օբաման ստորագրել է այդ օրենքը[20]։

Ուկրաինայի նկատմամբ փոփոխության չեղարկում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Նարնջագույն հեղափոխության» հաղթանակից հետո բարձրացվել է Ուկրաինայի համար փոփոխությունը չեղարկելու անհրաժեշտության հարցը։ 2005 թվականի նոյեմբերի 18-ին փոփոխության չեղարկմանն աջակցել է ԱՄՆ Սենատը։ 2006 թվականի մարտի 9-ին Ուկրաինայի նկատմամբ Ջեքսոն-Վենիկի փոփոխության գործողությունը չեղարկեց ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատը։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Поправка Джексона — Вэника оспаривается в суде 19.04.2011
  2. ↑ Керри из-за болезни жены ограничился телефонным общением с главой МИД Казахстана — Росбалт.ру
  3. ↑ «Поправка Джексона-Вэника может быть отменена в отношении России». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 8-ին.
  4. ↑ KM.RU
  5. ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 3 августа 1972 года «О возмещении гражданами СССР, выезжающими на постоянное жительство за границу, государственных затрат на обучение». // Ведомости Верховного Совета СССР. — 1972. — № 52. — С. 519.
  6. ↑ Список Брежнева. Արխիվացված 2011-09-17 Wayback Machine // Новая газета.
  7. ↑ Новости NEWSru.com :: США отменили поправку Джексона — Вэника для Украины
  8. ↑ H.R. 6156: Russia and Moldova Jackson-Vanik Repeal and Sergei Magnitsky Rule of Law Accountability Act of 2012 Արխիվացված 2013-02-14 Wayback Machine(անգլ.)
  9. ↑ Правка Джексона-Вэника Արխիվացված 2007-02-23 Wayback Machine // Газета. Ру, 21 февраля 2007
  10. ↑ GlobalRus.ru, 10 апреля 2007: Мы так не договаривались. Американцы не готовы отменить поправку Джексона — Вэника и пустить Россию в ВТО
  11. ↑ «Обама обещает снять поправку Джексона — Вэника в отношении России». NEWSru. 2009 թ․ հուլիսի 7. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 14-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ url-status (link)
  12. ↑ Администрация США добьется отмены поправки Джексона — Вэника Արխիվացված 2011-02-10 Wayback Machine. rbc.ru
  13. ↑ США отменят поправку Джексона-Вэника в ближайшее время // РБК, 16 декабря 2011 г.
  14. ↑ Вашингтон отменит поправку Джексона-Веника после выборов президента // РБК, 24 октября 2012 г.
  15. ↑ Поправка Джексона — Вэника — наследие холодной войны. Արխիվացված 2012-06-26 Wayback Machine Финам, 08.06.2012.
  16. ↑ http://www.moscow-post.com/economics/rossija_dobralas_do_vto9765/ Արխիվացված 2012-10-20 Wayback Machine «Россия не сможет торговать с США по этим нормам, так как ещё не произошла отмена для России поправки Джексона — Вэника, при которой торговать с РФ по нормам ВТО нельзя».
  17. ↑ Студнев Д. (2012 թ․ հոկտեմբերի 24). «США отменят поправку Джексона-Вэника после президентских выборов». ИТАР-ТАСС. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  18. ↑ Палата представителей Конгресса США одобрила отмену поправки Джексона — Вэника // Лента.ру, 16 ноября 2012 г.
  19. ↑ Отмена поправки Джексона-Вэника в обмен на список Магнитского. Коммерсант.
  20. ↑ Presidential Proclamation — To Extend Nondiscriminatory Treatment (Normal Trade Relations Treatment) to the Products of the Russian Federation and the Republic of Moldova Белый Дом(անգլ.)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ջեքսոն-Վենիկի_փոփոխություն&oldid=9523783» էջից